Re: Regional geopolitics
Հայաստանի վրա Ռուսաստանի վերահսկողությունը ձեռնտու է Թուրքիային
ԻԳՈՐ ՄՈՒՐԱԴՅԱՆ, Քաղաքագետ
27 Սեպտեմբերի 2014,
Թուրք փորձագետները թուրքական տարածաշրջանային քաղաքականության մասին
Քաղաքականության եւ քաղաքագիտության թուրքական դպրոցն ավանդաբար բաժանված է երկու մասի՝ Ստամբուլի ու Անկարայի: Ստամբուլի դպրոցն ավելի լիբերալ է եւ քիչ է կապված կառավարական շրջանակների հետ, վայելում է Արեւմտյան հիմնադրամների հովանավորությունը: Անկարայի դպրոցը վայելում է կառավարության եւ պրո-կառավարական հասարակական հիմնադրամների ու զինված ուժերի աջակցությունը:
Միեւնույն ժամանակ, արտաքին քաղաքականության շատ հարցերում, այդ թվում 1915 թ. ցեղասպանության հարցում երկու դպրոցների քաղաքագետներն ու վերլուծաբանները նույն տեսակետներն ունեն, ինչը կապված է ազգայնական տրամադրությունների կամ թուրքական հասարակության մեջ մեկուսացվելու վտանգների հետ:
Նշվում է, որ քաղաքագիտական հանրությունն ավելի ու ավելի մեծ ազդեցություն է գործում երկրի արտաքին քաղաքականության վրա, եւ շատ քաղաքագետներ ու վերլուծաբաններ համարվում են իստեբլիշմենտի բաղկացուցիչ մասը եւ կապված են իշխող կուսակցության հետ:
Թուրքիան բարենպաստ պայմաններ է ստեղծել քարոզչական գործունեություն իրականացնելու համար, նախեւառաջ ԱՄՆ-ում ու Եվրոպայում: Ընդ որում, թուրքական ծագմամբ փորձագետները հայտնվում են ԱՄՆ-ի, Ֆրանսիայի եւ Արեւմուտքի այլ երկրների առաջատար քաղաքագետների հետ նույն շարքերում:
Որոշակի ժամանակահատվածում՝ 1990-ական եւ 2000-ական թվականներին թուրք քաղաքագետները մեծ հետաքրքրություն էին ներկայացնում Արեւմուտքում, քանի որ առաջարկում էին ոչ միայն իրենց ինտելեկտուալ, այլեւ հովանավորչական ծառայությունները հետազոտական ծրագրերին մասնակցելու համար:
Ներկայում շատ բան է փոխվել, եւ պետական լուրջ կառույցներում թուրք քաղաքագետների գործունեությանը սկսել են ավելի զգույշ ու քննադատական վերաբերվել: Թուրք քաղաքագետները, չնայած մոտեցումների բազմազանությանը եւ հասարակության մեջ ունեցած դիրքերին, այդպես էլ չեն կարողացել առաջարկել ավելի ստեղծագործական ու այլընտրանքային ծրագրեր նեոօսմանիզմի հայեցակարգից դուրս: Քաղաքագիտական հանրությունը գերադասում է հետեւել իշխող կուսակցության առաջնորդների գաղափարներին, եւ տարբերություններն ընդամենը նրբերանգների մեջ են:
Հետաքրքրություն են ներկայացնում թուրք քաղաքագետների գնահատականները Հայաստանի ու նրա արտաքին քաղաքականության վերաբերյալ: Համարվում է, որ Հայաստանը քաղաքականության «մանկական փուլում» է, եւ մեծ տերությունները, ինչպես 100 տարի առաջ, ակտիվորեն օգտագործում են «հայկական հարցը» Թուրքիան վերահսկողության տակ պահելու համար: Հայաստանում ներկայում իշխում է հետխորհրդային դիլետանտ էլիտան, որն այդպես էլ չի կարողացել առաջարկել որեւէ քաղաքական բան եւ միայն անհաջող արձագանքում է որոշ իրադարձությունների:
Միեւնույն ժամանակ համարվում է, որ Հայաստանն ունի բացասական մեծ պոտենցիալ, եւ այդ պոտենցիալն անկասկած օգտագործվելու է ի վնաս Թուրքիայի: Այդ պատճառով պետք է ավելի ուշադիր հետեւել, թե ինչ է տեղի ունենում Հայաստանի հանդեպ:
Եթե նորագույն պատմության ընթացքում Թուրքիան փորձում էր Հայաստանը «պոկել» Ռուսաստանից, ներկայում Անկարայում գտնում են, որ Հայաստանի հանդեպ Ռուսաստանի վերահսկողությունը բարենպաստ է Թուրքիայի շահերի համար: Թուրք քաղաքագետները խոստովանում են, որ ԱՄՆ-ն փորձում է ակտիվացնել Հայաստանը թուրքական ուղղությամբ, եւ դա համարվում է Թուրքիայի արտաքին սպառնալիքներից մեկը: Հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման փորձերն ուղղված են Թուրքիայի հանդեպ վերահսկողության ուժեղացմանը:
Կա տեսակետ, որ եթե ԱՄՆ-ն եւ Արեւմուտքը ձգտում են ակտիվացնել Հայաստանի դերը տարածաշրջանում, պետք է նպաստեն իշխող էլիտայի փոփոխությանը եւ բիզնես-էլիտայի դուրս մղելուն, քանի որ նրանք լիովին կախված են Ռուսաստանից, եւ նրանց հետ հնարավոր չէ որեւէ հեռանկար կապել:
Պետք է ասել, որ Թուրքիայի քաղաքագիտական հանրությունն անտեսում է այն, ինչը դավանում են Ադրբեջանի փորձագիտական շրջանակներում: Թուրքիայում զգուշանում են թուրքական հանրությանը ադրբեջանական քաղաքական շրջանակներին ինտեգրելուց, ադրբեջանցիներին համարելով մարգինալ էթնոս, որը հեռու է անատոլիական հանրության խնդիրներից եւ ընդունակ չէ սեփական շահերի մի մասը զոհել հանուն Թուրքիայի ՝ որպես ավագ գործընկերոջ, շահերի:
Միեւնույն ժամանակ, թուրքական քաղաքագիտական հանրությունը գտնվում է կասկածների ու անվստահության վիճակում, չհասկանալով որոշ հեռանկարներ, որոնք առաջարկում է կառավարությունը: Ընդհանրապես, այդ անվստահությունը տարածված է հասարակության մեջ, եւ քաղաքագետները ձգտում են նոր նախաձեռնություններ առաջարկել ու փորձել ազդել կառավարության վրա:
Ներկայում արդեն հասկանալի են հիմնական գաղափարները՝ հրաժարվել տարածաշրջանների վրա որեւէ ուժային ներգործությունից եւ զբաղվել միայն գեոտնտեսական խնդիրներով, հեռավորություն չպահել ՆԱՏՕ-ից ու Եվրամիությունից, շարունակել ռազմավարական համագործակցությունը ԱՄՆ-ի հետ:
Շատ քաղաքագետներ կարծում են, որ Թուրքիան չպետք է որպես առաջնահերթ գործընկեր գերադասի Չինաստանը կամ իսլամական երկրները, այլ փորձի նոր հարաբերություններ կառուցել ԱՄՆ-ի ու ՆԱՏՕ-ի հետ: Հակառակ պարագայում Թուրքիային սպասվում են մեծ տհաճություններ եւ անխուսափելի նոր տապալումներ քաղաքականության ու տնտեսության մեջ: Այն, որ թուրքական արտաքին քաղաքականությունը տապալվել է, համաձայն է թուրք քաղաքագետների մեծ մասը:
- See more at: http://www.lragir.am/index/arm/0/com....hczcbol1.dpuf
Հայաստանի վրա Ռուսաստանի վերահսկողությունը ձեռնտու է Թուրքիային
ԻԳՈՐ ՄՈՒՐԱԴՅԱՆ, Քաղաքագետ
27 Սեպտեմբերի 2014,
Թուրք փորձագետները թուրքական տարածաշրջանային քաղաքականության մասին
Քաղաքականության եւ քաղաքագիտության թուրքական դպրոցն ավանդաբար բաժանված է երկու մասի՝ Ստամբուլի ու Անկարայի: Ստամբուլի դպրոցն ավելի լիբերալ է եւ քիչ է կապված կառավարական շրջանակների հետ, վայելում է Արեւմտյան հիմնադրամների հովանավորությունը: Անկարայի դպրոցը վայելում է կառավարության եւ պրո-կառավարական հասարակական հիմնադրամների ու զինված ուժերի աջակցությունը:
Միեւնույն ժամանակ, արտաքին քաղաքականության շատ հարցերում, այդ թվում 1915 թ. ցեղասպանության հարցում երկու դպրոցների քաղաքագետներն ու վերլուծաբանները նույն տեսակետներն ունեն, ինչը կապված է ազգայնական տրամադրությունների կամ թուրքական հասարակության մեջ մեկուսացվելու վտանգների հետ:
Նշվում է, որ քաղաքագիտական հանրությունն ավելի ու ավելի մեծ ազդեցություն է գործում երկրի արտաքին քաղաքականության վրա, եւ շատ քաղաքագետներ ու վերլուծաբաններ համարվում են իստեբլիշմենտի բաղկացուցիչ մասը եւ կապված են իշխող կուսակցության հետ:
Թուրքիան բարենպաստ պայմաններ է ստեղծել քարոզչական գործունեություն իրականացնելու համար, նախեւառաջ ԱՄՆ-ում ու Եվրոպայում: Ընդ որում, թուրքական ծագմամբ փորձագետները հայտնվում են ԱՄՆ-ի, Ֆրանսիայի եւ Արեւմուտքի այլ երկրների առաջատար քաղաքագետների հետ նույն շարքերում:
Որոշակի ժամանակահատվածում՝ 1990-ական եւ 2000-ական թվականներին թուրք քաղաքագետները մեծ հետաքրքրություն էին ներկայացնում Արեւմուտքում, քանի որ առաջարկում էին ոչ միայն իրենց ինտելեկտուալ, այլեւ հովանավորչական ծառայությունները հետազոտական ծրագրերին մասնակցելու համար:
Ներկայում շատ բան է փոխվել, եւ պետական լուրջ կառույցներում թուրք քաղաքագետների գործունեությանը սկսել են ավելի զգույշ ու քննադատական վերաբերվել: Թուրք քաղաքագետները, չնայած մոտեցումների բազմազանությանը եւ հասարակության մեջ ունեցած դիրքերին, այդպես էլ չեն կարողացել առաջարկել ավելի ստեղծագործական ու այլընտրանքային ծրագրեր նեոօսմանիզմի հայեցակարգից դուրս: Քաղաքագիտական հանրությունը գերադասում է հետեւել իշխող կուսակցության առաջնորդների գաղափարներին, եւ տարբերություններն ընդամենը նրբերանգների մեջ են:
Հետաքրքրություն են ներկայացնում թուրք քաղաքագետների գնահատականները Հայաստանի ու նրա արտաքին քաղաքականության վերաբերյալ: Համարվում է, որ Հայաստանը քաղաքականության «մանկական փուլում» է, եւ մեծ տերությունները, ինչպես 100 տարի առաջ, ակտիվորեն օգտագործում են «հայկական հարցը» Թուրքիան վերահսկողության տակ պահելու համար: Հայաստանում ներկայում իշխում է հետխորհրդային դիլետանտ էլիտան, որն այդպես էլ չի կարողացել առաջարկել որեւէ քաղաքական բան եւ միայն անհաջող արձագանքում է որոշ իրադարձությունների:
Միեւնույն ժամանակ համարվում է, որ Հայաստանն ունի բացասական մեծ պոտենցիալ, եւ այդ պոտենցիալն անկասկած օգտագործվելու է ի վնաս Թուրքիայի: Այդ պատճառով պետք է ավելի ուշադիր հետեւել, թե ինչ է տեղի ունենում Հայաստանի հանդեպ:
Եթե նորագույն պատմության ընթացքում Թուրքիան փորձում էր Հայաստանը «պոկել» Ռուսաստանից, ներկայում Անկարայում գտնում են, որ Հայաստանի հանդեպ Ռուսաստանի վերահսկողությունը բարենպաստ է Թուրքիայի շահերի համար: Թուրք քաղաքագետները խոստովանում են, որ ԱՄՆ-ն փորձում է ակտիվացնել Հայաստանը թուրքական ուղղությամբ, եւ դա համարվում է Թուրքիայի արտաքին սպառնալիքներից մեկը: Հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման փորձերն ուղղված են Թուրքիայի հանդեպ վերահսկողության ուժեղացմանը:
Կա տեսակետ, որ եթե ԱՄՆ-ն եւ Արեւմուտքը ձգտում են ակտիվացնել Հայաստանի դերը տարածաշրջանում, պետք է նպաստեն իշխող էլիտայի փոփոխությանը եւ բիզնես-էլիտայի դուրս մղելուն, քանի որ նրանք լիովին կախված են Ռուսաստանից, եւ նրանց հետ հնարավոր չէ որեւէ հեռանկար կապել:
Պետք է ասել, որ Թուրքիայի քաղաքագիտական հանրությունն անտեսում է այն, ինչը դավանում են Ադրբեջանի փորձագիտական շրջանակներում: Թուրքիայում զգուշանում են թուրքական հանրությանը ադրբեջանական քաղաքական շրջանակներին ինտեգրելուց, ադրբեջանցիներին համարելով մարգինալ էթնոս, որը հեռու է անատոլիական հանրության խնդիրներից եւ ընդունակ չէ սեփական շահերի մի մասը զոհել հանուն Թուրքիայի ՝ որպես ավագ գործընկերոջ, շահերի:
Միեւնույն ժամանակ, թուրքական քաղաքագիտական հանրությունը գտնվում է կասկածների ու անվստահության վիճակում, չհասկանալով որոշ հեռանկարներ, որոնք առաջարկում է կառավարությունը: Ընդհանրապես, այդ անվստահությունը տարածված է հասարակության մեջ, եւ քաղաքագետները ձգտում են նոր նախաձեռնություններ առաջարկել ու փորձել ազդել կառավարության վրա:
Ներկայում արդեն հասկանալի են հիմնական գաղափարները՝ հրաժարվել տարածաշրջանների վրա որեւէ ուժային ներգործությունից եւ զբաղվել միայն գեոտնտեսական խնդիրներով, հեռավորություն չպահել ՆԱՏՕ-ից ու Եվրամիությունից, շարունակել ռազմավարական համագործակցությունը ԱՄՆ-ի հետ:
Շատ քաղաքագետներ կարծում են, որ Թուրքիան չպետք է որպես առաջնահերթ գործընկեր գերադասի Չինաստանը կամ իսլամական երկրները, այլ փորձի նոր հարաբերություններ կառուցել ԱՄՆ-ի ու ՆԱՏՕ-ի հետ: Հակառակ պարագայում Թուրքիային սպասվում են մեծ տհաճություններ եւ անխուսափելի նոր տապալումներ քաղաքականության ու տնտեսության մեջ: Այն, որ թուրքական արտաքին քաղաքականությունը տապալվել է, համաձայն է թուրք քաղաքագետների մեծ մասը:
- See more at: http://www.lragir.am/index/arm/0/com....hczcbol1.dpuf
Comment