Tweet
Կհաղթի նա, ով առաջինը կսկսի պատերազմը
ԻԳՈՐ ՄՈՒՐԱԴՅԱՆ
Մեկնաբանություն - Չորեքշաբթի, 31 Հոկտեմբերի 2012
Ճիշտ չէր լինի համարել, թե 1994-ի մայիսին հայկական զինված ուժերը փայլուն հաղթանակ են տարել: Պարզապես հայկական բանակը կարողացավ վստահորեն խափանել պատերազմում բեկում մտցնելու Ադրբեջանի փորձերը, նրան զրկելով ընդունելի արդյունքներ ձեռք բերելու հույսից, իսկ այդպիսին կարող էր լինել Ղարաբաղի զգալի մասի նկատմամբ վերահսկողության հաստատումը:
Միաժամանակ, ԼՂՀ բանակը չկարողացավ վերադարձնել Շահումյանն ու Դաշտային Ղարաբաղի տարածքները, կորցրեց Հորադիզի կարևոր ելուստի վերահսկողությունը: Հայկական զինված ուժերի առջև, երևի, երբեք դրված չի եղել ադրբեջանական զինված ուժերի լիակատար ոչնչացման և Կուր գետի աջափնյա ռազմավարական տարածքների գրավման խնդիրը, ինչը թույլ կտար քաղաքականության մեջ հասնել միանգամայն այլ արդյունքների: Ադրբեջանը հայտնվել էր օրհասական վիճակում, բայց հայկական ղեկավարությունն ու հրամանատարությունը չօգտվեցին դրանից:
Հայաստանը ղեկավարում էին դեռևս բավարար փորձ չունեցող քաղգործիչներ, իսկ հրամանատարությունը հիմնականում գտնվում էր պատահական, բնավ ոչ պրոֆեսիոնալ մարդկանց հսկողության ներքո: Այսօրվա իրավիճակը հետևանք է այդ իրադարձությունների, բայց, իհարկե, հետագա գործընթացներն ավելի մեծ չափով կանխորոշեցին ստեղծված իրադրությունը: 1994-2011 թթ. Հայաստանը վարել է անօգուտ արտաքին քաղաքականություն, որը պաշտպանել է իշխանական և ընդդիմադիր քաղգործիչների և քաղաքական խմբերի մեծ մասը, ինչը պայմանավորված է սոցիալական խոր ճգնաժամով:
Հայաստանի արտաքին քաղաքականության գլխավոր գործոնն այն է, որ միշտ ուղղված է եղել քաղաքական ղեկավարության ու նրա շրջապատի շահերի ու անվտանգության բավարարմանը: Դա դարձել է մեր երկրի ավանդույթը, որը միշտ փորձում են ներկայացնել որպես քաղաքականություն և քաղաքական չափավորություն: Հայաստանը սպասողական դիրք է բռնել, նախընտրելով զուսպ պատասխանել արտաքին մարտահրավերներին` ոչ մի լուրջ ջանք չգործադրելով միջազգային ասպարեզում այս կամ այն քայլն անելու ուղղությամբ: Փաստորեն, Ադրբեջանը ձախողել է զինադադարի մասին նախկին պայմանավորվածությունները և «ծուլընթաց» պատերազմ է սկսել, նպատակ ունենալով Հայաստանին հարկադրել զիջումների, ինչը, անտարակույս, նրան հնարավորություն կտար դուրս գալու բանակցություններից ու կարգավորման գործընթացից: Բայց դա տեղի չի ունենում, և տարածաշրջանում գոյատևման ու կենսագործունեության հեռանկարը ոչ մի բացատրություն չունի: Աշխարհում շատ նպաստավոր իրավիճակ է ստեղծվել հայկական շահերի տեսանկյունից` ինչպես ղարաբաղյան հարցի, այնպես էլ ուրիշ էական հարցերի առնչությամբ: Ակնհայտ է, որ ուժի առաջատար կենտրոնները, ԱՄՆ-ը, Ռուսաստանը, Եվրոպան, Իրանը և այլ պետություններ պաշտպանում են և կպաշտպանեն Հայաստանին, որը դուրս է բերվել համաշխարհային քաղաքականության «ռեզերվից» և դարձել է Թուրքիայի նվաճողամտության զսպման կարևոր գործոն: Թուրքական քաղաքականությունը դառնում է Արևմուտքի և Արևելքի առաջատար պետությունների քաղաքական ռազմավարությունների զարգացմանը սպառնացող վտանգներից ու աննպաստ պայմաններից մեկը: Թուրքիան ենթարկվում է համաշխարհային և տարածաշրջանային մեկուսության ու շրջափակման, և դա տեղի է ունենում առնվազն ամերիկացիների ու եվրոպացիների համաձայնությամբ` այդ «դավադրությանը» Ռուսաստանին միացնելու նպաստավոր ակնկալիքներով, այդ քաղաքականությանն Իրանին և արաբական առաջատար պետություններին միացնելու դրական հեռանկարով:
Հայաստանն անցկացնում են քաղաքական խութերի միջով, ապահովելով նրա կենսագործունեությունը, նրանից ակնկալելով ավելի արդյունավետ պետական գործառություն: Ադրբեջանին հնարավորություն են տալիս ցուցադրելու իր «յուրօրինակ անկախությունը», իրականում նրան դարձնելով «նավթի տակառ», որը Բաքվի ղեկավարության ամեն հերթական հոգեցնցման ժամանակ մոտեցնում են հնարավոր մեծ պատերազմի սպառնալիքի կրակին, ուր նա շատ ավելին կարող է կորցնել, քան տարածքները: Ադրբեջանի ռազմական ջախջախումն ու քաղաքական անկամությունը մնում են բոլոր շահագրգիռ տերությունների ծրագրերում, ու եթե անգամ ադրբեջանական ղեկավարությունն այնքան էլ լավ չի հասկանում դա, ապա զգացողությունների մակարդակում դա ավելի ու ավելի է թափանցում, առնվազն, քաղաքական խավի գիտակցության մեջ, որը պատասխաններ չի գտնում, թեև դրանք, կարծես, պետք է ակնհայտ լինեն: Այն ըմբռնումը, թե Ադրբեջանը բավական երկար չի կարող գոյատևել իր ներկա տեսքով և ճանաչված տարածքների շրջանակներում, բխում է ոչ միայն որոշակի տարածաշրջանային ծրագրերից, այլև սահմանների և ազդեցության ոլորտների վերաձևման ընդհանուր սկզբունքներից:
ԻԳՈՐ ՄՈՒՐԱԴՅԱՆ
Մեկնաբանություն - Չորեքշաբթի, 31 Հոկտեմբերի 2012
Ճիշտ չէր լինի համարել, թե 1994-ի մայիսին հայկական զինված ուժերը փայլուն հաղթանակ են տարել: Պարզապես հայկական բանակը կարողացավ վստահորեն խափանել պատերազմում բեկում մտցնելու Ադրբեջանի փորձերը, նրան զրկելով ընդունելի արդյունքներ ձեռք բերելու հույսից, իսկ այդպիսին կարող էր լինել Ղարաբաղի զգալի մասի նկատմամբ վերահսկողության հաստատումը:
Միաժամանակ, ԼՂՀ բանակը չկարողացավ վերադարձնել Շահումյանն ու Դաշտային Ղարաբաղի տարածքները, կորցրեց Հորադիզի կարևոր ելուստի վերահսկողությունը: Հայկական զինված ուժերի առջև, երևի, երբեք դրված չի եղել ադրբեջանական զինված ուժերի լիակատար ոչնչացման և Կուր գետի աջափնյա ռազմավարական տարածքների գրավման խնդիրը, ինչը թույլ կտար քաղաքականության մեջ հասնել միանգամայն այլ արդյունքների: Ադրբեջանը հայտնվել էր օրհասական վիճակում, բայց հայկական ղեկավարությունն ու հրամանատարությունը չօգտվեցին դրանից:
Հայաստանը ղեկավարում էին դեռևս բավարար փորձ չունեցող քաղգործիչներ, իսկ հրամանատարությունը հիմնականում գտնվում էր պատահական, բնավ ոչ պրոֆեսիոնալ մարդկանց հսկողության ներքո: Այսօրվա իրավիճակը հետևանք է այդ իրադարձությունների, բայց, իհարկե, հետագա գործընթացներն ավելի մեծ չափով կանխորոշեցին ստեղծված իրադրությունը: 1994-2011 թթ. Հայաստանը վարել է անօգուտ արտաքին քաղաքականություն, որը պաշտպանել է իշխանական և ընդդիմադիր քաղգործիչների և քաղաքական խմբերի մեծ մասը, ինչը պայմանավորված է սոցիալական խոր ճգնաժամով:
Հայաստանի արտաքին քաղաքականության գլխավոր գործոնն այն է, որ միշտ ուղղված է եղել քաղաքական ղեկավարության ու նրա շրջապատի շահերի ու անվտանգության բավարարմանը: Դա դարձել է մեր երկրի ավանդույթը, որը միշտ փորձում են ներկայացնել որպես քաղաքականություն և քաղաքական չափավորություն: Հայաստանը սպասողական դիրք է բռնել, նախընտրելով զուսպ պատասխանել արտաքին մարտահրավերներին` ոչ մի լուրջ ջանք չգործադրելով միջազգային ասպարեզում այս կամ այն քայլն անելու ուղղությամբ: Փաստորեն, Ադրբեջանը ձախողել է զինադադարի մասին նախկին պայմանավորվածությունները և «ծուլընթաց» պատերազմ է սկսել, նպատակ ունենալով Հայաստանին հարկադրել զիջումների, ինչը, անտարակույս, նրան հնարավորություն կտար դուրս գալու բանակցություններից ու կարգավորման գործընթացից: Բայց դա տեղի չի ունենում, և տարածաշրջանում գոյատևման ու կենսագործունեության հեռանկարը ոչ մի բացատրություն չունի: Աշխարհում շատ նպաստավոր իրավիճակ է ստեղծվել հայկական շահերի տեսանկյունից` ինչպես ղարաբաղյան հարցի, այնպես էլ ուրիշ էական հարցերի առնչությամբ: Ակնհայտ է, որ ուժի առաջատար կենտրոնները, ԱՄՆ-ը, Ռուսաստանը, Եվրոպան, Իրանը և այլ պետություններ պաշտպանում են և կպաշտպանեն Հայաստանին, որը դուրս է բերվել համաշխարհային քաղաքականության «ռեզերվից» և դարձել է Թուրքիայի նվաճողամտության զսպման կարևոր գործոն: Թուրքական քաղաքականությունը դառնում է Արևմուտքի և Արևելքի առաջատար պետությունների քաղաքական ռազմավարությունների զարգացմանը սպառնացող վտանգներից ու աննպաստ պայմաններից մեկը: Թուրքիան ենթարկվում է համաշխարհային և տարածաշրջանային մեկուսության ու շրջափակման, և դա տեղի է ունենում առնվազն ամերիկացիների ու եվրոպացիների համաձայնությամբ` այդ «դավադրությանը» Ռուսաստանին միացնելու նպաստավոր ակնկալիքներով, այդ քաղաքականությանն Իրանին և արաբական առաջատար պետություններին միացնելու դրական հեռանկարով:
Հայաստանն անցկացնում են քաղաքական խութերի միջով, ապահովելով նրա կենսագործունեությունը, նրանից ակնկալելով ավելի արդյունավետ պետական գործառություն: Ադրբեջանին հնարավորություն են տալիս ցուցադրելու իր «յուրօրինակ անկախությունը», իրականում նրան դարձնելով «նավթի տակառ», որը Բաքվի ղեկավարության ամեն հերթական հոգեցնցման ժամանակ մոտեցնում են հնարավոր մեծ պատերազմի սպառնալիքի կրակին, ուր նա շատ ավելին կարող է կորցնել, քան տարածքները: Ադրբեջանի ռազմական ջախջախումն ու քաղաքական անկամությունը մնում են բոլոր շահագրգիռ տերությունների ծրագրերում, ու եթե անգամ ադրբեջանական ղեկավարությունն այնքան էլ լավ չի հասկանում դա, ապա զգացողությունների մակարդակում դա ավելի ու ավելի է թափանցում, առնվազն, քաղաքական խավի գիտակցության մեջ, որը պատասխաններ չի գտնում, թեև դրանք, կարծես, պետք է ակնհայտ լինեն: Այն ըմբռնումը, թե Ադրբեջանը բավական երկար չի կարող գոյատևել իր ներկա տեսքով և ճանաչված տարածքների շրջանակներում, բխում է ոչ միայն որոշակի տարածաշրջանային ծրագրերից, այլև սահմանների և ազդեցության ոլորտների վերաձևման ընդհանուր սկզբունքներից:
Comment