Regional geopolitics

[Vrej1915]

Բաքու-Թբիլիսի-Կարս երկաթգիծը կբացվի հոկտեմբերի 30-ին․ Մամեդյարով

• Ազա Բաբայան, Մոսկվա

---

Բաքու-Թբիլիսի-Կարս երկաթգիծը կբացվի հոկտեմբերի 30-ին: Այս մասին կիրակի օրը Թբիլիսիում՝ իր վրացի գործընկեր Միխեիլ Ջանելիձեի հետ հանդիպման ժամանակ հայտարարել է Ադրբեջանի արտգործնախարար Էլմար Մամեդյարովը:

Երկաթգիծը, հիշեցնենք, պետք է բացվեր դեռևս անցած տարի, սակայն բացումը հետաձգվել էր, և երեկ պաշտոնական Բաքուն հայտարարեց, որ արդեն մի քանի շաբաթից այն կսկսի գործել:

Հոկտեմբերի 8-ին Թբիլիսիում հավաքվել էին Վրաստանի, Մոլդովայի, Ուկրաինայի և Ադրբեջանի արտաքին քաղաքական գերատեսչությունների ղեկավարները՝ նշելու ՎՈւԱՄ կազմակերպության 20-ամյա հոբելյանը: Հանդիպմանը, ավանդույթի համաձայն, հայտարարվել է՝ ՎՈւԱՄ անդամները աջակցում են Վրաստանի, Ուկրաինայի, Մոլդովայի և Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությանն ու ինքնիշխանությանը:

Չորս երկրների արտգործնախարարները քննարկել են ապագա ծրագրերը, որոշել են է՛լ ավելի խորացնել տնտեսական համագործակցությունը և հայտարարել են Միացյալ Նահանգների հետ հարաբերությունները է՛լ ավելի զարգացնելու մտադրության մասին:

«ՎՈւԱՄ-ը իր ստեղծման օրից համագործակցել է Միացյալ Նահանգների հետ և մտադիր է շարունակել ակտիվ համագործակցությունը», - երեկ հայտարարել է կազմակերպության գլխավոր քարտուղար Ալտայ Էֆենդիևը և հավելել՝ ՎՈւԱՄ-ի հետ ակտիվ համագործակցության հայտ են ներկայացրել մերձբալթյան երկրները, ինչպես նաև Լեհաստանը, Չեխիան, Սլովակիան և Հունգարիան:

Իսկ կազմակերպության անդամ երկրների արտաքին գերատեսչությունների ղեկավարների մասնակցությամբ հոբելյանական նիստից հետո ստորագրվել է համատեղ հայտարարություն:

[Azad]

The usual turkish preconditions. They do not only want the Russian S-400, they want the know how to build it themselves.

"Turkey could look elsewhere if Russia won't share missile technology"

ISTANBUL (Reuters) - Turkey could seek a deal to acquire a missile defense system with another country if Russia does not agree to joint production of a defense shield, its foreign minister was quoted as saying on Monday.

NATO member Turkey is seeking to buy the S-400 system from Russia, alarming Washington and other members of the Western alliance, and President Tayyip Erdogan said Ankara has already paid a deposit on the deal.

Turkey hopes that the deal would allow it to acquire the technology to develop its own defense system, and Foreign Minister Mevlut Cavusoglu ..."

http://www.reuters.com/article/us-turkey-defence/turkey-could-look-elsewhere-if-russia-wont-share-missile-technology-minister-idUSKBN1CE1MP?il=0

[Azad]

While erdogan is bullying the Russians with preconditions of purchasing the S-400, he is waging diplomatic war with the US.

"Erdogan's Escalating Feud With U.S. Hammers Turkish Markets

The lira dropped 3.2 percent to 3.7334 against the dollar as of 5:23 p.m. in Istanbul, after plunging as much as 6.6 percent. The benchmark Borsa Istanbul 100 Index of stocks declined 3 percent."

https://www.bloomberg.com/news/articles/2017-10-08/u-s-suspends-non-immigrant-visa-services-in-turkey-after-arrest

It looks more like Russia is messing with the turks. Isolating it from NATO, severing its relationship with the US, pushing it into Syria/Iraq (war trap).

[Vrej1915]

Absolutely interesting.... Թուրքերը հիմարի կարգավիճակում են. իրենց ստեղծած «գործիքը» իրենց գլխին կոտրվեց. «Quo Vadis» կամ ուր ես գնում, Հայաստա՛ն


Հետևե՛ք մեզ YouTube-ում
Թուրքերը հիմարի կարգավիճակում են. իրենց ստեղծած «գործիքը» իրենց գլխին կոտրվեց. «Quo Vadis» կամ ուր ես գնում, Հայաստա՛ն

Թեև երկար ժամանակ դասագրքերը պնդում էին, որ քրդերն ընդամենը գործիք էին թուրքերի ձեռքին, սակայն այսօր պատմությունն այլ բան ցույց տվեց. այդ թուրքերն էին քրդերի ձեռքին գործիք: Թուրքերի օգնությամբ բնաջնջեցին հայերին, «տիրացան» հայկական կապիտալին ու հողերին: Այսօր էլ հավակնություն են հայտնում մեր հողերի վրա պետություն ստեղծել: Դե ինչ, քրդերին մաղթում ենք քաջ առողջություն, բայց զգուշացնում ենք՝ կարող է ցեղասպանվեք: Հակամարտությունը բարձրանում է մի նոր աստիճանի:
Թուրքերը հիմարի կարգավիճակում են. իրենց ստեղծած «գործիքը» իրենց գլխին կոտրվեց. «...

[Vrej1915]

Iraq orders arrest of Kurdistan officials over independence vote

Image copyrightGETTY IMAGES Image captionKurdistan officials say 2.8 million people voted in favour of independence
An Iraqi federal court has ordered the arrest of Kurdistan officials involved in overseeing a referendum last month on the region's independence.

The arrest warrants, issued by Baghdad's Rusafa investigation court, apply to members of the Kurdistan Region's electoral commission.

Iraqi Prime Minister Haider al-Abadi last month demanded the suspension of the controversial vote.

Kurdish leaders later insisted the referendum was legitimate.

On Wednesday, the Rusafa court said "legal measures" would be taken through the office of the public prosecutor against those Kurdistan officials it said were involved in supervising the vote.

A spokesman for the court, Abdulstar Bayraqdar, said the warrants followed a lawsuit filed by the country's National Security Council which argued that the referendum was "contrary to the decision of the high federal court".

Following the vote on 25 September, Kurdish officials said 2.8 million people living in the three provinces that form the Kurdistan Region, as well as "areas of Kurdistan outside the region's administration", had voted in favour of independence.

Kurdish leaders said the "Yes" result provided them with a mandate to start negotiations on secession with the central government in Baghdad and neighbouring countries.

However Mr Abadi has called for the referendum, in which 92% of voters backed secession, to be annulled.

Kurds are the fourth-largest ethnic group in the Middle East but they have never obtained a permanent nation state.

In Iraq, where they make up an estimated 15-20% of the population of 37 million, Kurds faced decades of repression before they acquired autonomy in 1991.

[Vrej1915]

Կարս-Ախալքալաք-Բաքու երկաթուղին կբացվի Կարսի անկման օրը

• 
• • ՆԱԻՐԱ ՀԱՅՐՈՒՄՅԱՆ, Մեկնաբան
  • Քաղաքականություն - 10 Հոկտեմբերի 2017,

• 

Կարս-Ախալքալաք-Բաքու երկաթուղու բացումը, որը բազմիցս հետաձգվել է, որոշվել է անցկացնել հոկտեմբերի 30-ին՝ Կարսի անկման օրը: Հնարավոր է, սա Հայաստանին «կծելու» Թուրքիայի եւ Ադրբեջանի վերջին փորձն է, որովհետեւ երկաթուղու բացումից հետո հազիվ թե դա հաջողվի անել:



Հայաստանը Վրաստանին կապված է երկաթուղով, եւ ինչպես նշում են վրացի պաշտոնյաները, Թբիլիսին կարող է միայն ողջունել Վրաստանում նոր ենթակառուցվածքների օգտագործումը հարեւան երկրների կողմից: Չի կարող լինել մեխանիզմ, որը կարգելի հայկական բեռների փոխադրումը Բաքու-Թբիլիսի-Կարս ճանապարհով:



Ամենահետաքրքիրն այն է, որ վերջին մի քանի տարիներին Թուրքիայում փոխվել է երկաթուղային լոգիստիկան: Բոսֆորի նեղուցի տակով երկաթգիծ է անցկացվել, որն Ասիան կապում է Եվրոպային: Բացի այդ, ավարտվել է Կարսից Էրզրում եւ ապա Ստամբուլ երկաթուղու շինարարությունը:



2013 թվականից՝ Բոսֆորի տակով երկաթուղու կառուցումից հետո, բեռները Թուրքիայից կարող են ազատ հասնել Լոնդոն: Դա նշանակում է, որ Բաքու-Կարս ճանապարհի բացումից հետո Լոնդոն կարող են հասնել Հարավային Կովկասի, այդ թվում՝ Հայաստանի բեռները: Ի դեպ, վերջերս Մեծ Բրիտանիայի տրանսպորտի նախարարը այցելել էր Հայաստան եւ հայտարարել, որ իր երկիրը մտադիր է զարգացնել հարաբերությունները Հայաստանի հետ:



Թուրքիան Օսմանյան կայսրության փլուզումից եւ հանրապետության ձեւավորումից հետո 100 տարիների ընթացքում Հարավային Կովկասին կապված էր միայն Կարս-Գյումրի ճանապարհով: Այդ ճանապարհը փակվել է 1993 թվականին Քարվաճառի ազատագրումից հետո: Թուրքիան, որը մինչեւ հիմա երկաթուղային կապ չունի Ադրբեջանի եւ Վրաստանի հետ, ամբողջովին մեկուսացված է Կովկասից:



Այժմ իրավիճակը կարող է արմատապես փոխվել: Թուրքիայով Հարավային Կովկասի լոգիստիկ միացումը Եվրապային կարող է շատ բան փոխել տարածաշրջանային քաղաքականությունում:

[Vrej1915]

«Եթե Հայաստանը դիվանագիտական կոպիտ սխալներ թույլ չտա, Ադրբեջանի այս ճանապարհը հեռանկար չունի»

[Vrej1915]

Արցախի հարցը լուծված է. Ռուսները հիմա ամենավատ բանն են անում

• 
• • ՌՈԶԱ ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ, Լրագրող
  • Հարցազրույց - 12 Հոկտեմբերի 2017,

• 

Lragir.am-ի զրուցակիցն է քաղաքագետ Լևոն Շիրինյանը

Պարոն Շիրինյան, օրերս Ադրբեջանի նախագահը հայտարարեց, թե Ղարաբաղյան խնդրում «բանակցությունը վերսկսվում է առանց Հայաստանի նախապայմանի»: Դրան հաջորդեց Սերժ Սարգսյանի կոշտ պատասխանը: Ինչո՞ւ է Ադրբեջանն այս փուլում նման հայտարարություն անում:


Որովհետև Ադրբեջանի վիճակը նեղ է, Եվրոպայից ու Ամերիկայից արդեն թքում են այդ երկրի վրա: Համաշխարհային սկանդալի մեջ է հայտնվել, դրա համար էl գնում է նման քայլերի: Իսկ Սերժ Սարգսյանի պատասխանը լավ պատասխան էր, պետք է շուտ լիներ դա: Մեր նախագահը երևի վիճակն ուսումնասիրել է, հասկացել է, թե Ալրևի վիճակն ինչպիսին է ու որոշել է ճնշել:


ՎերջինշրջանումՂարաբաղյանհիմնախնդրիբանակցայինգործընթացումորևէնորբաննկատվո՞ւմէ:


Կաթվածահար վիճակում է բանակցային գործընթացը, որովհետև այդ բանակցությունները կոնֆիկտի հետ որևէ կապ չունեն: Բոլորը հասկանում են, որ կոնֆլիկտը լուծված է, հայ ժողովուրդն Արցախի խնդիրը լուծել է այն տեսքով, որով այսօր կա: Հիմա, այդ օբյեկտիվ հարցից հեռու անընդհատ ինչ-որ հարց է քննվում, որը չի արտացոլում իրական վիճակը, այդ պատճառով այս վիճակն է առաջացել: Մեր ժողովուրդը պետք է իմանա, որ ինքը հարցը լուծել է: Իսկ այդ խոսակցությունները միջազգային բանակցողների, Ալիևի հաստակողության և Հայաստանի անվճռականության արդյունք են:


Ապրիլյանպատերազմիցհետո, երբՀայաստաննառաջքաշեցիր նախապայմանները, որբանակցություններըպետքէվերսկսվենվստահությանմթնոլորտում, պետքէներդրվենհետաքննությանմեխանիզմներ, շփմանգծիցհետքաշվենդիպուկահարները, երկարժամանակէանցել, բայցորևէառաջընթացչկա, ինչո՞ւ:


Ալիևն ամեն ինչ անում է, որ դա չլինի: Եթե այդ պայմաններն իրականացվեն՝ դիպուկահարների հեռացում, հետաքննության մեխանիզմների ներդրում, դա նշանակում է, որ հակամարտության այսօրվա գիծը վերածվում է պետական սահմանի: Դրա համար էլ հակառակն են անում:


Մինսկիխմբիհամանախագահներըչե՞նուզումպարտադրել, որԱդրբեջանըկյանքիկոչիայդպայմանավորվածությունները:


Չնայած գիշեր-ցերեկ մեր ուղեղը լցնում են, որ դա համանախագահների միասնական դիրքորոշումն է, բայց Ռուսաստանը դեմ է դրան: Ադրբեջանն ու Ռուսաստանը այս պարագայում միասնական են, որ դիպուկահարները չհեռացվեն: Ռուսաստանը չի ուզել ու չի ուզում դա, եթե ուզենա, այնտեղ խաղաղապահ ուժեր չի կարող բերել: Իսկ խաղաղապահները Ռուսաստանի փորացավն են: Եթե Ռուսաստանն ուզենա, որ դա այդպես լինի, Հայաստանին կզինի մինչև ատամները և հեքիաթ չի պատմի, որ եթե Ադրբեջանը մեզնից զենք չգնի, ուրիշից կգնի: Քո ի՞նչ գործն է, դու մի տուր, թող ուրիշից գնեն: Ռուսները մինչև հիմա ամերիկացիներին դատապարտում են, որ Հիտլերին գաղտնի ֆինանսական միջոցներ էին տրամադրել: Իրենք ավելի վատն են անում, հիմա Ադրբեջանի ձեռքից փողը բացահայտորեն վերցնում են, իրենց գործարաններն աշխատեցնում: Բայց Ադրբեջանը հաջողության չի հասնում: Հիմա, եթե Ադրբեջանի ժողովուրդը էշ չլիներ, կապստամբեր, կասեր՝ փողերս ի՞նչ եղան, բա ասում էիր՝ հարցը կլուծվի:


Իսկմյուսհամանախագահնե՞րը:


Այդ համանախագահներից ոչ ոք հարցի լուծում չի ուզում: Նրանք ասում են՝ խնդիրը պետք է կարգավորվի, իսկ կոնֆլիկտաբանության մեջ կարգավորվելն ավելի շատ նշանակում է կառավարել կոնֆլիկտը: Եթե լուծեն, չեն կարող կառավարել:


Ադրբեջանըպարբերաբարիրգործելաոճովփորձումէձախողելցանկացածգործընթաց, հետագայումի՞նչսպասել:


Ադրբեջանի ռազմավարությունը շատ պարզ է՝ այնքան ձգել իրավիճակը, մինչև Հայաստանի տնտեսությունը ոչնչանա, արտագաղթի հետևանքով երկիրը սպառվի: Այսօր արտագաղթը չի կասեցվում, երկրում արդյունաբերություն չի զարգանում, կոռուպցիան չի դադարում, տնտեսությունը չի զարգանում: Եթե մենք պետություն չդառնանք, այս վիճակը շարունակվելու է, 15-20 տարի հետո բանակ ո՞վ է զորակոչվելու: Երկու անգամ Ադրբեջանը փորձեց հարցը պատերազմով լուծել, բայց ոչ մի արդյունք չգրանցեց: Առաջինում անընդհատ շրջաններ կորցրեցին, երկրորդում էլ այդքան տեխնիկան փչացավ գնաց, մի քանի հեկտար հող վերցրին, որոնք իրենց համար ռազմավարական նշանակություն չունեն: Հիմա նորից վերադարձան իրենց հին գործելաոճին՝ այս վիճակը պահել, մինչև Հայաստանը մոմի նման կհալվի: Իսկ որպեսզի այդպես չլինի՝ Հայաստանում պետք է ձեռքները սեղանին խփեն, օլիգարխներին զսպեն և արդյունաբերություն ստեղծեն, որ մենք կախման մեջ չլինենք Ռուսաստանից ու մյուսներից:


Ռուսաստանիհետկնքվածնորվարկայինպայմանագրովևս100 մլնդոլարիզենքպետքէայդերկիրըմատակարարիՀայաստանին: Այսինքն՝նորիցկախվածությանմե՞ջենքՌուսաստանից:


Նրանց իրենց փողով ահռելի քանակությամբ զենք են տալիս, մեզ էլ վարկով մի քիչ տալիս են, որ կարողանանք լավ կռվել, որ որևէ մեկը չպարտվի: Ռուսներն ուզում են, որ կռիվն այնքան շարունակվի, մինչև իրենց ասենք՝ արի բարիշեցրու: 1990 թվականից զենքի առումով միշտ Ադրբեջանը գերիշխող դիրքում է: Նախկինում սովետական զենքն էին տալիս, հիմա էլ փողով են տալիս: Այսինքն՝ Ռուսաստանը մեր դաշնակիցը լինելով՝ իր ոչ դաշնակցին ավելի է զինում, քան մեզ: Ռուսաստանն այս քաղաքականությամբ ուզում է, որ անընդհատ իր կարիքն ունենանք, իրենից զենք ուզենք, փող ուզենք: Ինքն էլ ասի՝ դե հացդ տուր, ջուրդ տուր, Ատոմակայանդ տուր: Երկրորդ, մենք պետք է ռուսներին հստակ ասենք, որ իրենք մեր ռազմավարական դաշնակիցը չեն, քանի որ Ադրբեջանի հետ են վարում դաշնակցային հարաբերություններ: Գուցե Հայաստանում մարդիկ կան, որոնց դաշնակիցն են, բայց մեր պետության դաշնակիցը չեն: Եթե մեր դաշնակիցը լինեին՝ 1921 թվականի մարտի 16-ի ռուս-թուրքական եղբայրության մասին պայմանագիրը կչեղարկեին: Այդ պայմանագրով մենք կապանքների մեջ ենք, այդ պայմանագրից է բխում այս ամենը, որով Հայաստանը բաժանվել է ռուսների, թուրքերի ու վրացիների միջև:



Իսկ հիմա Ռուսաստանը մեզ չի կարող չզինել, որովհետև թուրք-ադրբեջանական ալյանսը հետո կխեղդի իրենց: Դուք պատկերացնո՞ւմ եք, եթե Թուրքիայի պոտենցիալը միանա Ադրբեջանի պոտենցիալին: Եթե մենք չլինենք, դրանք իրար կմիանան, դրա համար Ռուսաստանը մեզ օգնում է, որ ողջ ու առողջ լինենք, որ մենք նրանց դեմ լավ կռվենք, ինչն անում ենք: Մեր խնդիրը ո՞րն է՝ տնտեսություն ու արդյունաբերություն զարգացնել, որպեսզի այս կապանքներից դուրս գանք: Դրա փոխարեն մեր վերնախավը զբաղված է հարսանիքներով: Սա խայտառակություն է, երբ այս պայմաններում երկրի վերնախավը գիշեր-ցերեկ քեֆերի մեջ է:

[Vrej1915]

Սերժ Սարգսյանը չպետք է գնա ժնև.Լևոն Շիրինյան

[Vrej1915]

ՀԱՊԿ զորավարժությունները տպավորություն են ստեղծում, որ ՌԴ-ն չի բացառում ՀԱՊԿ-ի խաղաղապահ առաքելության իրականացնելու հնարավորությունը Սիրիայում և Ուկրաինայում. Էդուարդ Աբրահամյան

15.10.17





Tert.am-ը Հայաստանում անցկացվող ՀԱՊԿ զորավարժությունների նպատակի, դրանց կարևորության, ՀԱՊԿ-ՆԱՏՕ մրցավազքի և ՀԱՊԿ-ի մրցավազքում ներգրավվելու հետևանքով Հայաստանին սպառնացող վտանգերի մասին խոսել է Մեծ Բրիտանիայի Լեսթերի համալսարանի միջազգային հարաբերությունների և անվտանգության բաժնի գիտաշխատող, վաշինգթոնյան Կենտրոնական Ասիայի և Կովկասի ինստիտուտի տարածաշրջանային անվտանգության հարցերով անկախ փորձագետ Էդուարդ Աբրահամյանի հետ:

-Պարո՛ն Աբրահամյան, այս օրերին Հայաստանում անցկացվում էին «Փոխգործակցություն-2017» զորավարժությունները, որոնք «Մարտական եղբայրություն —2017» գործառնական-ռազմավարական զորավարժության միասնական հայեցակարգի շրջանակներում են անցկացվում: Մենք մինչ դրանց սկսելը խոսել էինք դրանց անցկացման նշանակության մասին: Դուք ասել էիք, որ ՀՀ-ում ՀԱՊԿ-ի զորավարժությունը ցուցադրություն է, որ ՌԴ-ն էլ իր դաշնակիցների հետ կարող է ռազմական խաղերի ծրագիր ունենալ: Հիմա, երբ զորավարժություններն ավարտվել են, ի՞նչ տպավորություն ունեք դրանցից:

-Դեռ 2015 թվականից Ռուսաստանի ռազմաքաղաքական ղեկավարությունն ընդգծում էր ՀԱՊԿ ամենամյա զորավարժությունների բնույթը, որն էր՝ օպերատիվ-մարտավարական սցենարները և ներգրավվածությունը դնել ավելի բարձր մակարդակի վրա։ Ռուսաստան-Արևմուտք հակամարտության խորացումը, Ռուսաստանի ներգրավումը Ուկրաինայի և Սիրիայի հակամարտություններում առաջ քաշեցին նոր առաջնահերթություններ և մարտահրավերներ Մոսկվայի համար, որոնց, ըստ Կրեմլի քաղաքական վերնախավի, ՀԱՊԿ կառույցը նույնպես պետք է համապատասխանաբար մասնակից դառնա և անցնի որոշակի ադապտացիա` որպես ռազմա-քաղաքական դաշինք իր ուրույն դերը խաղալու նպատակով։

Բացի դրանից` նոր խաղաղապահ առաքելությունների իրականացումը` որպես ԱՄՆ կամ ՆԱՏՕ-ի գլխավորած առաքելությունների այլընտրանք, Մոսկվայի համար դառնում է ակտուալ։ Հիշենք, որ սեպտեմբերին ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը Ուկրաինայի արևելքում ՄԱԿ-ի կողմից խաղաղապահ ուժերի հնարավոր տեղակայումը համարեց արդարացված և ընդունելի Ռուսաստանի համար՝ կարգադրելով երկրի ԱԳՆ պատրաստել համապատասխան փաթեթ ՄԱԿ Անվտանգության Խորհրդում քննարկելու համար։ Ավելին, Սիրիայի հարցով հունվարին Ռուսաստան-Թուրքիա-Իրան եռյակի նախաձեռնությամբ կայացած Աստանայի բանակցություններին նույնպես բարձրացվել և երեք երկրների կողմից դրական է գնահատվել Սիրիայի երեք գոտիներում խաղաղապահ առաքելություն իրականացնելու գաղափարը։ Այստեղ տեղին է հիշեցնել, որ այս ողջ տարվա ընթացքում, պաշտոնական կամ ոչ պաշտոնական մակարդակով հնչել են առաջարկություններ, կոչեր Մոսկովյան տարբեր պաշտոնյաներից ՀԱՊԿ դաշնակիցներին՝ աջակցել կամ ընկերակցել Ռուսաստանի խաղաղապահ առաքելությանը Սիրիայում։ Այս կիսապաշտոնական առաջարկությունը նպատակ էր հետապնդում հասկանալ ՀԱՊԿ երկրների քաղաքական էլիտաներում տիրող տրամադրությունները։

Հունիսին Վլադիմիր Շամանովը և Թուրքիայի նախագահի խոսնակը նշել էին, որ Ռուսաստանը բանակցություններ է վարում Ղրղըզստանի ու Ղազախստանի հետ Սիրիայում ռուսական առաքելությանն օժանդակելու ուղղությամբ։ Սակայն վերջերս, և՛ Ղրղըզստանի վարչապետ Սապար Իսակովը, և՛ Ղազախստանի նախագահ Նուրսուլթան Նազարբաևը փաստացիորեն հերքեցին Սիրիայում ներգրավելու որևէ հեռանկար՝ շեշտելով, որ նմանատիպ հարցերը հաստատվում են օրենսդիր մարմնի կողմից և միայն այն դեպքում, երբ խաղաղապահ առաքելությունն իրականացվում է հենց ՄԱԿ-ի հովանու և դրոշի ներքո։ Մյուս կողմից՝ հայկական կողմը պատրաստակամություն է հայտնել քննարկել Սիրիայում հնարավոր ՀԱՊԿ ձևաչափի ստեղծումը։

Ինչ վերաբերում է Բելառուսին, ապա երկրի նախագահ Ալեքսանդր Լուկաշենկոն դեռ անցած տարի հայտարարեց, որ չկա երկրի զինված ստորաբաժանումներ արտերկիր ուղարկելու ցանկություն։ Չնայած սա ամենևին էլ չի նշանակում, որ Ռուսաստանը չի դիտարկում ՀԱՊԿ խաղաղապահ ուժեր Սիրիա կամ թեկուզև Ուկրաինա ուղարկելու տարբերակը։ Ես հակված եմ այն կարծիքին, որ անցկացվող զորավարժանքների ընդհանուր մտահղացման մի մասը հստակորեն համապատասխանում է ՀԱՊԿ հնարավոր առաքելության կատարմանն ու հենց սիրիական անվտանգային միջավայրին մոտ բնույթ ունեցող առաջադրանքների կատարմանը։

Ուստի անցկացվող զորավարժությունների բնույթը, ներգրավված զորամիավորումների տեսակն ու առաջադրանքներն ստեղծում են տպավորություն, որ Ռուսաստանը համենայնդեպս չի բացառում ՀԱՊԿ-ի խաղաղապահ հնարավոր առաքելության խաղաքարտը խաղարկելու հնարավորությունը Սիրիայում և ինչո՞ւ ոչ՝ նաև Ուկրաինայում։

-Վարժանքներին մասնակցող ստորաբաժանումները նախապատրաստվել էին պետական սահմանի պաշտպանության, հավանական հակառակորդի հետախուզական-դիվերսիոն խմբերի և անօրինական զինված խմբավորումների, զինյալների պատրաստման ճամբարների հայտնաբերման չեզոքացման և ոչնչացման, պատանդների ազատման ուսումնամարտական խնդիրների իրականացմանը: Ի՞նչ եք կարծում՝ որքանո՞վ է իրատեսական, որ զորավարժություններին խաղերի տեսքով արվածը կկիրառվի նաև իրականում ՀԱՊԿ-ի դեպքում:

– Ինչպես արդեն նշեցի, Մոսկվայի համար առավել ակտուալ է դառնում մի կարևոր խնդիր առ այն, որ ՀԱՊԿ կառույցը շարունակում է մնալ հիմնականում անվստահելի իր՝ պահը եկած դեպքում արդյունավետ գործադրման և ցուցադրվող հնարավորությունների համատեղ՝ կոլեկտիվ կիրառման առումով։ Ավելին, այն շարունակում է մնալ որպես վարկաբեկված՝ պսեվդո-դաշինքի կերպարանք աշխարհում՝ Ռուսաստանի կողմից ստեղծված և միայն իր շահերը սպասարկող կառույց, որն իր հերթին ձեռք է բերել ռեվիզիոնիստական և ագրեսիվ բնույթ։ Ելնելով այս հանգամանքից` որոշակիորեն արհեստական բնույթ է կրում ՀԱՊԿ-ի` որպես խաղաղապահ առաքելություն իրականացնելու ունակ կառույցի`ՄԱԿ-ի կողմից մանդատ կորզելու հիմնախնդիրը։

Այս բնույթի օրակարգ ՀԱՊԿ շրջանակներում առաջ է քաշվել Դուշամբեի 2015 թ․ՀԱՊԿ վեհաժողովի ժամանակ, երբ կարևորվեց համապատասխան ենթակառուցվածքի ստեղծումը։ Կարևորելով ՀԱՊԿ խաղաղապահ հնարավորությունների ստեղծումը` ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանը Դուշամբեում առաջարկեց օգտագործել ՀՀ ԶՈւ Խաղաղապահ բրիգադի պատրաստման Կենտրոնը՝ ՀԱՊԿ խաղաղապահների պատրաստման նպատակով։ Նույն տրամաբանության շրջանակներում Ղազախստանն իր հերթին իր խաղաղապահ «ԿազԲատը» զորամիավորումը, որը հայաստանյան բրիգադի պես ՆԱՏՕ-ի խաղաղապահ առաքելություններին մասնակցելու նպատակով Դաշինքի և ԱՄՆ-ի աջակցությամբ ժամանակին ստեղծված կառույց էր, կրեց ինստիտուցիոնալ փոփոխություն։ Արդյունքում՝ «ԿազԲատը» վերաձևավորվեց «ԿազԲրիգ»ի՝ իր մեջ ներառելով ՀԱՊԿ խաղաղապահ գումարտակ։

Այսպիսով՝ եթե «Բաղրամյան» զորավարժարանում իրականացվող տակտիկական սցենարը հիմնականում կենտրոնացած էր ՀԱՊԿ երկրի սահմանը հատող անօրինական զինված խմբավորման արդյունավետ չեզոքացմանը՝ համատեղ ուժերով, ապա Ղազախստանում սպասվելիք զորավարժությունների հաջորդ փուլը կրում է բացահայտ «Սիրիական» մտահղացում, որին մասնակցելու են նաև հայ խաղաղապահները։ Այն ենթադրում է, որ ՀԱՊԿ խաղաղապահներն ուղարկվում են ոչ ՀԱՊԿ անդամ երկրի տարածք ՄԱԿ-ի խաղաղապահ օպերացիայի շրջանակներում։

Ուստի, զարմանալի չէ, որ ՀԱՊԿ զորավարժությունների բնույթն ու տրամաբանությունը հիմնականում համահունչ է Ռուսաստանի կողմից առաջ քաշված նոր օրակարգին. այն է` հնարավոր խաղաղապահ առաքելություն Ուկրաինայի արևելքում կամ Սիրիայում։ Չնայած որ Ռուսաստանի դաշնակից երկրների ղեկավարությունը, ինչպես նշեցի, այս պահի դրությամբ դրական չեն արտահայտվում Սիրիայում որևէ կերպ ներգրավվելու հեռանկարի մասին։ Միաժամանակ, մի շարք ռուս փորձագետներ և իշխանամետ լրատվամիջոցներ հաճախ մատնացույց են անում այն հանգամանքը, որ Ուկրաինայի հարցում ՀԱՊԿ-ն ունի ընդհանուր մոտեցում։

Ամեն դեպքում, ՀՀ ԶՈւ մասնակցությունը բոլոր տեսակի զորավարժություններին, լինի ՀԱՊԿ, երկկողմանի կամ ՆԱՏՕ, ես կարևոր եմ համարում՝ մարտունակության բարձրացման և փորձի փոխանակման առումով։

-Ասվում է, որ «Փոխգործակցություն» զորավարժությանը ներգրավվել են բոլոր այն նմանակող ուժերն ու միջոցները, որոնք, համաձայն գործող պայմանագրերի, ընդգրկված պետք է լինեն տարբեր երկրների տարբեր իրավիճակների ու սպառնալիքների ժամանակ անհրաժեշտ գործողություններում։ Մենք ունենք փորձ, երբ ոտնձգություն է եղել հայկական դիրքերի նկատմամբ, և ՀԱՊԿ անդամ երկրները ոչ մի կերպ չեն արձագանքել: Հաշվի առնելով ՀԱՊԿ անդամ երկրների հարաբերությունները մեզ հակառակորդ երկրի հետ, որից էլ մենք մշտապես սպառնալիքներ ենք ստանում, հնարավոր համարու՞մ եք, որ անհրաժեշտ պահին ՀԱՊԿ անդամ երկրները միասնաբար կպաշտպանեն հայկական սահմանները:

-ՀԱՊԿ կառույցը` ի տարբերություն ՆԱՏՕ-ի, որոշ առումներով «իջեցվել է վերևից» կամ` ինչպես մի շարք փորձագետներ են ձևակերպում՝ պարտադրվել է Մոսկվայից։ Խնդիրն այն է, որ այս կառույցի անդամներն ընդհանուր քաղաքական և անվտանգային շահեր, սպառնալիքները նույնկերպ գնահատող և նմանատիպ արժեհամակարգ ունեցող երկրներ չեն։

Այս ռազմաքաղաքական դաշինքն իր անդամ երկրների կողմից առավելապես դիտարկվում է, նախ և առաջ, որպես մի պլատֆորմ, որտեղ կարելի է օգուտներ ստանալ՝ ոչինչ չտալով դրա դիմաց իր պաշտոնական դաշնակիցներին։ Ձևակերպելով այլ կերպ՝ չնայած իր հիմնադիր իրավական բազայում դրա առկայության՝ ՀԱՊԿ-ում առաջնահերթություն չի համարվում դաշնակցի անվտանգության բարձրացումը և երկկողմ ռազմաքաղաքական ներգրավվածությունը, եթե հաշվի չառնենք այդ երկրների առանձին սերտ դաշնակցային կապերը Ռուսաստանի հետ՝ բացակայում են։ Հաճախ ՀԱՊԿ երկրների պետական շահերն ուղղակի միմյանց հակասում են։ Դիցուք՝ Ռուսաստանը, Բելառուսը, և Ղազախստանը ոչ ՀԱՊԿ անդամ Ադրբեջանին, որը հանդես է գալիս բացահայտ սպառնալիքներով Հայաստանի հասցեին՝ ռազմական կամ քաղաքական աջակցություն են ցուցաբերում՝ մատակարարելով հարձակողական ռազմամթերք՝ այն է՝ առարկայական դարձնելով Հայաստանի նկատմամբ ուղղված սպառնալիքը։ Այս տեսանկյունից, հաշվի առնելով Ադրբեջանի ռազմավարական շահերի համընկնման հաճախականությունը ՀԱՊԿ երկրների հետ և երկկողմ համագործակցությունների ռազմավարական բնույթը, կարելի է ենթադրել, որ միգուցե Հայաստանի փոխարեն Ադրբեջանն ավելի բնական կդիտարկվեր որպես ՀԱՊԿ դաշնակից՝ հաշվի առնելով՝ այդ երկրների քաղաքական խառնվածքի եվրասիական բնույթը։

Այլ կերպ ասած, ՀԱՊԿ-ը մնում է հիմնականում որպես նոմինալ դաշնակիցների, իսկ հաճախ նաև մրցակիցների ակումբ, որոնք ռազմաքաղաքական ու անվտանգային հանգամանքներում կախվածության մեջ են Ռուսաստանից։

Այսպիսով, ես խորապես կասկածում եմ, որ ՀԱՊԿ անդամ երկրներին կարող է մտահոգել իրենց մեկ այլ դաշնակից՝ Հայաստանի անվտանգությունն ու սահմանների անձեռնմխելիությունը։ ՀԱՊԿ-ը եղել և մնում է, ինչպես Արևմուտքում է ընդունված այն համարել՝ Ռուսաստանի ռազմաստրատեգիական շահերի իրականացման և ամրապնդման օգտակար մեխանիզմ միայն։ Այն օբյեկտիվորեն նաև դաշնակից երկրներին այլ անվտանգային համակարգեր ինտեգրվելու կամ հետխորհրդային տարածքում իրենց դերը մեծացնող այլ խաղացողների հետ ռազմաստրատեգիական մերձեցումը բացառելու գործիք է։

Հետևաբար՝ ՀԱՊԿ-ը, որպես ռազմաքաղաքական դաշինք, բավականին հակասական է և մնում է առավել անհուսալի՝ հատկապես Հայաստանի անվտանգության համատեքստում։

-Մենք նաև Ձեզ հետ միասին խոսել ենք այն մասին, թե որքանով է ՀԱՊԿ-ն այս օրերին Հայաստանում անցկացվող զորավարժություններով փորձում նմանակել ՆԱՏՕ-ին: Հիմա Ձեր տպավորություններն ինչպիսի՞ն են:

-Չնայած այն հանգամանքին, որ ռուսական կողմն ընդհանուր մարտավարական սցենարների և օպերատիվ փոխգործակցության բնույթը մշակելու և կիրառելու գործում փորձում է ՀԱՊԿ զորավարժությունները նմանեցնել ՆԱՏՕ-ի մի շարք զորավարժություններին՝ այս երկու կառույցը նմանեցնելն ուղղակի անիմաստ է։

Ի տարբերություն ՆԱՏՕ-ի` ՀԱՊԿ անդամ երկրները, ինչպես արդեն նշեցի, միմյանց հետ չեն կիսում համատեղ զարգացման ընդհանուր տեսլական և հայեցակարգ, ընդհանուր քաղաքական մշակույթ և արժեհամակարգ, և գրեթե ընդհանրապես հետաքրքրված չեն միմյանց անվտանգության բարձրացմամբ։

Ի տարբերություն Եվրո-Ատլանտյան դաշինքի, որն, ի դեպ, նույնպես զերծ չէ թերություններից, ՀԱՊԿ անդամ երկրները գտնվում են անառողջ մրցակցության մեջ միմյանց հետ կամ հաճախ մեղադրում են միմյանց իրենց ներքին գործերին խառնվելու, իրենց քաղաքական ցանկությունը պարտադրելու, բացահայտ կամ ծածուկ ագրեսիվ գործողությունների մեջ և այլն։ Օրինակ՝ Ռուսաստան – Բելառուս հարաբերությունների մեջ առկա լարվածությունները, կամ` թեկուզ Ղրղըզստան և Ղազախստան առճակատումները, որոնք ակտիվացել են այս օրերին՝ Ղրղըզստանում նախագահական ընտրությունների հետ կապված։ Այն, մասնավորապես, կապված է Աստղանայի նկրտումների հետ՝ տեսնել իր համար ցանկալի թեկնածուին Բիշքեկում նախագահի պաշտոնին։ Ավելին` աճում է լարվածություն նույն Ղրղըզստանի և Տաջիկստանի միջև՝ Բիշքեկի ռուսական երկրորդ ռազմաբազա Տաջիկստանի և Ուզբեկստանի սահմանին մոտ տեղակայելու ցանկության հետ կապված։

Այս նախաձեռնությանն արդեն հասցրել են ընդդիմախոսել ՀԱՊԿ դաշնակից Տաջիկստանի առաջնորդ Իմամալի Ռահմոնը և Շավկաթ Միրզիոևը՝ նախկին ՀԱՊԿ-ի դաշնակից Ուզբեկստանի նախագահը, չնայած Ղրղըզստան-Ուզբեկստան հարաբերություններում տասնամյակից ավելի տևող լարվածության թուլացման միտումներին։

Այսպիսով, ի տարբերություն ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրների, որոնք յուրաքանչյուր անդամի վրա հարձակումը կդիտարկեն հարձակում իրենց վրա, որն էլ հստակորեն ենթադրում է համապատասխան գործողությունների շղթա՝ համաձայն Վաշինգթոնյան համաձայնագրի 5–րդ կետի, ՀԱՊԿ անդամ պետությունները հարձակումն իրենց իսկ անդամներից մեկի վրա, այդպես չեն դիտարկելու և չեն ներգրավվելու հարձակմանը ենթարկված երկրի կոլեկտիվ-տարածքային պաշտպանության համատեղ գործողություններին։ Այս հանգամանքը բազմիցս ապացուցվել է Ադրբեջանական զինված ուժերի կողմից Հայաստանի սահմանների և բնակավայրերի գնդակոծման ժամանակ, իսկ Ապրիլյան պատերազմի ժամանակ՝ ՀԱՊԿ որոշ անդամների բացահայտ հակահայ կեցվածքից։

Այնուամենայնիվ, այս երևույթն ունի մի շարք օբյեկտիվ պատճառներ, որոնց հետագայում հնարավորության դեպքում մանրամասն կանդրադառնանք։

-Պետք է նկատել, որ այս օրերին Վրաստանում ևս կազմակերպվում էին զորավարժություններ: Ինչպես նաև՝ հոկտեմբերի 10-ին Վրաստանում մեկնարկել է Հարավարևելյան Եվրոպայի պաշտպանության նախարարների գագաթնաժողով։ Արդյոք պատահականությո՞ւն է նման միջոցառումները Հայաստանում ՀԱՊԿ-ի զորավարժություններին զուգահեռ կազմակերպելը: Չե՞ք կարծում, որ Արևմուտքի և ռուսական կառույցների միջև մրցավազքի դրսևորումների ականատեսն ենք լինում:

-Ռուսական կողմն ունի խնդիր ցույց տալու, որ Ռուսաստան-Արևմուտք հակամարտության մեջ ռուսական կողմից էլ առկա են դաշինքներ և դաշնակիցներ, որոնք հավասարապես կողմ են հետ-սառը պատերազմյան աշխարհակարգի վերափոխմանն ու ոչ արևմտյան համաշխարհային օրակարգի ի հայտ գալուն։

Ուստի՝ այո, մրցակցություն և ՀԱՊԿ-ՆԱՏՕ հակադրման փորձերն ակնհայտ են։ Նշենք թեկուզ 2016 թ․հոկտեմբերին Երևանում ընդունված ՀԱՊԿ կոլեկտիվ անվտանգության ռազմավարությունը, որտեղ կար դրույթ առ այն, որ այլ երկրների կամ երկրի կողմից հակահրթիռային համակարգերի տեղակայումն իրենց տարածքում առանց այլ երկրների շահերը հաշվի առնելու՝ սպառնալիք է ՀԱՊԿ-ի համար։ Այստեղ ակնհայտորեն նկատի է առնվում ՆԱՏՕ-ի հակահրթիռային համակարգի մաս կազմող Ռումինիայում և Լեհաստանում տեղակայված ենթակառուցվածքները։