Nagorno-Karabagh: Military Balance Between Armenia & Azerbaijan

[burjuin]

Artsakh Defense Army
Separate Tank Brigade

[Vrej1915]

Կլինի՞ անակնկալ թուրք-ադրբեջանական զորավարժությանը. Սևրը հանգիստ չի տալիս Թուրքիային

• 2020-07-28
• Հեղինակ՝ Արամ Ամատունի

Բաքուն հայտարարել է թուրք-ադրբեջանական խոշոր զորավարժության մասին, որը մեկնարկելու է հուլիսի 29-ին և շարունակվելու է մինչև օգոստոսի 10-ը: Զորավարժությունը, ըստ հայտարարության, պլանային է: Այն ներառելու է թե՛ ցամաքային, թե՛ ռազմաօդային ուժեր և ՀՕՊ համակարգ, ներառյալ թուրքական այդ ստորաբաժանումները:

Զորավարժությունը ներառելու է նաև Նախիջևանի տարածքը: Թուրք-ադրբեջանական զորավարժությունն, անշուշտ, առավել քան ուշադրություն է գրավում տավուշյան զարգացումների և դրանում ռեգիոնալ քաղաքական, աշխարհաքաղաքական ընդգծված համատեքստի ֆոնին, մասնավորապես ռուս-թուրքական հարաբերության խնդրով:

Այդ ամենով հանդերձ, խորհրդանշական է նաև ժամկետը: Զորավարժության ավարտի օրը՝ օգոստոսի 10-ին լրանում է Սևրի պայմանագրի 100-ամյակը: ԱՄՆ արբիտրաժությամբ իրականացվելու էր հայ-թուրքական սահմանագծում՝ ընդհանուր առմամբ 160 հազար քմ Հայաստանով, որն ունենալու էր ելք դեպի ծով: Դաշնագիրն, իհարկե, մնաց թղթի վրա, իսկ դրա փոխարեն մեկ տարի անց եղավ «ռուս-թուրքական պայմանագրերի Հայաստանը», բազմակի անգամ փոքր և իրավազուրկ: 1921 թվականին քեմալական Թուրքիան և բոլշևիկյան Ռուսաստանը կնքեցին դե ֆակտո հայկական գործոնը խեղդելու մասին ռուս-թուրքական՝ Մոսկվայի և Կարսի պայմանագրերը, որոնք էլ ձևավորեցին ռեգիոնը: Հաջորդ տարի լրանում է այդ պայմանագրերի 100-րդ տարելիցը: Ինչ-որ իմաստով խորհրդանշականորեն, ներկայումս ռեգիոնալ քաղաքականության շրջանակում՝ նոր աշխարհակարգի ձևավորման լայն գործընթացի համատեքստում ռեգիոնում երկու պայմանագրերի «տրամաբանության» պայքարն է: Ռեգիոնը կամ մնում է ռուս-թուրքական հակահայկական պայմանագրերի տրամաբանության ներքո, ինչն, ըստ էության, նշանակելու է անընդհատ խորացող ճգնաժամ, կամ այն անցում է կատարում իրողությունների՝ Սևրի դաշնագրի տրամաբանություն: Խոսքն այն մասին չէ, որ հանկարծ կամ կտրուկ իրականություն է դառնում Սևրը: Հարցն այն է, թե ինչ տրամաբանությամբ են դիրքավորվում ռեգիոնալ տերությունները: Իսկ ռուս-թուրքական հակահայկական պայմանագրերի տրամաբանությունը ճգնաժամային է, որովհետև Հայաստանը արցախյան հաղթանակով պատռել է դրանք:

Հայաստանի արցախյան հաղթանակը Սևրի դաշնագրի «տրամաբանության» հաղթանակն է: Մյուս կողմից, ռեգիոնալ անվտանգային համակարգում երկու առանցքային դեր ունեցող երկրներ՝ Ռուսաստանը և Թուրքիան գտնվում են ռուս-թուրքական պայմանագրերի «տրամաբանության դաշտում»: Ներկայիս վիճակում առերևույթ կայունության ու խաղաղության սպառնալիքը միայն Ադրբեջանն ու Թուրքիան են, սակայն խորքային առումով այդ սպառնալիքի պատասխանատուն են հակահայկական պայմանագրի երկու կողմերը: Արդյո՞ք Թուրքիան խորհրդանշական նկատառումով է համատեղ զորավարժության ավարտի օր ընտրել Սևրի 100-ամյակը: Բարդ է ասել, թեև Սուրբ Սոֆիան վկայում է, որ Էրդողանի համար խորհրդանիշները, այն էլ առավել ևս պատմա-քաղաքական բնույթի, ունեն մեծ նշանակություն: Առավել ևս՝ հայկական հարցն Էրդողանին հանգիստ չի տալիս: Ունի՞ Հայաստանը օգոստոսի 10-ի համար իր խորհրդանշական-քաղաքական անակնկալը: Ի զորո՞ւ է Ռուսաստանը թողնել ռուս-թուրքական հակահայկական պայմանագրերն ու օգոստոսի 10-ին «միանալ Սևրի դաշնագրի» տրամաբանությանը:

Համենայնդեպս, Թուրքիան կասկածներ ունի, ինչով էլ պայմանավորված են հիբրիդային սպառնալիքները: Ընդ որում, այդ իմաստով բավականին երկիմաստ վիճակ է, որովհետև Անկարան Կրեմլին պայմանագրի դաշտում պահելու համար մի կողմից ճնշում է բանեցնում Մոսկվայի վրա՝ սպառնալով ռեգիոնին, մյուս կողմից, որքան ուժգնացնում է սպառնալիքը, այդքան խստացնում Ռուսաստանի առերեսումը հայերի հանդեպ և բարդացնում պայմանագրի վերհաստատումը: Փակուղում են երկուստեք, որից ելք չէ, թերևս, միակ գործիքը, որ թե՛ Ռուսաստանի, թե՛ Անկարայի ավանդական լուծումն է՝ ռեգիոնալ պատերազմը: Կովկասում այն լուծում չէ նրանցից որևէ մեկի համար, և դա լավ գիտեն երկուսն էլ:

[burjuin]

Аrmenian Army.
Front line.
Nakhchivan.

[burjuin]

Nagorno-Karabakh Air Defense

[Vrej1915]

[Vrej1915]

Բացառիկ օր. Հայաստանը փոխեց խաղի ուղղությունը

ՀԱԿՈԲ ԲԱԴԱԼՅԱՆ, Մեկնաբան
29.07.2020


Հուլիսի 28-ը Հայաստանի զինված ուժերի համար այսպես ասած ռազմա-քաղաքական դիվանագիտության բացառիկ օր է, երբ Հայաստանում ՌԴ դեսպան Կոպիրկինն այցելել է ՊՆ եւ հանդիպել նախարար Դավիթ Տոնոյանի հետ, իսկ Հայաստանում ԱՄՆ դեսպան Լին Թրեյսին այցելել է ԶՈՒ Գլխավոր շտաբ եւ հանդիպել շտաբի պետ Օնիկ Գասպարյանի հետ: Երկու հանդիպումների ընթացքում էլ խոսվել է թե երկկողմ գործակցության, թե ռեգիոնալ անվտանգությանն առնչվող հարցերի, բնականաբար նաեւ հայ-ադրբեջանական լարվածության մասին:

Հայաստանի զինված ուժերը հայտնվել են ռեգիոնալ ռազմա-քաղաքական իրողությունների եւ բազմաշերտ շրջապտույտի առանցքում, Տավուշի ռազմագործողությունների արդյունքով վերհաստատելով Հայաստանի Հանրապետության ռազմա-քաղաքական դերը որպես ռեգիոնալ կայունության եւ անվտանգության «ունիվերսալ» երաշխավոր: «Ունիվերսալ» այն իմաստով, որ Հայաստանն ի զորու է համադրել աշխարհաքաղաքական իրարամերժ բեւեռների մոտեցումների եւ հետաքրքրությունների նվազագույն պաշար, ինչը թույլ է տալիս ձեւավորել հայկական բռունցքի միջազգային լեգիտիմության նվազագույն անհրաժեշտ պաշարն եւ աշխատել այն ընդլայնելու ուղղությամբ:

Գլխավորն այստեղ, անշուշտ, ինքնիշխան եւ համարձակ որոշումների կարողությունն է, ինչի տեսանկյունից Տավուշում ռազմական գործողությունները Հայաստանի թերեւս նոր որակի եւ բովանդակության հայտ էին: Ի դեպ, խնդիրը դրանց եւ նախկին իրողությունների համեմատությունը չէ բացարձակապես, քանի որ այդ տեսանկյունից հայկական զինուժը ապահովել է իր դերի եւ արցախյան առաջին պատերազմի հաղթանակի կայուն շարունակություն անգամ այն փուլերում, երբ ինչ-ինչ զարգացումների արդյունքում խախտվել է ռազմա-քաղաքական հավասարակշռությունը հօգուտ Ադրբեջանի:

Խնդիրը ներկայումս այն է, որ Տավուշում ադրբեջանական սադրանքին հայկական պատժիչ, համեմատության մեջ թերեւս ասիմետրիկ պատժիչ հարվածը գործնականում կանխել է իրադարձությունների մի ընթացք եւ փաստորեն թելադրել մեկ այլը, ստեղծելով նոր իրավիճակ:

Մեծ հաշվով, հայկական ուժերը ռեգիոնալ բոլոր մեծ ու փոքր խաղացողներին առերեսել են ռազմա-քաղաքական իրողությունների նոր մակարդակի: Դրա էութունը այն է, որ ռեգիոնում սահմանափակվում է ռազմական սողացող շանտաժի քաղաքականության հնարավորությունը եւ կամ լայնամասշտաբ պատերազմ եւ գործնականում ռեգիոնալ, աշխարհաքաղաքական մասշտաբի աղետ, որը սպառնում է ոչ միայն Հայաստանին ու Ադրբեջանին, այլ նաեւ առնվազն մերձակա խաղացող կենտրոններին, կամ ռեգիոնալ համակեցության «առանց նախապայմանի խաղաղության» տրամաբանության շուրջ երկխոսության ծավալում:

Այդ իրողությունը խաղից դուրս է դնում Բաքվին, իսկ Թուրքիային թողնում բավականին բարդ վիճակում, որովհետեւ Անկարան մի կողմից անկարող է թողնել Բաքվին, մյուս կողմից Ալիեւի Ադրբեջանն Անկարայի համար դարձել է ոտքից կապված «քար», որը ժամանակի ընթացքում ավելի նյարդայնացնելու է խանգարելով, քան լինելու է ձեռքի տակ եղած հավելյալ ուժ:

Թուրքիան իր ագրեսիվությամբ ներկայումս փորձում է լուծել հենց Ադրբեջանի հարցը: Այդ հարցը հասունացած է եւ ռեգիոնալ օրակարգում է վաղուց, Տավուշի իրադարձությունները պարզապես բեկել են ընթացքը եւ դրել այն հայկական տրամաբանության ներքո: Դա է նաեւ, որ հունից հանել է Թուրքիային Տավուշի պատժիչ գործողությունից ժամեր անց: Անկարան անմիջապես արձանագրեց, որ Հայաստանը խաղի ուղղությունն ու տրամաբանությունն է փոխում, ինչը Անկարային դնում է մյուս խաղացողների համեմատ խիստ անհարմար վիճակում, որովհետեւ նրանք ունեն Հայաստանի հետ ազատ հաղորդակցման հնարավորություն:

[burjuin]

Artsakh Defense Army

[burjuin]

Artsakh Defense Army

[burjuin]

Artsakh Defense Army

[burjuin]

Artsakh Defense Army