Re: Murder of Vahe Avetyan
Ղարաբաղյան պատերազմի ժամանակ ես զենք էի գնում Ախալքալաքում. Ռուբեն Հայրապետյան
08 Սեպտեմբերի 2012 - 17:04
Սեդա Մավյանը Նուվել դ’Արմենի Մագազին-ի թղթակիցն է Հայաստանում: Նա Ռուբեն Հայրապետյանին հանդիպել է Ավանում, 2012-ի օգոստոսի 11-ին, Ավանի Ֆուտբոլի ակադեմիայի հարևանությամբ գտնվող հանրային լողավազանի մոտ՝ «Հարսնաքար» հյուրանոց-ռեստորանի հետևում, որտեղ տեղի է ունեցել հունիսի 17-ի ողբերգությունը:
ՍՄ- Սկսենք սկզբից: Դուք ի՞նչ միջավայրում եք ծնվել և մեծացել:
ՌՀ- Ես ծնվել եմ սոցիալապես ապահով ընտանիքում : Խորհրդային տարիներին, 1970-ականներից սկսած, հայրս երկու ռեստորան էր ղեկավարում: Մեկը գտնվում էր Աճառյան փողոցի ծայրին, իր ժամանակին շատ լավ ռեստորան էր, Երևանի լավագույն ռեստորաններից մեկը, իսկ մյուսը Նորքի զանգվածում էր՝ հիվանդանոցի կողքին, կոչվում էր “Գրիլ բար”: Հայրս դրանք զրոյից էր կառուցել և դրանց տնօրենն էր:
ՍՄ - Ձեր հայրը որտեղի՞ց էր ձեռք բերել այդ երկու ռեստորանը կառուցելու միջոցները:
ՌՀ- 1970-ին ես յոթ տարեկան էի: Պիտի նրան հարցնեք: Ես գիտեմ, որ 1970-ից առաջ, հայրս բեռնափոխադրման ոլորտում է աշխատել, ինչը բավականին շահութաբեր ոլորտ էր: Մեծ մեքենաներով Հայաստանից արտահանում էին սննդամթերք ու քարեր: Մայրս չէր աշխատում: Տնային տնտեսուհի էր:
ՍՄ- Ձեր ընտանիքի արմատները որտեղի՞ց են:
ՌՀ - Մենք Ավանից ենք: Ավանցիների մի մասը Խոյից (Իրան) է տեղափոխվել այստեղ: Ես փորձեցի ուսումնասիրել, բայց չկարողացա պարզել՝ հորս ընտանիքը տեղացի՞ է եղել, թե՞ Խոյից է տեղափոխվել: Ամեն դեպքում ավանցիները Խոյի բարբառով են խոսում: Մայրս Աբովյանի մոտերքում գտնվող Ակունք գյուղից է:
ՍՄ- Ձեր մականունը՝ Նեմեց Ռուբո, ինչպե՞ս է առաջացել : Ասում են, թե ձեր հայրը գերի է ընկել գերմանացիներին:
ՌՀ- Բոլորովին: Հայրս 1939-ին է ծնվել: Ինչպե՞ս կարող էր գերի ընկնել գերմանացիներին: Երկրորդ համաշխարհայինի ավարտին նա վեց տարեկան էր: Այդ մականունը նրա քեռուց է մեզ փոխանցվել, տատիս եղբորից՝ իմ մեծ քեռուց, որը 1939-ին՝ հորս ծննդյան տարում զորակոչվել էր, մասնակցել էր պատերազմին և վիրավորվել էր : Նրա մարմնում երկաթներ էին մնացել : Նա մասնագիտությամբ վարորդ էր, և, ինչպես ամեն վարորդ, նաև մեքենաներ էր նորոգում : Երբ նա բեռնատար մեքենա էր նորոգում, մտնում էր մեքենայի տակ, երկաթը շարժվում էր ու ցավեցնում, և նա սկսում էր գերմանացիներին հայհոյել՝ “նեմեցի էսը”, “նեմեցի էնը” : Ու սկսեցին նրան “Նեմեց” կոչել, հետո էլ մեզ փոխանցվեց այդ մականունը:
ՍՄ- Դուք հայկակա՞ն դպրոց եք գնացել, թե՞ ռուսական:
ՌՀ- Հայկական դպրոց՝ Ավանում:
ՍՄ- Կոմերիտական եղե՞լ եք :
ՌՀ- Այո, դժբախտաբար : (Ծիծաղում է) : Տասնհինգ տարեկանում կոմերիտական էինք դառնում : Եթե ես հրաժարվեի, հորս կնեղեին, մինչև իսկ Սիբիր կաքսորեին : Իսկ եթե դպրոցից հետո ուզենայի դուրս գալ կոմերիտմիության շարքերից, իմացեք, որ հորս չէին թողնի նույնիսկ մի պատառ հաց ուտել : ՍՄ- 1980-ից մինչև 1981 թվականը (17- 18 տարեկանում) դուք որպես բանվոր աշխատել եք “Ալմաստ” գործարանում : Դա ինչպե՞ս եղավ :
ՌՀ- Խորհրդային տարիներին, եթե համալսարան չէիր ընդունվում, կարող էիր մի տարի որպես բանվոր աշխատելով ստաժ ձեռք բերել և հաջորդ տարի նորից ներկայանալ քննություններին:
ՍՄ- Դուք ինչո՞ւ չընդունվեցիք:
ՌՀ- Խորհրդային համակարգը շատ արհեստական սկզբունք էր կիրառում. պիտի ամեն ինչի համար քո հերթին սպասեիր : Խանութում պիտի հերթ կանգնեիր հաց գնելու համար, սպասեիր միս գնելու համար, մրցույթով անցնեիր համալսարան ընդունվելու համար : 25 տեղի համար 500 դիմորդ կար, այսինքն մի տեղի համար՝ 20 դիմորդ : Ինձ երեք միավոր չհերիքեց : Իսկ բանվորական ստաժը հնարավորություն էր տալիս ոչ միայն նորից մասնակցել ընդունելության մրցույթին, այլև միավորներ էր տալիս : ՍՄ- Ձեր բանվորական աշխատանքն իրենից ի՞նչ էր ներկայացնում :
ՌՀ- Ես առաջին կարգի էլեկտրիկ էի Զեյթուն թաղամասում գտնվող “Ալմաստ”գործարանում, որտեղ սղոցներ էին արտադրում : Ես փչացած մեխանիկական մասերը, հատկապես՝ այրված մեծ շարժիչները տանում էի վարպետի մոտ, որը դրանք նորոգում էր : Հաջորդ տարի ես ինստիտուտ ընդունվեցի : ՍՄ- Այսինքն բարձրագույն կրթությո՞ւն ունեք :
ՌՀ- Իհարկե :
ՍՄ - Ինչքա՞ն եք սովորել և որտե՞ղ:
ՌՀ- 1982-ին ընդունվեցի Երևանի Ժողտնտեսության ինստիտուտ, բայց նոր օրենք ընդունվեց, ըստ որի, ինստիտուտի երկրորդ կուրսն ավարտելուց հետո բոլորը պիտի բանակում ծառայեին : 1983-ին ես ստիպված եղա ընդհատել ուսումս, որպեսզի ծառայեի խորհրդային բանակում` Ստեփանավանում : ՍՄ- Դուք ուրեմն մնացել եք Հայաստանում, մինչդեռ շատ ուրիշների ուղարկում էին ԽՍՀՄ հեռավոր անկյուններ : Դա պատահականությո՞ւն էր, թե՞ դուք ինչ-որ բան էիք արել դրա համար :
ՌՀ- Պատահականություն էր :
ՍՄ- Հետո՞ :
ՌՀ- 1985-ին վերադարձա բանակից և շարունակեցի ուսումս, որն ավարտեցի 1988-ին (25 տարեկանում), ստանալով հաշվապահի մասնագիտություն : Դրանից հետո ինձ նշանակեցին հաշվապահ Հասարակական սննդի միավորումում : Յուրաքանչյուր շրջան իր ՀՍՄ-ն ուներ, դրա մեջ սննդի հետ կապված երկու հարյուր ձեռնարկություն էր մտնում, այսինքն՝ ռեստորաններ, բուֆետներ և այլն : Ես այնտեղ էի աշխատում՝ գլխամասում :
ՍՄ- Իսկ չցանկացա՞ք ձեր հոր ռեստորաններն աշխատեցնել :
ՌՀ- Խորհրդային տարիներին պետությունն էր համալսարանից հետո աշխատանքի նշանակում : Մենք ընտրություն չունեինք : Մենք պարտավոր էինք երեք տարի ուղեգրով աշխատել, ինչից հետո միայն իրավունք ունեինք փոխելու : Կարող էին քեզ նաև գյուղ ուղարկել, ու եթե համարձակվեիր հրաժարվել, շատ խնդիրներ կունենայիր : Այնպես որ, ավելի լավ էր ընդունել տհաճ աշխատանքը, որը քեզ առաջարկվում էր երեք տարվա համար, քան թե հրաժարվել դրանից : Որպեսզի ինքդ որոշեիր, թե ինստիտուտից հետո ինչ ես աշխատելու, պիտի բարձրաստիճան ծանոթներ ունենայիր և “ազատ դիպլոմ” կոչվածը :
ՍՄ- Այդ առաջին նշանակումն անելիս հաշվի առնո՞ւմ էին քո մասնագիտությունը:
ՌՀ- Պարտադիր: Ես ավելին կասեի. մարդկանց իրենց կրթությանը համապատասխանող աշխատանքով ապահովելու համար ուռճացնում էին հաստիքների քանակը, և մի փոքրիկ խանութ, օրինակ, կարող էր երեք տնօրեն ունենալ : Դրան գումարվում էր նաև աշխատելու պարտադրանքը : Անհնար էր չաշխատել : Եթե ինչ-որ մեկն առանց աշխատելու էր մնում, առաջին զգուշացում էր ստանում : Այնուհետև նրան նշանակում էին ինչ-որ տեղ աշխատելու : Եթե էլի հրաժարվեր, նրան դատի էին տալիս ու մեկ տարով ազատազրկում :
ՍՄ- Հասնում ենք 1991 թվականին՝ Հայաստանի անկախության շեմին : Դուք քսանութ տարեկան եք : Վազգեն Մանուկյանը, որն այն ժամանակ վարչապետ էր, ձեզ նշանակում է հայկական ծխախոտ արտադրող գործարանի՝ “Հայծխախոտի” փոխտնօրեն : Դուք նրան որտեղի՞ց էիք ճանաչում : ՌՀ- Շարժումից :
ՍՄ- Այսինքն մասնակցե՞լ եք շարժմանը :
ՌՀ- Այո :
ՍՄ- Ինչպե՞ս :
ՌՀ- Բոլոր եղանակներով : Բոլոր հնարավոր միջոցներով օգնում էի : Բայց չեմ սիրում խոսել դրա մասին : Ես չեմ ուզում խոսել իմ արած լավ գործերից կամ բարեգործությունից : Բայց կարող եմ գոնե ասել, որ ակտիվորեն մասնակցել եմ այն բոլոր միջոցառումներին, որոնք կարող էին նպաստել խորհրդային համակարգի փլուզմանը և որ Ղարաբաղի հարցն ինձ համար շատ կարևոր էր : Հենց դա ինձ տարավ դեպի Շարժում : Ես ուզում էի, որ Ղարաբաղը մերը լինի և որ անկախություն լինի : Դրա համար էլ ամեն ինչով օգնում էի Շարժման գործիչներին՝ զենքով, զինամթերքով, գումարով, սննդամթերքով : Երբ շարժումը սկսվեց, ես ոչ միայն ՍՀՄ-ում հաշվապահ էի, այլև զբաղվում էի հայրիկիս ռեստորանով, որը Նորքի զանգվածում էր : Մենք ուտելիք էինք պատրաստում Օպերայի նստացույցի մասնակիցների համար :
ՍՄ- Այսինքն հենց սկզբից ճանաչե՞լ եք “Ղարաբաղ” կոմիտեի անդամներին :
ՌՀ- Այո, առաջինները Վաչե Սարուխանյանն ու Իգոր Մուրադյանն էին, չնայած Ղարաբաղ կոմիտեի իսկական հիմնադիրը Վազգեն Մանուկյանն էր, որը 1965-1967 թթ-ից նախաձեռնել էր հակախորհրդային շարժումը : Եթե շատ ճշգրիտ լինենք, առաջին միտինգը բացել է Գագիկ Սաֆարյանը : Ես ու նա նույն թաղամասից ենք : Բայց դա ընդամենը տասն օր տևեց, որովհետև սկզբի այդ առաջնորդները քաղաքականապես պատրաստ չէին : Այնուհետև Վազգեն Մանուկյանը ստանձնեց Ղարաբաղյան շարժումը գլխավորելու և շարունակելու գործը : Ես այդ ամենին ներկա եմ եղել հենց սկզբից : Ես ճանաչում էի “Ղարաբաղ” կոմիտեի բոլոր անդամներին, մտերիմ էի նրանց հետ, որովհետև արձագանքել էի ցուցարարներին դրամ և սնունդ հասցնելու նրանց կոչերին : Գիտե՞ք, այն ժամանակ այսօրվա պես չէր, երբ կարող են խուժանի պես ցույց անել ու ամեն ինչ ջարդուփշուր անել : Այդ ժամանակ ինչ-որ բան էր արթնացել մարդկանց սրտերում : Ես ուրախությունից ապշել էի : Երբ Ղարաբաղ կոմիտեն կոչ արեց նվիրատվություններ անելու, Օպերայի հրապարակում պարկերով էին հավաքում փողը : Մարդիկ իրենց աշխատավարձը բերում էին հրապարակ ու լցնում այդ պարկերի մեջ : Այդպես սկսվեց : Հետո պետք եղավ փամփուշտներ մատակարարել : Ես գուցե իրավունք չունեմ դրա մասին խոսելու, բայց մենք խորհրդային բանակից փամփուշտ էինք գնում :
ՍՄ- Կաշառո՞ւմ էիք Հայաստանում տեղակայված խորհրդային կայազորների հրամանատարներին ու սպաներին :
ՌՀ- Իհարկե, բնականաբար : Դրանից հետո ես անձամբ մասնակցեցի Ղարաբաղի ազատագրման պատերազմին :
ՍՄ- Ուզում եք ասել, որ կռվե՞լ եք Ղարաբաղում :
ՌՀ- Այո :
ՍՄ- Կարո՞ղ եք ասել, թե որ ջոկատում :
ՌՀ- Տարբեր ջոկատներում, չեմ ուզում դրա մասին խոսել :
ՍՄ- Շուշիի ազատագրմանը մասնակցե՞լ եք :
ՌՀ- Ոչ :
ՍՄ- Իսկ Մարտակերտի, Շահումյանի, Գետաշենի պարտությունների՞ն :
ՌՀ- Չէ, ես այնտեղ չէի :
ՍՄ- Իսկ որտե՞ղ էիք :
ՌՀ- Ձեզ արդեն ասացի, որ չեմ սիրում դրա մասին խոսել : Ես զենք էի գնում Ախալքալաքում : Քանի որ “Հայծխախոտում” էի աշխատում, ծխախոտ էի տանում Ախալքալաք և փոխանակում զենքի ու զինամթերքի հետ :
ՍՄ- Իսկ այդ ժամանակ քաղաքականացվա՞ծ էիք :
ՌՀ- Մի օր, եթե առիթ լինի... Բայց հերիք, ինչքան իմ մասին խոսեցինք :
ՍՄ- Գոնե կարո՞ղ եք ասել, քաղաքական որևէ շարժման անդա՞մ էիք :
ՌՀ- Ես ոչ դաշնակցական եմ եղել, ոչ հհշական: Ես ուղղակի իմ երկրի և ժողովրդի հետ էի: Ճիշտ է, որ Ղարաբաղում ինչ-որ պահի Դաշնակցության ազդեցությունը գերակշռող էր, որովհետև դաշնակները կարողանում էին արտասահմանից բերել զենք, սնունդ, համազգեստներ և մատակարարել իրենց ջոկատներին :
ՍՄ- Նախքան կփակենք այս թեման, որը մի առանձին հարցազրույցի նյութ է, կարո՞ղ եք պնդել, որ կռվել եք Ղարաբաղում:
ՌՀ- Այո, Սմբատ Հակոբյանի հրամանատարության տակ : Նա կարող է հաստատել դա:
ՍՄ- Դուք Երկրապահի անդա՞մ եք:
ՌՀ- Ոչ:
Նուվել դ’Արմենի Մագազին
HayNews.am
Ղարաբաղյան պատերազմի ժամանակ ես զենք էի գնում Ախալքալաքում. Ռուբեն Հայրապետյան
08 Սեպտեմբերի 2012 - 17:04
Սեդա Մավյանը Նուվել դ’Արմենի Մագազին-ի թղթակիցն է Հայաստանում: Նա Ռուբեն Հայրապետյանին հանդիպել է Ավանում, 2012-ի օգոստոսի 11-ին, Ավանի Ֆուտբոլի ակադեմիայի հարևանությամբ գտնվող հանրային լողավազանի մոտ՝ «Հարսնաքար» հյուրանոց-ռեստորանի հետևում, որտեղ տեղի է ունեցել հունիսի 17-ի ողբերգությունը:
ՍՄ- Սկսենք սկզբից: Դուք ի՞նչ միջավայրում եք ծնվել և մեծացել:
ՌՀ- Ես ծնվել եմ սոցիալապես ապահով ընտանիքում : Խորհրդային տարիներին, 1970-ականներից սկսած, հայրս երկու ռեստորան էր ղեկավարում: Մեկը գտնվում էր Աճառյան փողոցի ծայրին, իր ժամանակին շատ լավ ռեստորան էր, Երևանի լավագույն ռեստորաններից մեկը, իսկ մյուսը Նորքի զանգվածում էր՝ հիվանդանոցի կողքին, կոչվում էր “Գրիլ բար”: Հայրս դրանք զրոյից էր կառուցել և դրանց տնօրենն էր:
ՍՄ - Ձեր հայրը որտեղի՞ց էր ձեռք բերել այդ երկու ռեստորանը կառուցելու միջոցները:
ՌՀ- 1970-ին ես յոթ տարեկան էի: Պիտի նրան հարցնեք: Ես գիտեմ, որ 1970-ից առաջ, հայրս բեռնափոխադրման ոլորտում է աշխատել, ինչը բավականին շահութաբեր ոլորտ էր: Մեծ մեքենաներով Հայաստանից արտահանում էին սննդամթերք ու քարեր: Մայրս չէր աշխատում: Տնային տնտեսուհի էր:
ՍՄ- Ձեր ընտանիքի արմատները որտեղի՞ց են:
ՌՀ - Մենք Ավանից ենք: Ավանցիների մի մասը Խոյից (Իրան) է տեղափոխվել այստեղ: Ես փորձեցի ուսումնասիրել, բայց չկարողացա պարզել՝ հորս ընտանիքը տեղացի՞ է եղել, թե՞ Խոյից է տեղափոխվել: Ամեն դեպքում ավանցիները Խոյի բարբառով են խոսում: Մայրս Աբովյանի մոտերքում գտնվող Ակունք գյուղից է:
ՍՄ- Ձեր մականունը՝ Նեմեց Ռուբո, ինչպե՞ս է առաջացել : Ասում են, թե ձեր հայրը գերի է ընկել գերմանացիներին:
ՌՀ- Բոլորովին: Հայրս 1939-ին է ծնվել: Ինչպե՞ս կարող էր գերի ընկնել գերմանացիներին: Երկրորդ համաշխարհայինի ավարտին նա վեց տարեկան էր: Այդ մականունը նրա քեռուց է մեզ փոխանցվել, տատիս եղբորից՝ իմ մեծ քեռուց, որը 1939-ին՝ հորս ծննդյան տարում զորակոչվել էր, մասնակցել էր պատերազմին և վիրավորվել էր : Նրա մարմնում երկաթներ էին մնացել : Նա մասնագիտությամբ վարորդ էր, և, ինչպես ամեն վարորդ, նաև մեքենաներ էր նորոգում : Երբ նա բեռնատար մեքենա էր նորոգում, մտնում էր մեքենայի տակ, երկաթը շարժվում էր ու ցավեցնում, և նա սկսում էր գերմանացիներին հայհոյել՝ “նեմեցի էսը”, “նեմեցի էնը” : Ու սկսեցին նրան “Նեմեց” կոչել, հետո էլ մեզ փոխանցվեց այդ մականունը:
ՍՄ- Դուք հայկակա՞ն դպրոց եք գնացել, թե՞ ռուսական:
ՌՀ- Հայկական դպրոց՝ Ավանում:
ՍՄ- Կոմերիտական եղե՞լ եք :
ՌՀ- Այո, դժբախտաբար : (Ծիծաղում է) : Տասնհինգ տարեկանում կոմերիտական էինք դառնում : Եթե ես հրաժարվեի, հորս կնեղեին, մինչև իսկ Սիբիր կաքսորեին : Իսկ եթե դպրոցից հետո ուզենայի դուրս գալ կոմերիտմիության շարքերից, իմացեք, որ հորս չէին թողնի նույնիսկ մի պատառ հաց ուտել : ՍՄ- 1980-ից մինչև 1981 թվականը (17- 18 տարեկանում) դուք որպես բանվոր աշխատել եք “Ալմաստ” գործարանում : Դա ինչպե՞ս եղավ :
ՌՀ- Խորհրդային տարիներին, եթե համալսարան չէիր ընդունվում, կարող էիր մի տարի որպես բանվոր աշխատելով ստաժ ձեռք բերել և հաջորդ տարի նորից ներկայանալ քննություններին:
ՍՄ- Դուք ինչո՞ւ չընդունվեցիք:
ՌՀ- Խորհրդային համակարգը շատ արհեստական սկզբունք էր կիրառում. պիտի ամեն ինչի համար քո հերթին սպասեիր : Խանութում պիտի հերթ կանգնեիր հաց գնելու համար, սպասեիր միս գնելու համար, մրցույթով անցնեիր համալսարան ընդունվելու համար : 25 տեղի համար 500 դիմորդ կար, այսինքն մի տեղի համար՝ 20 դիմորդ : Ինձ երեք միավոր չհերիքեց : Իսկ բանվորական ստաժը հնարավորություն էր տալիս ոչ միայն նորից մասնակցել ընդունելության մրցույթին, այլև միավորներ էր տալիս : ՍՄ- Ձեր բանվորական աշխատանքն իրենից ի՞նչ էր ներկայացնում :
ՌՀ- Ես առաջին կարգի էլեկտրիկ էի Զեյթուն թաղամասում գտնվող “Ալմաստ”գործարանում, որտեղ սղոցներ էին արտադրում : Ես փչացած մեխանիկական մասերը, հատկապես՝ այրված մեծ շարժիչները տանում էի վարպետի մոտ, որը դրանք նորոգում էր : Հաջորդ տարի ես ինստիտուտ ընդունվեցի : ՍՄ- Այսինքն բարձրագույն կրթությո՞ւն ունեք :
ՌՀ- Իհարկե :
ՍՄ - Ինչքա՞ն եք սովորել և որտե՞ղ:
ՌՀ- 1982-ին ընդունվեցի Երևանի Ժողտնտեսության ինստիտուտ, բայց նոր օրենք ընդունվեց, ըստ որի, ինստիտուտի երկրորդ կուրսն ավարտելուց հետո բոլորը պիտի բանակում ծառայեին : 1983-ին ես ստիպված եղա ընդհատել ուսումս, որպեսզի ծառայեի խորհրդային բանակում` Ստեփանավանում : ՍՄ- Դուք ուրեմն մնացել եք Հայաստանում, մինչդեռ շատ ուրիշների ուղարկում էին ԽՍՀՄ հեռավոր անկյուններ : Դա պատահականությո՞ւն էր, թե՞ դուք ինչ-որ բան էիք արել դրա համար :
ՌՀ- Պատահականություն էր :
ՍՄ- Հետո՞ :
ՌՀ- 1985-ին վերադարձա բանակից և շարունակեցի ուսումս, որն ավարտեցի 1988-ին (25 տարեկանում), ստանալով հաշվապահի մասնագիտություն : Դրանից հետո ինձ նշանակեցին հաշվապահ Հասարակական սննդի միավորումում : Յուրաքանչյուր շրջան իր ՀՍՄ-ն ուներ, դրա մեջ սննդի հետ կապված երկու հարյուր ձեռնարկություն էր մտնում, այսինքն՝ ռեստորաններ, բուֆետներ և այլն : Ես այնտեղ էի աշխատում՝ գլխամասում :
ՍՄ- Իսկ չցանկացա՞ք ձեր հոր ռեստորաններն աշխատեցնել :
ՌՀ- Խորհրդային տարիներին պետությունն էր համալսարանից հետո աշխատանքի նշանակում : Մենք ընտրություն չունեինք : Մենք պարտավոր էինք երեք տարի ուղեգրով աշխատել, ինչից հետո միայն իրավունք ունեինք փոխելու : Կարող էին քեզ նաև գյուղ ուղարկել, ու եթե համարձակվեիր հրաժարվել, շատ խնդիրներ կունենայիր : Այնպես որ, ավելի լավ էր ընդունել տհաճ աշխատանքը, որը քեզ առաջարկվում էր երեք տարվա համար, քան թե հրաժարվել դրանից : Որպեսզի ինքդ որոշեիր, թե ինստիտուտից հետո ինչ ես աշխատելու, պիտի բարձրաստիճան ծանոթներ ունենայիր և “ազատ դիպլոմ” կոչվածը :
ՍՄ- Այդ առաջին նշանակումն անելիս հաշվի առնո՞ւմ էին քո մասնագիտությունը:
ՌՀ- Պարտադիր: Ես ավելին կասեի. մարդկանց իրենց կրթությանը համապատասխանող աշխատանքով ապահովելու համար ուռճացնում էին հաստիքների քանակը, և մի փոքրիկ խանութ, օրինակ, կարող էր երեք տնօրեն ունենալ : Դրան գումարվում էր նաև աշխատելու պարտադրանքը : Անհնար էր չաշխատել : Եթե ինչ-որ մեկն առանց աշխատելու էր մնում, առաջին զգուշացում էր ստանում : Այնուհետև նրան նշանակում էին ինչ-որ տեղ աշխատելու : Եթե էլի հրաժարվեր, նրան դատի էին տալիս ու մեկ տարով ազատազրկում :
ՍՄ- Հասնում ենք 1991 թվականին՝ Հայաստանի անկախության շեմին : Դուք քսանութ տարեկան եք : Վազգեն Մանուկյանը, որն այն ժամանակ վարչապետ էր, ձեզ նշանակում է հայկական ծխախոտ արտադրող գործարանի՝ “Հայծխախոտի” փոխտնօրեն : Դուք նրան որտեղի՞ց էիք ճանաչում : ՌՀ- Շարժումից :
ՍՄ- Այսինքն մասնակցե՞լ եք շարժմանը :
ՌՀ- Այո :
ՍՄ- Ինչպե՞ս :
ՌՀ- Բոլոր եղանակներով : Բոլոր հնարավոր միջոցներով օգնում էի : Բայց չեմ սիրում խոսել դրա մասին : Ես չեմ ուզում խոսել իմ արած լավ գործերից կամ բարեգործությունից : Բայց կարող եմ գոնե ասել, որ ակտիվորեն մասնակցել եմ այն բոլոր միջոցառումներին, որոնք կարող էին նպաստել խորհրդային համակարգի փլուզմանը և որ Ղարաբաղի հարցն ինձ համար շատ կարևոր էր : Հենց դա ինձ տարավ դեպի Շարժում : Ես ուզում էի, որ Ղարաբաղը մերը լինի և որ անկախություն լինի : Դրա համար էլ ամեն ինչով օգնում էի Շարժման գործիչներին՝ զենքով, զինամթերքով, գումարով, սննդամթերքով : Երբ շարժումը սկսվեց, ես ոչ միայն ՍՀՄ-ում հաշվապահ էի, այլև զբաղվում էի հայրիկիս ռեստորանով, որը Նորքի զանգվածում էր : Մենք ուտելիք էինք պատրաստում Օպերայի նստացույցի մասնակիցների համար :
ՍՄ- Այսինքն հենց սկզբից ճանաչե՞լ եք “Ղարաբաղ” կոմիտեի անդամներին :
ՌՀ- Այո, առաջինները Վաչե Սարուխանյանն ու Իգոր Մուրադյանն էին, չնայած Ղարաբաղ կոմիտեի իսկական հիմնադիրը Վազգեն Մանուկյանն էր, որը 1965-1967 թթ-ից նախաձեռնել էր հակախորհրդային շարժումը : Եթե շատ ճշգրիտ լինենք, առաջին միտինգը բացել է Գագիկ Սաֆարյանը : Ես ու նա նույն թաղամասից ենք : Բայց դա ընդամենը տասն օր տևեց, որովհետև սկզբի այդ առաջնորդները քաղաքականապես պատրաստ չէին : Այնուհետև Վազգեն Մանուկյանը ստանձնեց Ղարաբաղյան շարժումը գլխավորելու և շարունակելու գործը : Ես այդ ամենին ներկա եմ եղել հենց սկզբից : Ես ճանաչում էի “Ղարաբաղ” կոմիտեի բոլոր անդամներին, մտերիմ էի նրանց հետ, որովհետև արձագանքել էի ցուցարարներին դրամ և սնունդ հասցնելու նրանց կոչերին : Գիտե՞ք, այն ժամանակ այսօրվա պես չէր, երբ կարող են խուժանի պես ցույց անել ու ամեն ինչ ջարդուփշուր անել : Այդ ժամանակ ինչ-որ բան էր արթնացել մարդկանց սրտերում : Ես ուրախությունից ապշել էի : Երբ Ղարաբաղ կոմիտեն կոչ արեց նվիրատվություններ անելու, Օպերայի հրապարակում պարկերով էին հավաքում փողը : Մարդիկ իրենց աշխատավարձը բերում էին հրապարակ ու լցնում այդ պարկերի մեջ : Այդպես սկսվեց : Հետո պետք եղավ փամփուշտներ մատակարարել : Ես գուցե իրավունք չունեմ դրա մասին խոսելու, բայց մենք խորհրդային բանակից փամփուշտ էինք գնում :
ՍՄ- Կաշառո՞ւմ էիք Հայաստանում տեղակայված խորհրդային կայազորների հրամանատարներին ու սպաներին :
ՌՀ- Իհարկե, բնականաբար : Դրանից հետո ես անձամբ մասնակցեցի Ղարաբաղի ազատագրման պատերազմին :
ՍՄ- Ուզում եք ասել, որ կռվե՞լ եք Ղարաբաղում :
ՌՀ- Այո :
ՍՄ- Կարո՞ղ եք ասել, թե որ ջոկատում :
ՌՀ- Տարբեր ջոկատներում, չեմ ուզում դրա մասին խոսել :
ՍՄ- Շուշիի ազատագրմանը մասնակցե՞լ եք :
ՌՀ- Ոչ :
ՍՄ- Իսկ Մարտակերտի, Շահումյանի, Գետաշենի պարտությունների՞ն :
ՌՀ- Չէ, ես այնտեղ չէի :
ՍՄ- Իսկ որտե՞ղ էիք :
ՌՀ- Ձեզ արդեն ասացի, որ չեմ սիրում դրա մասին խոսել : Ես զենք էի գնում Ախալքալաքում : Քանի որ “Հայծխախոտում” էի աշխատում, ծխախոտ էի տանում Ախալքալաք և փոխանակում զենքի ու զինամթերքի հետ :
ՍՄ- Իսկ այդ ժամանակ քաղաքականացվա՞ծ էիք :
ՌՀ- Մի օր, եթե առիթ լինի... Բայց հերիք, ինչքան իմ մասին խոսեցինք :
ՍՄ- Գոնե կարո՞ղ եք ասել, քաղաքական որևէ շարժման անդա՞մ էիք :
ՌՀ- Ես ոչ դաշնակցական եմ եղել, ոչ հհշական: Ես ուղղակի իմ երկրի և ժողովրդի հետ էի: Ճիշտ է, որ Ղարաբաղում ինչ-որ պահի Դաշնակցության ազդեցությունը գերակշռող էր, որովհետև դաշնակները կարողանում էին արտասահմանից բերել զենք, սնունդ, համազգեստներ և մատակարարել իրենց ջոկատներին :
ՍՄ- Նախքան կփակենք այս թեման, որը մի առանձին հարցազրույցի նյութ է, կարո՞ղ եք պնդել, որ կռվել եք Ղարաբաղում:
ՌՀ- Այո, Սմբատ Հակոբյանի հրամանատարության տակ : Նա կարող է հաստատել դա:
ՍՄ- Դուք Երկրապահի անդա՞մ եք:
ՌՀ- Ոչ:
Նուվել դ’Արմենի Մագազին
HayNews.am
Comment