Regional geopolitics

[Vrej1915]

Re: Regional geopolitics

Լիր արքան Հավլաբարից

Իգոր Մուրադյան
Քաղաքականություն - Կիրակի, 17 Փետրվարի 2013,


Մեծ պիեսը, որպես կանոն, դառնում է բեմին եւ բեմից դուրս հնարավոր բոլոր վարկածների ու մեկնությունների առաջ քաշման առարկա: Մի կողմ թողնելով բոլոր երկրորդական եւ ոչ համարժեք վարկածները, Լիր արքան թագավորությունը հանձնեց ժամկետից շուտ եւ այդպիսով բոլորին ենթարկեց դաժան փորձությունների:
Մ. Սաակաշվիլին ներկայում իր զինակիցների ու շրջապատի համար Լիր արքան է: Այն ամենը, ինչ մնացել է նրան՝ Հարավ-արեւելյան Ասիայի սուպերմարկետի ոճի նստավայրն է սակրալ տեղում՝ Հավլաբարում: Երիտվրացիները պարզապես չհասկացան ժամանակաշրջանը, ձեռնամուխ եղան երկրի մոդեռնացմանն այն դեպքում, երբ վաղուց եկել է պոստմոդեռնի ժամանակաշրջանը:
Վրաստանում պարզվեց, որ մոդեռնը մոդեռնի թշնամին է, եւ նույնիսկ տոտալ ռեֆորմացման ադեպտներն այդպես էլ չեն հասկացել տվյալ քաղաքական կուրսի նպատակներն ու խնդիրները:
Հասկանալի է, որ վրացական սոցիումի մեջ չափազանց խորն են սպառողական տրամադրությունները, եւ «դիֆերենցված ռենտա» ստանալու այնպիսի լայնարձակ ասպարեզի գոյության պայմաններում, ինչպիսին Ռուսաստանն է, Վրաստանում պարզվեց բավական դժվար է կառուցել մոդեռնի տիպի մոդել: Այնուամենայնիվ, Սաակաշվիլին ու նրա թիմն ունեին հնարավորություն, եւ ոչ մեկ, տվյալ կուրսը շարունակելու եւ որոշակի նպատակների հասնելու համար:
Ակտուալ քաղաքական ասպարեզից Սաակաշվիլիին հեռացնելու շրջադարձային պահը բավական արդյունավետ տեղեկատվական-հետախուզական գործողությունն էր Հարավային Օսիայում պատերազմի կապակցությամբ, որն իրականացրեցին ռուսական հատուկ ծառայությունները (կամ մեկ հատուկ ծառայություն): Վրաց ղեկավարությանն ինչ որ մեկը համոզել էր, որ ռազմական գործողության դեպքում ռուսական բանակը չէր միջամտելու: Վրացական հետախուզական ծառայություններում չափազանց մեծ դեր էին սկսել խաղալ բացարձակապես ոչ կոմպետենտ արկածախնդիրները, որոնք հատուկ գործունեությունը վեր էին ածել թղթախաղի պարզունակ խաղերի:
Այս խոշոր արկածախնդրության ավարտից անմիջապես հետո պարզվեց, որ Ռուսաստանում Վրաստանի հնարավոր ողջ կրեատուրան ավելին չէր, քան Ռուսաստանի հատուկ ծառայությունների բեմադրած ներկայացման մասնակիցներ: Միամիտ կլիներ ենթադրել, թե Մոսկվան ուշադրությունից դուրս կթողներ այնպիսի կարեւոր ուղղությունը, ինչպիսին Հարավային Կովկասն է, որից կախված է Ռուսաստանի անվտանգությունը:
Այնուհետեւ, «ռուսական խաղն» օգտվեց Արեւմտյան հանրության ժողովրդավարության պրոֆիցիտից, որն այլեւս չէր կարող հանդուրժել Սաակաշվիլիին վրացական գահին: Եւ եթե ամերիկացիները գտնում էին, որ հնարավոր է նախագահի եւ վարչապետի պաշտոններին Սաակաշվիլիի թիմի մարդկանց անցնցում գալը, ապա եվրոպացիները ցանկանում էին թիմի արմատական փոփոխություն:
Այսպես թե այնպես, հնարավոր է ինքը Սաակաշվիլին է գերադասել սցենարը, որը տեսնում ենք ներկայում: Սակայն այս դեպքում դա այլ պիես է եւ այլ հերոս՝ Սըր Ջոն Ֆալստաֆը: Քաղաքական սցենարները շատ են, ինչպես դասական պիեսներն են շատ: Սակայն, տվյալ դեպքում լիովին ակնհայտ է, որ Արեւմտյան հանրությունն օվկիանոսի երկու ափերին էլ ընդունել է այն, ինչ ներկայում կա, հասկանալով, որ ավելի լավ է Վրաստանը պահել վերահսկողության տակ, քան բախվել քաոսի, ֆինանսական ահռելի ներարկումներից հետո:
Վրաստանի ներկայիս վիճակն այնքան էլ չի հակասում ԱՄՆ, ՆԱՏՕ-ի եւ Եվրամիության շահերին: Վրաստանի եւ Ռուսաստանի միջեւ սուր դիմակայության հաղթահարումը եւ միաժամանակ Վրաստանը տրանզիտային նախկին «կարգավիճակում» պահելն ավելի քան բավարարում են Եվրատլանտյան հանրության շահերին: Վրաց հասարակությանը թույլ տվեցին «թուլանալ» եւ դեն նետել երիտվրացական լուծը: Արդյունքում, կգա սթափությունը, եւ կսկսի աշխատանքն արտաքին քաղաքական «նոր-հին» կուրսը ձեւավորելու ուղղությամբ:
Ես ժամանակին երեք անգամ զրուցել եմ Զվիադ Գամսախուրդիայի հետ՝ մինչ նախագահ ընտրվելը, նախագահության ժամանակ, եւ պաշտոնանկությունից հետո: Նրա «ինտելեկտուալ անհավասարակշռվածության» մասին զրույցները թողնենք վրաց քաղգործիչների ու փորձագետների խղճին. Գամսախուրդիան լիովին համարժեք էր պատկերացնում Վրաստանի դերն ու տեղը միջազգային հարաբերություններում, պետականության կառուցման փուլերը եւ արտաքին քաղաքական այս կամ այն ուղղությունները:
Այս մարդը, որն այնքան էլ պատրաստ չէր պետության ղեկավարի դերին ու խնդիրներին, հիանալի հասկանում էր, որ հակառուսական վեկտորն ընդամենը «կառավարվող խաղի» տարր է, եւ ոչ հիմնարար քաղաքականություն, եւ որ Վրաստանի տեղն Արեւմտյան հանրությունում իրականում չէր տարբերվելու Արեւելյան Եվրոպայի այլ երկրների նշանակությունից, որ Թուրքիան եղել եւ մնում է վտանգավոր հարեւան, եւ պետք է գործադրել բոլոր ջանքերը նրա հետ դիմակայությունից ու վեճերից խուսափելու համար:
Հարցին՝ արդյոք Վրաստանը չի գերադասի չեզոք կարգավիճակ, հետեւել էր պատասխանը՝ դա ողջախոհ կլիներ, սակայն ի՞նչ կարիք կա շտապել նման հայտարարությունների հարցում: Վրաստանի առաջին համաժողովրդական ընտրված նախագահը հիմար մարդ չէր: Համենայնդեպս, նա հասկանում էր սեփական երկրի հիմնահարցերը եւ խաղաց Լիր Արքայի դերը:
Ժամանակակից աշխարհում ոչ մեծ երկիրը չի կարող ձեռք բերել չեզոք կարգավիճակ, եւ նույնիսկ Եվրոպայի դասական չեզոքները գործնականում դադարել են լինել այդպիսին: Բազմավեկտորություն հասկացությունը նույնպես բավական կասկածելի է, եւ ամեն ինչ կախված է նրանից, թե դրանում ինչ իմաստ է դրվում: Ոչ մեծ պետությունը, որը գտնվում է աշխարհքաղաքական բարդ պայմաններում, պետք է կարողանա կատարել ռազմավարական տարբեր գործառույթներ: Հենց դրանում է անվտանգության քաղաքականությունը: Դա հատուկ է եւ տրված չէ ամեն պետության, որը հռչակում է նման բան, որպես պաշտոնական դիրքորոշում: Նման քաղաքականություն իրականացնելու համար անհրաժեշտ է էլիտաների եւ հասարակության շահերի որոշակի համատեղում:
Քռից այն կողմ աղմկում է բազարը, բազարից այն կողմ՝ Հավլաբարը:

[Vrej1915]

Re: Regional geopolitics

Անկարան չի հրաժարվում Աջարիայում իր ներկայությունը հաստատելու մտադրությունից

Անկախ Վրաստանի կազմավորման և այդ երկիր մուտքի հնարավորության հենց սկզբից Թուրքիան սկսեց լուրջ քայլեր ձեռնարկել իր ազդեցությունն ու քաղաքական ներկայությունը հաստատելու Աջարիայում (բնակչության 50-60 տոկոսը մահմեդականն է), ինչպես նաև ադրբեջանաբնակ Ստորին Քարթլիում, Աբխազիայում, որի հետ Թուրքիան կապված է 550-հազարանոց աբխազական սփյուռքով:
Թուրքական քաղաքականության գերակա ուղղությունն Աջարիան է, որը խորհրդային շրջանում ինքնավարության իրավունքով գոյություն ուներ շնորհիվ 1921 թ. մարտի 16-ի ռուս-թուրքական Մոսկովյան պայմանագրի պայմանների (3 կետ):
Թուրքիան Աջարիան համարում էր իր խնամարկյալ, իսկ նրա բնակչությանը` ազգային և մշակութակրոնական առումով` Անատոլիայի շարունակություն: Օգտվելով Աջարիայում տիրող յուրօրինակ քաղաքական իրավիճակից, Թուրքիան կարողացել էր այստեղ ստեղծել իր ամուր քաղաքական և տնտեսական ներկայությունը: Աջարիայի առաջնորդ Ասլան Աբաշիձեն և նրա կառավարող կլանն իրենց գոյության համար մեծ մասամբ Թուրքիային էին պարտական: Փաստորեն, Աջարիայի համար մրցակցում էին Թուրքիան և Ռուսաստանը: Այդ իրադրությունը նկատելիորեն նյարդայնացնում էր ԱՄՆ-ին ու Մեծ Բրիտանիային, որոնց ամենևին դուր չէր գալիս աջարական վարչակազմին ցուցաբերվող արտաքին աջակցությունը:
«Վարդերի հեղափոխության» իրադարձությունների և վրացական իշխանությունների կողմից Աջարիայի «կլանման» ժամանակ Թուրքիան հստակ դիրքորոշում չդրսևորեց, սահմանափակվելով բանակցությունների անհրաժեշտության մասին տարբեր հայտարարություններով, ինչը բացատրվում է ԱՄՆ-ի դիրքորոշմամբ և այդ առթիվ Անկարայի հետ նրա աշխատանքով: Դրա հետ մեկտեղ, մնալով իրադարձությունների ստվերում, Թուրքիան մեծացնում էր իր ներկայությունն Աջարիայում` առանձնահատուկ խնդիրներ դնելով տեղեկատվության նախարարության առջև և ընդլայնելով նրա լիազորությունները:
Թուրքիայի հատուկ ծառայությունների առջև խնդիր էր դրված կա՛մ ապահովել կառավարող վարչակազմի պահպանումը` թուրքական ջանքերի նվազագույն ցուցադրմամբ, կա՛մ կառավարող վարչակազմի անդամներին հասցնել Թուրքիա` Աջարիայի վտարանդի կառավարության հնարավոր կազմավորման համար: Այսինքն, Թուրքիան աշխատում էր առավելագույն շահ քաղել այդ իրավիճակից, որը, փաստորեն, իրենից կախված չէր:
Տարբեր գնահատականներով, այնուամենայնիվ, Թուրքիան պատրաստ չէր իրադարձությունների նման ընթացքին և շփոթության մեջ ընկավ, եթե նաև հաշվի առնենք, որ նրա գործողությունները կաշկանդում էր ԵՄ-ի դիրքորոշումը, որը լիովին պաշտպանում էր Վրաստանի «հեղափոխությունը», ինչի հետ Անկարան չէր կարող հաշվի չնստել, ուշադրության առնելով իր նպատակները Եվրոպական ընկերակցության առնչությամբ: Այդուամենայնիվ, արդեն Ասլան Աբաշիձեի տարագրությունից և Աջարիայում Թբիլիսիի իշխանության հաստատումից հետո, տեսնելով, որ իր ամենամռայլ երկյուղներն արդարացան, և Մ. Սաակաշվիլին, փաստորեն, մտադիր է վերացնել ինքնավարությունը, Թուրքիան ուշացած փորձեց կանխել իրադարձությունների ընթացքը` բառացիորեն իր իրավունքները ներկայացնելով Աջարիայի քաղաքական կարգավիճակի նկատմամբ:
Սակայն Թուրքիայի դեսպանին և արտգործնախարարության հատուկ ներկայացուցչին Մ. Սաակաշվիլու անորոշ խոստումներից հետո նա հասկացավ, որ իր հնարավորություններն ու ազդեցության լծակներն այնքան էլ ուժեղ չեն: Սաակաշվիլին թուրքերին խոստացավ ապահովել նրանց շահերը Աջարիայում, ներառյալ Բաթումի փոխադրական հանգույցը, որից հետո Թուրքիան ձևացրեց, թե իր հավակնությունները բավարարված են, թեև թուրք փորձագետները կարծում են, որ իրենց երկիրն էապես տանուլ է տվել այդ իրադարձությունների հետևանքով:
Այնուհետև Աջարիայում իշխանազրկվեցին ոչ միայն քաղաքականացված կլանները, այլև ամբողջ մահմեդական բնակչությունը կորցրեց քաղաքական դերակատարումը` հայտնվելով քաղաքական-վարչական և տնտեսական կյանքի լուսանցքում: Աջարիայի բնակչության շրջանում ուղղափառ քրիստոնեական դավանանքի անցնելու կայուն միտում էր նկատվում, Աջարիայում ակտիվանում էին բողոքական աղանդները: Որոշակիորեն խորանում էին քաղաքացիական և տնտեսական ազատությունները, առանձին տնտեսական խմբեր սկսել էին ավելի քիչ կախման մեջ գտնվել թուրք գործընկերներից:
Դրա կողքին, Թուրքիան հասցրեց Աջարիայում, նախ և առաջ Քեդայից և Շուախևիից մինչև Խուլո ընկած լեռնային շրջաններում, ստեղծել իր համակիրների շոշափելի ցանց: Այստեղ իսլամի դիրքերը բավական ուժեղ են, և բնակչության ծայրաղքատությունը թույլ է տալիս պահպանել թուրքական ազդեցությունը: Ծովափնյա հարթավայրի աջարական շատ կլաններ նույնպես թուրքական կողմնորոշում ունեն:
Թուրքիան չի հրաժարվում Աջարիայում իր ներկայությունը հաստատելու մտադրությունից և վրացական քաղաքական ղեկավարության հետ կանոնավորապես խորհրդակցություններ է անցկացնում այդ երկրամասի կարգավիճակի, իշխանության տեղական մարմինների իրական դերի շուրջ: Դրան զուգընթաց, Վրաստանը ոգևորված չէ Աջարիայում, հատկապես մարզերում Թուրքիայի դիրքերի ամրապնդմամբ: Վրաստանը հասկացել է, որ անգամ լայնածավալ սեփականաշնորհման արդյունքում իրեն չի հաջողվի բավական հրապուրիչ դառնալ ներդրումների առումով:
Բացի Ռուսաստանից, փաստորեն, ուրիշ ոչ մի արդյունաբերական տերություն հետաքրքրություն չի ցուցաբերել վրացական արդյունաբերության նկատմամբ: Այս պայմաններում Վրաստանը շահագրգռված էր, որ Հայաստանի ընկերությունները ներգրավվեն Բաթումի և Փոթիի նավահանգստային տնտեսության ձեռքբերման և նոր նավամատույցների կառուցման գործում, ինչպես նաև մասնակցեն վրացական արդյունաբերության որոշ առանձնակի ճյուղերի գործարկմանը: Վրաստանը փորձում է Բաթումի փոխադրական հանգույցում ստեղծել մրցակցության դաշտ, և դա մեծ մասամբ արվում է Թուրքիայից տնտեսական կախման մեջ չընկնելու նպատակով: Բայց Թուրքիան էլ է դարձել կարևոր դերակատար Աջարիայի և Բաթումի շուրջ ծավալված այդ խաղում:
Թուրքիան պակաս ուշադրություն չի նվիրում Ստորին Քարթլիի թրքախոս բնակչությանը, որը բավական կտրված է Ադրբեջանի հիմնական բնակչությունից և պատկանում է բորչալու ցեղախմբին (պոլովցիների սերունդներ): Այդ բնակչությունը միջնադարում մասնակցել է Վրաստանի քաղաքական իրադարձություններին, կռվել նրա զինված ուժերի շարքերում, դարեր շարունակ խնդիրներ չի ունեցել վրացական իշխանությունների և վրաց ազգի հետ: Սակայն այդ բնակչության թվի զգալի աճը, սակավահողությունը, բացահայտ, անսքող խտրականությունը վրացական իշխանությունների կողմից, Ստորին Քարթլիում քաղաքական լուրջ խնդիրներ առաջացրին, որոնք սրվեցին «վարդերի հեղափոխությունից» հետո և շովինիստական քաղաքականության հետևանքով:
90-ականների սկզբից Թուրքիան այդ մարզի թրքախոս բնակչության շրջանում ստեղծել է կիսալեգալ և անլեգալ գործակալների լայն ցանց, որոնց ընդունված է անվանել «Թուրքիայի բարեկամներ»: Թուրքիայի, այդ թվում` որոշ հանրային հիմնադրամների, խնամակալության տակ են գտնվում զանազան «հասարակական ակտիվիստների խմբեր», գյուղական ուսուցիչների ընկերակցություններ, տեղական վարչակազմի, փոստի բաժանմունքների և կապի համակարգի աշխատողներ, խոշոր առևտրականներ: Թուրքիան է ֆինանսավորում Բաքվի հետ, հատկապես Ադրբեջանում գործող քաղաքական ու հասարակական կազմակերպությունների հետ տեղական բնակչության կապերի ամրապնդմանն ուղղված գործունեությունը:
Հաճախ թուրքերը հաճույքով իրենց գործունեությունը ցուցադրում են վրացական իշխանություններին, ցանկանալով ընդգծել հակավրացական մտադրությունների բացակայությունը: Վրացական փորձագետների տեղեկությունների համաձայն, բնակչության այդ հատվածի մոտ կուտակվել են զգալի քանակությամբ հրազեն և դիվերսիայի միջոցներ: Այդ բնակչության կազմակերպված խմբերը որոշակի դեր են խաղում Հայաստանի շրջափակման գործում, ինչպես ղարաբաղյան պատերազմի շրջանում էր: Վերջին ժամանակներս Թուրքիան այդ բնակչության շրջանում դեպի Ադրբեջան կողմնորոշումն ուժեղացնելու քաղաքականություն է վարում և չի ձգտում նրան կապել իր հետ, համենայն դեպս` լեգալ գործունեության առումով:
Թուրքերը համարում են, որ այդ բնակչության խնդիրներով առավելապես պիտի զբաղվեն Ադրբեջանի իշխանությունները: Դրա հետ մեկտեղ, թուրքական լրատվամիջոցները բավական հաճախ են լուսաբանում Վրաստանի թրքախոս բնակչության խնդիրները, իսկ ամերիկյան ու եվրոպական թրքազգի փորձագետներն այդ խնդիրները լուսաբանում են հեղինակավոր հրատարակություններում: Ադրբեջանցի փորձագետների կարծիքով, Վրաստանում ադրբեջանցիների հասարակական գործունեության ծախսերի 90 տոկոսը հոգում է Թուրքիան: Առանձին գնահատումներով, այդ ծախսերը կազմում են տարեկան 0,5-1,2 մլն դոլար:
Սակայն ո՛չ Վրաստանը, ո՛չ էլ Թուրքիան ու Ադրբեջանը ներկայումս շահագրգռված չեն Ստորին Քարթլիում իրադրության սրմամբ, թեև վերջին ժամանակներս այն ավելի ու ավելի անկառավարելի է դառնում: Ստորին Քարթլիում Թուրքիայի քաղաքականության ամբողջ բազմազանությամբ ու թվացյալ անորոշությամբ հանդերձ, հարկ է նշել, որ թուրքական համապատասխան կառույցները` Ազգային անվտանգության խորհուրդը, արտաքին գործերի և տեղեկատվության նախարարություններն ու զինվորական հետախուզությունը, ինչպես նաև կառավարվող հասարակական հիմնադրամներն ու կազմակերպությունները Ստորին Քարթլին համարում են «թյուրքական» և «օսմանյան» գոտու տարրերից մեկը, ուր համակարգային աշխատանք է կատարվում (Ղրիմ, Աջարիա, Աբխազիա, Հյուսիսային Կովկաս, Ալբանիա և Կոսովո, Գագաուզիա, Բուլղարիայի և Հունաստանի թուրքեր, Հյուսիսային Կիպրոս, Բոսնիա, Իրաքի հյուսիսի թուրքասերներ և այլն): Ստորին Քարթլիի առնչությամբ Թուրքիայի անելիքների հրատապությունն ու բովանդակությունը բնորոշվում են նրանով, թե ինչ մարտադաշտ է նախատեսվում նեոօսմանիզմի դոկտրինում` միայն ա՞յդ մարզը, թե՞ ամբողջ Վրաստանը:
Աբխազիան Թուրքիայի ակտիվության մակարդակով գերակա տեղ է գրավում Վրաստանի մարզերի շարքում: Ի տարբերություն Աջարիայի, որը, չնայած աշխարհաքաղաքական կարևոր նշանակությանը, այնուամենայնիվ, տեղային խնդիր է ներկայացնում, Աբխազիայի հետ ընդարձակ ծրագրեր են կապվել Հյուսիսային Կովկասի կլանման համատեքստում: Աբխազիան մեծ հետաքրքրություն է ներկայացնում այն տերությունների համար, որոնք Կովկասին և կասպյան ավազանին առնչվող որոշակի աշխարհաքաղաքական նախագծեր են մշակում և արմատավորում: Իրենց նախագծերն Աբխազիայի հետ են կապում Մեծ Բրիտանիան և Թուրքիան, ինչպես նաև չեչեն պարագլուխները, անկախ նրանց կողմնորոշման շրջանից և ուղղությունից: Աբխազիան գտնվում է միջազգային քաղաքականության կիզակետում, նրա խնդիրները քննարկում են աշխարհի առաջատար պետություններն ու միջազգային կազմակերպությունները:
Աջարիան կարևոր աշխարհաքաղաքական «կետ» է, բայց որոշակի իմաստով «մեղմ լարվածություն» ունի, որտեղ խնդիրները լուծվում են, ավելի շուտ, գաղտնաբար: Թուրքիան որոշել է ակտիվորեն չմասնակցել աբխազական գործերին, մնալով իբրև ակտիվ դիտորդ: Նա չի մասնակցում կարգավորման հիմնական աշխատանքներին, որոնք միջազգային ձևաչափ ունեն, և չի ձգտում պատասխանատվություն ստանձնել Աբխազիայի կենսագործունեության որևէ խնդրի, որևէ գործառույթի կամ անվտանգության ապահովման համար: Թուրքիան նախընտրում է օգտագործել մի այնպիսի արդյունավետ լծակ, ինչպիսին աբխազական սփյուռքի գործունեությունն է, որը որոշակի դեր է խաղում պատմական հայրենիքում քաղաքական և տնտեսական իրավիճակի կայացման գործում:
Դրա հետ մեկտեղ, 90-ականների երկրորդ կեսին Թուրքիան փորձում էր Աբխազիայում ստեղծել միանգամայն որոշակի թուրքամետ կուսակցություն կամ կլան, որոնք պիտի փորձեին ժամանակի ընթացքում գերիշխել և որոշիչ դեր խաղալ: Սակայն դա չհաջողվեց, և հիմնականում ոչ թե Ռուսաստանի դիրքորոշման հետևանքով, այլ այն պատճառով, որ աբխազները չցանկացան պարտավորեցնող հարաբերություններ հաստատել Թուրքիայի հետ: Հատկանշական է, որ Թուրքիան երկար ժամանակ չէր փորձում իր շահերն առաջ տանել ո՛չ Աբխազիայում, ո՛չ մեկ այլ լարված տարածաշրջանում:
ԽՍՀՄ-ի փլուզումից հետո Կովկասյան տարածաշրջանում Թուրքիայի քաղաքականության տևական դիտարկումն այն հետևությանն է հանգեցնում, որ Թուրքիան սպասողական դիրք է բռնել և սպասում է ռուսական քաղաքականության լիակատար համակարգային ձախողմանն ու, միաժամանակ, ամերիկյան քաղաքականության որոշակի սնանկացմանը: Թուրքիան սպասում էր այն պահին, երբ Կովկասում կառաջանա աշխարհաքաղաքական նոր իրավիճակ` կապված որոշ պետությունների ուժեղացման և մյուսների թուլացման հետ: Բացի դրանից, այդ հույսը ենթադրում էր, որ ԱՄՆ-ի քաղաքականությունը կհանգեցնի Թուրքիայի համար առավելագույն նպաստավոր պայմանների ստեղծման:
2001-2003 թթ. Թուրքիան բախվեց հետևյալ իրողություններին. թուրք-ամերիկյան հարաբերությունները վատացան, Ռուսաստանն անցավ աշխարհաքաղաքական հարձակման և իր ազդեցության «գոտում» տեղ չի թողնում «երրորդ» տերություններին, ռուս-թուրքական հարաբերությունները բարելավվեցին, ինչը, սակայն, սահմանափակումներ առաջացրեց Թուրքիայի տարածաշրջանային քաղաքականության ճանապարհին, տարածաշրջանների մի շարք պետություններ, որտեղ Թուրքիան երկարաժամկետ շահեր ունի, կարողացան լուծել իրենց քաղաքական և տնտեսական խնդիրները և կարևոր դիրքեր ձեռք բերել միջազգային հարաբերություններում, և, վերջապես, Թուրքիան նոր դժվարությունների հանդիպեց արտաքին քաղաքականության և անվտանգության ոլորտում:
Աբխազիան այն տարածաշրջանն է, որտեղ թուրքական քաղաքականության այս բոլոր հանգամանքները դրսևորվել են ավելի փքուն ձևով: Թուրքիան չկարողացավ իրականացնել իր նպատակներն այդ չճանաչված հանրապետությունում, քանի որ խնդրի ծագման հենց սկզբից Անկարան սխալ ռազմավարություն ընտրեց: Հնարավոր է, Աբխազիայում Թուրքիայի քաղաքականությունը համակարգային բնույթ չի կրում, և այնքան էլ կոռեկտ չէ հենց այդ օրինակը բերելը: Բայց հարկ է ուշադրության առնել, որ Աբխազիան Թուրքիայի կողմից դիտվում է որպես «նեոօսմանիզմի» դոկտրինի կարևոր տարր, ուստի ակտիվության բացակայությունը բնավ չի նշանակում ռազմավարական նպատակների առկայություն:
Թուրքիան որոշել է Աբխազիայի քաղաքական ղեկավարությանն ու հասարակական խմբերին առաջարկել մշակութային, սոցիալական և տնտեսական տարբեր ծրագրեր: Անկարան մտադիր է ծովային հաղորդակցություն հաստատելու Աբխազիայի հետ, թեև առայժմ հասկանալի չէ, թե ինչպես կարձագանքի դրան Վրաստանը: Թուրքիան մտադիր է լիովին կլանելու կրթության, հեռահաղորդակցության, ցամաքային և օդային տրանսպորտի համակարգը: Այսինքն, կարող է տեղի ունենալ իսկական նվաճողականություն: Դա կարող է հանգեցնել այն բանին, որ Թուրքիան վրաց-աբխազական հարաբերությունների վրա ազդեցության լուրջ լծակներ ձեռք բերի:

http://www.lragir.am/index.php/arm/0/comments/view/78731

[Haykakan]

Re: Regional geopolitics

The next Karabakh cannot be permitted in Syria': Davutoglu tries to
mislead the meaning of Nagorno-Karabakh issue

http://times.am/?p=18826&l=en

Today - 14:08


Turkish Ministry of Foreign Affairs continues anti-Armenian policy and
tries to present NK issue for the international community just
according to the Azerbaijani and Turkish imagination.
As Armweeklynews.am writes, yesterday Iranian state TV station has
informed that Iranian, Turkish and Egyptian Ministers of Foreign
Affairs had a phone conversation.

As Turkish Hurriyet magazine writes on the same day Turkish Minister
of Foreign Affairs Ahmed Davutoglu has made some clarifications about
the conversation at Turkish Great Mejlis during the Turkey-European
Union support council session.

Turkish MFA announced that they did not manage to agree with Iran on
Syrian negotiation format between the opposition and the Government.
He underlined that it was just right time for the political
negotiations.

`But the negotiations with bloody hands must be excepted. The next
Karabakh cannot be permitted in Syria', Davutoglu announced. This
announcement by Turkish MFA must not remain without answer as he tries
to present Nagorno-Karabakh issue as religious-ethnic conflict which
violates the history of the conflict completely. Nagorno-Karabakh
nation struggled for the self-determination.

[Vrej1915]

Re: Regional geopolitics

ՂԱԶՎԻՆ-ՌԵՇՏ-ԱՍՏԱՐԱ՞, ԹԵ՞ ԻՐԱՆ-ՀԱՅԱՍՏԱՆ


ւխանյան
«Նորավանք» ԳԿՀ փոխտնօրեն,
Քաղաքական հետազոտությունների կենտրոնի ղեկավար, ք.գ.թ.

Վերջին շրջանում Հարավային Կովկասում և Հայաստանում ակտիվացել են երկաթուղային ոլորտի զարգացման վերաբերյալ քննարկումները։ Դրանք մեծ մասամբ պայմանավորված են նրանով, որ 2012-ին Վրաստանում տեղի է ունեցել իշխանափոխություն, որի արդյունքում ձևավորվել է նոր կառավարություն։ Այն, ի տարբերություն նախորդի, ավելի շատ է հակված Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորման ճանապարհով գնալու հեռանկարին, ինչն իր հերթին ակտուալացնում է վրաց-աբխազական երկաթգծի վերագործարկման հնարավորությունները։

Սակայն, անկախ նրանից, թե ինչ հեռանկարներ կունենան վրաց-ռուսական և հայ-վրացական բանակցությունները, Հարավային Կովկասում արդեն իրականացվում են երկաթգծային նախագծեր, որոնք նպատակ ունեն առաջատար դիրք գրավել տարածաշրջանի տրանսպորտային համակարգում։ Այդ նախագծերը երկուսն են՝ Կարս-Ախալքալաք և Ղազվին-Ռեշտ-Աստարա երկաթգծերը։ Երկուսն էլ մեծ ազդեցություն կարող են ունենալ Հայաստանի վրա, քանի որ դրանց իրականացումն անուղղակիորեն բերելու է Հայաստանի Հանրապետության տրանսպորտային շրջափակման խորացմանը։ Սակայն, ըստ մեզ, այս երկու երկաթգծերից Հայաստանի համար ավելի մեծ նշանակություն ունի Ղազվին-Ռեշտ-Աստարան, քանի որ այն, ուղիղ երկաթուղային հաղորդակցություն ստեղծելով Պարսից ծոցի և Ադրբեջանի միջև, անմիջականորեն ազդելու է Հայաստանի Հանրապետության տրանսպորտային հեռանկարների վրա։ Իսկ նման հեռանկարներ առկա են, եթե, մանավանդ, հաշվի առնվի աբխազական երկաթգծի վերագործարկման հնարավորությունը։

Ղազվին-Ռեշտ-Աստարա և Իրան-Հայաստան երկաթգծերը

Դեռևս 2004-ին Թեհրանում ստորագրվեց Ղազվին-Ռեշտ-Աստարա երկաթգծի կառուցման մասին ռուս-իրանա-ադրբեջանական հռչակագիրը, որին արդեն 2005-ին հաջորդեց համապատասխան համաձայնագիրը։ Այն, որ երկաթգծի կառուցման մասին համաձայնագրի տակ առկա է Ռուսաստանի ստորագրությունը, հասկանալի է։ Իրանական Ղազվինը ադրբեջանական Աստարային միացնող երկաթուղին Հյուսիս-Հարավ միջազգային տրանսպորտային միջանցքի անքակտելի և կարևոր մասն է, որը պետք է ոչ միայն միավորի Իրանի և Ադրբեջանի երկաթուղիները, այլ նաև Ադրբեջանի տարածքով անցնող երկաթգծի միջոցով Պարսից ծոցի իրանական Բենդեր-Աբաս նավահանգիստը կապի Ռուսաստանի երկաթուղիների հետ։ Այս նախագիծն իր բնույթով կարևոր աշխարհաքաղաքական նշանակություն ունի, քանի որ կապելու է Հարավային և Հարավարևելյան Ասիայի շուկաները Ռուսաստանի և Եվրոպայի հետ գրեթե ուղիղ երկաթուղային ճանապարհով, ինչի արդյունքում տեղի է ունենալու ծովային բեռնափոխադրումներ իրականացնող Սուեզի ջրանցքի զգալի բեռնաթափում։ Հեռանկար, որի կարևորությունն այսօր, երբ Եգիպտոսը մխրճվել է քաղաքական երկարատև ճգնաժամի մեջ, կտրուկ աճել է։

Ըստ տարբեր տնտեսական հետազոտությունների, երկաթգծով տարեկան կարող է տեղափոխվել 25-26 մլն տոննա ապրանք, ինչն այն կդարձնի աշխարհի խոշորագույն տրանսպորտային հանգույցներից մեկը։

Այս տեսանկյունից և՛ ռուսները, և՛ իրանցիները գերշահագրգռված են երկաթգծի կառուցմամբ, ինչը, հավանաբար, կարելի է ասել նաև Ադրբեջանի մասին, որը նպատակ ունի դառնալ տարանցիկ երկիր ոչ միայն նավթի և գազի արտահանման, այլ նաև տրանսպորտային բեռնափոխադրումների տեսանկյունից։ Սա ոչ այնքան նոր հեռանկար է, որքան հին իրավիճակի վերականգնման փորձ, քանի որ Իրանի և Ադրբեջանի միջև դեռ խորհրդային շրջանից երկաթուղային հաղորդակցություն կար։ Միայն մի տարբերությամբ, որ այն իրականացվում էր Նախիջևանի և ՀԽՍՀ տարածքների միջով, ինչն այսօր անհնար է։

Սակայն պետք է ընդգծել, որ Ղազվին-Ռեշտ-Աստարան անուղղակիորեն մրցակից է նաև Հայաստանի տրանսպորտային նախագծերի համար, որոնցից ամենակարևորը կարելի է համարել Իրան-Հայաստան երկաթգծի կառուցման հեռանկարը։ Ցավոք, Հայաստանում երկաթգծի կառուցման մասին քննարկումներում հիմնական ուշադրությունը դարձվում է Հայաստան-Իրան ապրանքաշրջանառության վերաբերյալ հարցերին։ Ցավոք, որովհետև ակնհայտ է, որ եթե երկաթգծի տնտեսական կարևորությունը քննարկվի միայն հայ-իրանական գործակցության տեսանկյունից, ապա հետևությունն ակնհայտ կլինի։ Հաշվի առնելով հայ-իրանական ապրանքաշրջանառության փոքր ծավալները և միակողմանիությունը (ընդհանուր բեռնափոխադրման ծավալի մոտ 80%-ը ներկրվում է Իրանից Հայաստան)՝ երկաթգիծը շահավետ չէ և չպետք է կառուցվի։ Սա սխալ մոտեցում է, որը հաշվի չի առնում այն հանգամանքը, որ այսօր աշխարհում կառուցվող գրեթե բոլոր երկաթուղիները լուծում են ոչ թե միջպետական, այլ տարածաշրջանային խնդիրներ։ Իսկ ո՞րն է Իրան-Հայաստան երկաթգծի տարածաշրջանային նշանակությունը։ Այն գրեթե նույնն է, ինչ Ղազվին-Ռեշտ-Աստարայինը, միայն մի տարբերությամբ. եթե առաջինի դեպքում իրանական և ռուսական երկաթգծերի միացումը տեղի է ունենալու Ադրբեջանի տարածքով, ապա երկրորդի դեպքում՝ Հայաստանի և Վրաստանի։ Եթե, իհարկե, համարենք, որ աբխազական երկաթուղին վերագործարկվելու է։ Սակայն անգամ դրա չվերագործարկման դեպքում պետք է հաշվի առնել, որ Իրան-Հայաստան երկաթուղին կարող է կապել երկու ուրիշ տրանսպորտային հանգույցներ՝ Բենդեր-Աբասը և Վրաստանի սևծովյան Փոթի նավահանգիստը։

Այս փաստն ու հեռանկարը գնահատում են ոչ միայն իրանցիները, այլ նաև չինացիները, որոնք հետաքրքրված են Իրան-Հայաստան երկաթգծի կառուցմամբ։

Այսպիսով, Հայաստանի համար բավական մեծ կարևորություն ունի, թե ինչ վիճակում է Իրան-Հայաստան երկաթգծի փաստացի մրցակից Ղազվին-Ռեշտ-Աստարա երկաթուղին։

Կառուցվո՞ւմ է արդյոք Ղազվին-Ռեշտ-Աստարան

Սա ամենակարևոր խնդիրներից է, որը պատված է գաղտնիքով։ Ֆորմալ առումով երկաթգիծը կառուցվում է ակտիվ տեմպերով, քանի որ ստացել է համապատասխան ֆինանսավորում 2011թ.։ Իրանի 2011-2012թթ. հաստատված պետական բյուջեով երկաթգծի կառուցումը ֆինանսավորելու համար հատկացվել է $111 մլն, որոնք պետք է ապահովեին նախագծի ավարտն ու գործողության հանձնումը։ Սակայն 2012թ. սեպտեմբերին իրանական կողմը պաշտոնական նամակ հղեց «Ռուսական երկաթուղիների» ղեկավար Վլադիմիր Յակունինին երկաթգծի շինարարությունը ֆինանսավորելու առաջարկով։ Նույն թվականի հոկտեմբերին Յակունինի՝ Թեհրան կատարած այցի ժամանակ ռուսական կողմը երկաթգծի կառուցման մասին ոչ մի համաձայնագիր Իրանի հետ չկնքեց՝ փաստացի հրաժարվելով աշխատանքների ֆինանսավորման առաջարկից։ Սակայն հետաքրքիրն այս հարցում այն է, որ իրանական մամուլն ու պետական գործիչները 2010 թվականից տարբեր տվյալներ են հաղորդում երկաթուղու վիճակի վերաբերյալ։ Եթե 2010-ին Իրանի տրանսպորտի և ճանապարհների նախարարության պաշտոնական հաղորդագրության մեջ ասվում էր, որ երկաթգծի շինարարությունն արդեն 70%-ով ավարտված է, իսկ ընդհանուր աշխատանքները կվերջանան 2010-ին, ապա արդեն 2012-ին Իրանի տրանսպորտի նոր նախարար Ալի Նիկզադը հայտարարեց, որ աշխատանքներն ավարտված են միայն 50%-ով, իսկ նախագծի ավարտը նախատեսված է 2015-ին։

Նման անհամաձայնությունների հիմնական պատճառը, ամենայն հավանականությամբ, պետք է փնտրել Իրանի ծանր տնտեսական իրավիճակի մեջ, որի պատճառով երկրում կասեցվել է մի շարք խոշոր նախագծերի իրականացումը։ Բացառված չէ, որ 2011-2012թթ. համար նախատեսված $111 մլն-ը երկաթգծին չի հասել և ուղղվել է միջազգային պատժամիջոցների արդյունքում առաջացած ծանր ֆինանսատնտեսական իրավիճակի մեղմմանը։

2012-2013-ին երկաթգծի հեռանկարի շուրջ ընդգծված անորոշություն է պահպանվում։ Համաձայն Իրանի տրանսպորտի և ճանապարհների փոխնախարար Ահմեդ Սադեղիի՝ երկաթգծի շինարարությունն ավարտված է 67%-ով և 2014-ին այն ամբողջությամբ շահագործման կհանձնվի։ Թե որքանով է իրական այս հեռանկարը՝ կարևոր հարց է, քանի որ գրեթե բոլոր լավատեսական հայտարարություններն իրանական կողմն անում է Ադրբեջանի պետական այրերի հետ հանդիպումների ժամանակ։ Ավելի հատկանշական է այն, որ բուն իրանական մամուլը երկաթգծին գրեթե չի անդրադառնում, թեև քարոզչական նպատակներով լուսաբանում է շատ թե քիչ նշանակալից գրեթե բոլոր նախագծերը։ Ինչը չի կարելի ասել Իրան-Հայաստան երկաթգծի կառուցման մասին, որը չի սկսվել, սակայն իրանական մամուլում Հայաստանին նվիրված գրեթե ամեն հաղորդագրության մեջ նշվում է երկաթգծի կառուցման նախագծի և հեռանկարների մասին։

Ակնհայտ է, որ իրանական կողմը Իրան-Հայաստան նախագծով առավել քան հետաքրքրված է նաև քաղաքականապես, քանի որ Հայաստանն ու Վրաստանը Թեհրանի համար մի բան են, Ադրբեջանը՝ այլ։ Վերջին տարվա ընթացքում սրված իրանա-ադրբեջանական հարաբերությունները կարգավորման հնարավորություն գրեթե չունեն, քանի որ նման կարգավորմանը խանգարում են թե՛ Բաքվի «իրանական քաղաքականությունը», թե՛ ժամանակին իրանա-թուրքական ակտիվ գործակցության հաստատման տապալումը։ Իսկ իշխանափոխությունը Վրաստանում Թեհրանի համար լավ հիմք է ստեղծել ակնկալելու, որ «վրացական ճանապարհը» դեպի Ռուսաստան կարող է բացվել և լուրջ այլընտրանք ստեղծել Ադրբեջանով անցնող ճանապարհին։

«Գլոբուս» վերլուծական հանդես, թիվ 2, 2013

http://www.noravank.am/arm/articles/detail.php?ELEMENT_ID=6910

[Vrej1915]

Re: Regional geopolitics

Մաքսային միությունը վտանգավոր է Հայաստանի համար

Lragir.am-ի զրուցակիցն է Երևանի պետական տնտեսագիտական համալսարանի դասախոս, տնտեսագետ Աշոտ Եղիազարյանը
Պարոն Եղիազարյան, վերջին ժամանակահատվածում անընդհատ քննարկվում է այն հարցը, թե Հայաստանն ի վերջո պետք է միանա Ռուսաստանի առաջարկած Մաքսային միությա՞նը, թե դեպի Եվրոպա պետք է ուղղի հայացքը: Իշխանությունները կարծես ձգտում են դեպի Եվրոպա՝ Եվրամիության հետ ստորագրելով ազատ առևտրի խորը և համապարփակ համաձայնագիր: Ըստ Ձեզ՝ ո՞ր ուղղությունը կնպաստի Հայաստանի տնտեսության առարկայական զարգացմանը:
Ամենհաճախ քննարկվող հարցն այսօր այն է, թե արդյոք համատեղելի են եվրաինտեգրումն ու Եվրասիական միության հետ Հայաստանին ինտեգրման գործընթացները: Կոնկրետ տվյալ փուլում խոսքը գնում է Մաքսային միության մասին, որովհետև ազատ առևտրի գոտու մասին խոսք չկա, չի էլ կարող լինել, քանի որ ժամանակակից աշխարհում ազատ առևտրի գոտիները խրախուսվում են: Իհարկե, Եվրամիությունը՝ որպես մաքսային ընդհանուր տարածք, և Մաքսային միությունը Եվրասիական միության շրջանակներում, պարզ պատճառով, անհամատեղելի են: Ինչո՞ւ, որովհետև մաքսային միություն նշանակում է ընդհանուր մաքսային տարածք: Այսինքն՝ Մաքսային միության մեջ մտնող բոլոր երկրները պետք է իրականացնեն միասնական առևտրային քաղաքականություն: Սա տեսականում հնարավոր է, եթե երկու մաքսային միությունները միմյանց հետ պրոբլեմ չունենային: Այսինքն՝ Եվրամիությունը Մաքսային միության հետ առևտրի բոլոր խնդիրները հարթեցրած լիներ: Բայց դա գործնականում անհնար բան է:
Չնայած այսօր երեք պետություններ մտնում են այդ Մաքսային միության մեջ, չեմ կարծում, որ այն այնուամենայնիվ կայացման հեռանկար ունի: Եթե փորձենք առանձնացնել վերջին տասնամյակների ինտեգրացիոն միավորումները, կարելի է հստակ ասել, որ հիմնականում դրանք ազատ առևտրի գոտիներն են: Պետք չէ ասել, որ բոլոր մոդելները համընկնում են Եվրոպական միության ինտեգրացիոն մոդելների հետ: Եվրոպական միությունն ունի իր ինտերգացիոն մոդելները, և այն, ինչ թույլատրելի է Եվրոպական միությանը, չի կարելի ասել, որ թույլատրելի է այլ ռեգիոնալ միավորումներում: Խորհրդային միության փլուզումից հետո հետխորհրդային բոլոր պետություններն ընտրեցին զարգացման այնպիսի առանձնահատուկ ճանապարհներ, որ ինստիտուցիոնալ, օրենքների, տնտեսական քաղաքականության առումով այս երկրները էապես տարբերվում են: Ինստիտուցիոնալ առումով դա մոտեցնելը շատ մեծ պրոբլեմ է, շատ բարդ, կարելի է ասել՝ անհնար: Այդ երկրների առևտուրն ավելի շատ ուղղված է այլ երկրների, քան միմյանց միջև: Ես ունեմ հետազոտություն, որ Հայաստանի տնտեսությունն ավելի շատ ինտեգրված է Եվրոպական միությանը, քան այս երկրներին: Ռուսաստանի արտաքին առևտրի ընդամենը 8-9 տոկոսն է բաժին ընկնում Մաքսային միության երկրներին:
Ձեր կարծիքով՝ ի՞նչ կտա Հայաստանի տնտեսությանը Եվրամիության հետ ազատ առևտրի համաձայնագիրը, քանի որ տեսակետներ կան, թե դա միայն Եվրոպային է ձեռնտու, և գոնե սկզբնական փուլում Հայաստանի տնտեսությունը դրանից ոչինչ չի շահի:
Այդքան միամիտ պետք չէ լինել՝ ասելով, թե մեզ միանգամից կընդունեն Եվրոպական միություն: Բնականաբար, հնարավոր է նաև գործնականում դա չլինի, կամ լինի ավելի ուշ: Բայց միաժամանակ ես կարծում եմ, որ մեզ ձեռնտու է մաս կազմել մի ռեգիոնալ միավորման, որն ունի տնտեսության ավելի դիվերսիֆիկացված կառուցվածք: Այսինքն՝ զարգացման մակարդակով նա ավելի առաջ է, քան այլ ռեգիոնալ միավորումները, որոնց հնարավոր է, որ տեսականորեն Հայաստանն անդամակցի: Կառուցվածքային առումով այսօր Հայաստանի տնտեսությունը թույլ զարգացած երկրին բնորոշ կառուցվածք ունի, և այդ առումով Հայաստանի տնտեսությունը կատարելագործման, նոր ճյուղերի և արտադրությունների ստեղծման կարիք ունի: Դա հնարավոր է՝ ինտեգրվելով այնպիսի խմբավորման հետ, որն ունի դիվերսիֆիկացված կառուցվածք: Այս առումով, Եվրոպական միությունն, իհարկե, նախընտրելի տարբերակ է: Բացի այդ, Եվրամիությունն ունի ագրարային բարեփոխումների, տարածաշրջանային զարգացման ֆոնդեր, որոնց նպատակն է ֆինանսավորել Եվրամիության կազմի մեջ մտնող այն երկրներին, որտեղ այդ ճյուղերը թերզարգացած են: Այդպիսի հնարավորություն բնականաբար մենք չենք կարող տեսնել և ունենալ՝ մտնելով Մաքսային միության կազմի մեջ: Նախ, Մաքսային միության կազմի մեջ մտնող երկրների կառուցվածն ինքնին թերզարգացած երկրներին բնորոշ կառուցվածք է, հիմնականում արտահանման ճյուղեր են: Եվ եթե այդ միության կազմի մեջ մտնող գերիշխող երկիրը՝ Ռուսաստանն ինքն իր տնտեսության արդիականացման խնդիր և արտասահմանյան ներդրումների կարիք ունի, ինքը չի կարող որոշակի ֆինանսավորում հատկացնել այլ երկրներին՝ տնտեսության որոշակի ճյուղեր զարգացնելու համար:
Հայաստանի իշխանությունները մի քանի անգամ փաստարկներ են բերել, թե ինչու այժմ նպատակահարմար չէ Մաքսային միության մաս կազմել: Մինչև վերջերս երկու փաստարկ էր բերվում. առաջինը, որ Հայաստանն ընդհանուր սահման չունի այդ երկրների հետ, և երկրորդ, որ Հայաստանի տնտեսությունը կառուցվածքային առումով էապես տարբերվում է Մաքսային միության կազմի մեջ մտնող երկրների տնտեսության կառուցվածքից: Կարծում եմ, որ դրանք գործոններ են, որոնք իհարկե խոչընդոտում են մաքսային միության ինտեգրացիոն գործընթացներին: Սակայն դրանք այն անհրաժեշտ փաստարկները չեն, այդ փաստարկները թույլ են, ավելի հիմնավոր փաստարկներ են անհրաժեշտ:
Մի քանի օրինակով կասե՞ք, թե որոնք են այս ինտեգրման գործընթացում Ռուսաստանի շահերը:
Բնականաբար Ռուսաստանն այստեղ ունի շահեր: Կարելի է դրանցից առանձնացնել մի քանիսը: Առաջինը, հայտնի է, որ հետխորհրդային երկրները հարուստ են ածխաջրածիններով և բնական այլ ռեսուրսներով: Ռուսաստանն ինքը հարուստ է այդ ռեսուրսներով, բայց այնքան պարտավորություններ է վերցրել այսօր աշխարհի տարբեր երկրների հանդեպ, որ ինքը նաև մտավախություն ունի, որ միայնակ չի կարող դրանք կատարել: Այսինքն՝ ինքը տարածաշրջանների երկրների ռեսուրսների կարիքն ունի: Երկրորդ, Ռուսաստանը բնականաբար ունի շուկայի խնդիր: Հետխորհրդային տարածքի երկրները բավական շահավետ շուկաներ կարող են լինել Ռուսաստանի ձեռնարկությունների համար, որովհետև արդյունաբերության և մեքենաշինության որոշակի ճյուղեր Ռուսաստանում այնուամենայինվ պահպանվում են: Դրանց իրական շուկան կարող են լինել միայն քիչ եկամուտներ ունեցող, ավելի թույլ զարգացած երկրները, որոնք կարող են գնել համեմատաբար ավելի էժան ապրանք: Հաջորդն այն է, որ Ռուսաստանն ունի ժողովրդագրական խնդիր, և երկրի արևելյան շրջաններում զարգացնում է գյուղատնտեսությունը, վերամշակման ճյուղը: Մինչև 2020 թվականի սոցիալ-տնտեսական զարգացման ծրագրի ցուցանիշներին հասնելու համար Ռուսաստանին անհրաժեշտ են շուրջ 12 մլն միգրանտներ:
Ռուսաստանը նկատելի ճնշումներ է գործադրում հետխորհրդային երկրների վրա՝ Եվրասիական միությանն անդամագրվելու համար: Բացառություն չէ Հայաստանը, ինչպե՞ս կարող է մեր երկիրը դիմակայել այդ ճնշումներին:
Ես որքանով հասկացա, Եվրասիական նախաձեռնությունը դուրս է գալիս Ռուսաստանի նախագահի աշխատակազմից: Ի սկզբանե նախաձեռնությունը եղել է քաղաքական նպատակով: Այսինքն՝ տնտեսական ինտեգրման ճանապարհով հասնել քաղաքական միության ձևավորմանը: Ակնհայտ է, որ նպատակը հետևյալն է՝ ժամանակակից աշխարհում Ռուսաստանի արտաքին քաղաքականության ամրապնդման համար Ռուսաստանը փորձում է օգտագործել այդ երկրներին: Ոչ ամերիկացիները, ոչ եվրոպացիները, որոնք խճճված են իրենց ֆինանսական պրոբլեմների մեջ, ոչ իսլամական աշխարհը և ոչ էլ Ասիան ի վիճակի չեն վերցնել գլոբալ պատասխանատվությունը: Ռուսաստանն ինքն էլ թուլացած է, ի վիճակի չէ: Այսինքն՝ պետք է ստեղծել խաղի նոր կանոններ, աշխարհում սպասվում է, այսպես կոչված, աշխարհաքաղաքական և աշխարհատնտեսական նոր կառուցվածքայնացում: Գնում է այս խաղը՝ դառնալ առաջին ուժ: Եթե ճնշման ներքո մենք ստորագրենք պայմանագիր և մաս կազմենք Մաքսային միությանը, դա շատ վտանգավոր է ոչ միայն տնտեսական առումով: Վտանգավոր է այն առումով, որ այդ միությունը, միևնույն է, այսպես թե այնպես լիարժեք չի կայանալու: Ով է ասում, որ բոլոր ինգտեգրացիոն խմբավորումները, որոնք նախաձեռնվում են և եթե թեկուզ որոշակի ժամանակահատվածում հաջողություն են արձանագրում, պիտի գոյատևեն: Կա շատ վտանգավոր բան՝ ապաինտեգրում, ինչպես եղավ Խորհրդային միության հետ: Իսկ եթե այս միությունը մեկ-երկու տարի հետո քանդվե՞ց՝ իր բացասական բոլոր հետևանքներով, ինչպես եղավ Խորհրդային միության հետ: Իսկ դա հենց այդպես էլ լինելու է: Այն գործոնները, որոնք հանգեցրին Խորհրդային միության փլուզմանը, չեն վերացել այսօր: Ավելին, եթե այն ժամանակ կային շատ ինտեգրող գործոններ, այնուամենայնիվ դրանք այնքան զորեղ չեղան, որպեսզի Խորհրդային միությունը չփլուզվեր:
Ես կարծում եմ, որ այս հարցում մեր փաստարկները պետք է հիմնավորված լինեն, ոչ թե ասել, թե ընդհանուր սահման չունենք, կամ կառուցվածքի տարբերություն կա: Իհարկե, դրանք կարևոր են, բայց ավելի հիմնավոր և ուժեղ փաստարկներ են պետք: Եվ, ի վերջո, եթե ստորագրում ենք Եվրոպական ասոցացման պայմանագիրը, ինչի՞ մասին է խոսքը, դրանք անհամատեղելի են:

http://www.lragir.am/index.php/arm/0/interview/view/79129

[Vrej1915]

Re: Regional geopolitics

25.02.2013
ՌՈՒՍԱՍՏԱՆ-ԹՈՒՐՔԻԱ. ԱՆՈՒՂՂԱԿԻ ՌԱԶՄԱՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ԴԻՄԱԿԱՅՈՒԹՅԱՆ ՈՒԺԵՂԱՑՈՒՄ





Սերգեյ Սարգսյան
«Նորավանք» ԳԿՀ Քաղաքական հետազոտությունների կենտրոնի փոխղեկավար,
ավագ փորձագետ
Ռուսաստանի և Թուրքիայի հարաբերություններն այն ընթացքում, երբ նրանք գտնվել են պատերազմական վիճակում, հիշեցնում են ռազմաքաղաքական շախմատի միաժամանակյա խաղ աշխարհագրորեն բաժանված խաղատախտակների վրա. յուրաքանչյուր պարտիա իր տրամաբանությունն ունի, իր ինտրիգը, իր խաղաքարերը, բայց դրանք բոլորն էլ փոխկապակցված են և նույն մեծ խճանկարի մասերն են հանդիսանում։ Ընդ որում, որքան ավելի շատ է Անկարան ինքնուրույն, արտադաշինքային արտաքին քաղաքական ակտիվություն ցուցաբերում, այնքան ավելի հաճախ ու ավելի նկատելիորեն է նրա վարած քաղաքականությունը հակասում Մոսկվայի շահերին։

Միջնորդավորված դիմակայության տարրերը տարբեր ինտենսիվությամբ դրսևորվում են Մոլդովայից, Ղրիմից, Հյուսիսային ու Հարավային Կովկասից մինչև Ուրալ և Կենտրոնական Ասիա։ Վերջին երկու տարիներին այս պետությունների արտաքին քաղաքականության մեջ նրանց շահերի բախման նոր կետ դարձավ Սիրիան։

Ռուսաստանը խիստ շահագրգռված է, որ, առաջին հերթին, շարունակվի, իսկ այնուհետև՝ նաև ինտենսիվացվի Տարտուսի իր ռազմածովային բազայի շահագործումը և պահպանվի սպառազինությունների ու ռազմատեխնիկայի սիրիական շուկան իր ռազմարդյունաբերական համալիրի արտադրանքի համար։

Թուրքիայի շահերը պայմանավորված են նրանով, որ այդ երկիրը ջանում է առհասարակ ակտիվացնել իր արտաքին քաղաքականությունը բոլոր ուղղություններով, հատկապես նախկին Օսմանյան կայսրության սահմաններում։ Եվ Սիրիայում այդ երկիրը նպատակ ունի լուծել հետևյալ խնդիրները.

- թույլ չտալ, որպեսզի քրդական հոծ բնակչություն ունեցող շրջաններն օգտագործվեն որպես Թուրքիայի Քրդական բանվորական կուսակցության թիկունքային բազաներ,

- թույլ չտալ, որպեսզի ՔԲԿ-ն այս կամ այն ճանապարհով արդիական սպառազինություն ձեռք բերի սիրիական ռազմական պահեստներից,

- իշխանազրկել Սիրիական Արաբական Հանրապետության ալավիական վերնախավին,

- դիմակայել Իրանին՝ նպատակ ունենալով միանձնյա առաջատար լինել տարածաշրջանում և այլն։

Դրանց հիմնանպատակը Ռուսաստանի շահերին վնասելը չէ, բայց օբյեկտիվորեն և անկախ Թուրքիայի նպատակադրություններից՝ փաստորեն, դրան են հանգեցնում։

Թուրքիայի (ինչպեսև Իսրայելի) գործողությունների տրամաբանությունը հիմնված է այն բանի վրա, որ Սիրիայում ներքաղաքական իրավիճակը հանգի ապակայունացման անդառնալի գործընթացի, որն անցում կկատարի շարունակական անկայունության վիճակի՝ միտում ունենալով սպառնալիորեն վերաճելու սոցիալ-տնտեսական և քաղաքական հիմնախնդիրների։

Ներկայում Բաշար Ասադի իշխող ռեժիմին դիմակայող զինված ընդդիմությունը բաղկացած է.

- Սիրիական ազատ բանակից,

- «Մուսուլման եղբայրներ» շարժման զինյալներից,

- «Ալ-Քաիդայի» հետ կապված ծայրահեղականներից և ջիհադականներից,

- ինքնուրույն գործող մանր, տարանջատված խմբավորումներից։

Դրանցից յուրաքանչյուրը Սիրիայի տարածքում աջակցության իր հենակետն ունի, ինչպես նաև կարգավորված են արտասահմանյան օգնության ուղիները։ Այդ խմբերն ընդհանուր առմամբ կամ մասնավորապես պատրաստ են, ելնելով իրենց մարտավարական շահերից, ստեղծել ժամանակավոր իրավիճակային դաշինքներ։ Դրանցից յուրաքանչյուրում զգալի բաժին են կազմում կամավորականներն ու վարձկանները՝ հիմնականում սուննիադավան մի շարք երկրներից։

Այս իրավիճակում առանց սահմանի հուսալի պաշտպանության, ինչը Սիրիայի պայմաններում գրեթե անիրականանալի է, դեռ կարելի է նվազեցնել ծայրահեղականների ակտիվությունը, բայց լիակատար հաղթանակ տանել նրանց հանդեպ հազիվ թե հաջողվի։ Նրանք դեռ բավականաչափ նյութական, ֆինանսական և մարդկային ռեսուրսներ ունեն՝ ներքաղաքական իրավիճակի «խափանումը» շարունակելու համար։ Երկարատև քաղաքացիական պատերազմից, գաղափարախոսական տարբեր հոսանքների պատկանող խմբավորումների ահաբեկչական ակտիվությունից, սոցիալ-տնեսական դրության վատթարացումից առաջացող հոգեբանական հոգնածության աստիճանական խտացումը կհանգեցնի այն բանին, որ ճգնաժամից ելքի որոնումը կուղղվի գործող իշխանությունը փոխելու կողմը։

Սակայն Սիրիայի անգամ վերահսկելի և չափավոր (ինչպես երազում են Արևմուտքում) իսլամացումը՝ երկրի հակաասադյան դեմոկրատացման տեսքով, ինչպես թուրքական, այնպես էլ եգիպտական ձևով, անպայման կհանգեցնի ինչպես ՍԱՀ ալավիների, այնպես էլ քրիստոնյաների և քուրդ բնակչության դրության վատթարացման։ Ուստի, երկրում իրավիճակի կայունության պահպանմամբ (գործող իշխանական վերնախավի պահպանմամբ), ինչը պնդում է Ռուսաստանը, շահագրգիռ է նաև սիրիահայ համայնքը։

Պաշտոնական Դամասկոսին աջակցության և Բ.Ասադի ուժային իշխանազրկումը չընդունելու դրսևորում էր հունվարի երկրորդ կեսին Միջերկրածովյան և Սևծովյան ջրավազաններում ռազմածովային զորավարժությունների անցկացումը՝ երեք նավատորմերի (Սևծովյան, Բալթյան և Հյուսիսային) ավելի քան 20 նավերի և երեք սուզանավերի (այդ թվում և մեկ ատոմային) մասնակցությամբ։ Դրանց թվում էին՝ Հյուսիսային նավատորմի «Սևերոմորսկ» մեծ նավը, Սևծովյան նավատորմի դեսանտային մեծ «Ազով», «Սարատով» նավերը և գվարդիական «Մոսկվա» հրթիռակիր հածանավը։ Ռուսաստանի արտգործնախարար Ս.Լավրովի խոսքերով՝ «Մենք շահագրգռված չենք, որպեսզի Միջերկրածովի շրջանն էլ ավելի ապակայունանա, և մեր նավատորմի ներկայությունն այնտեղ իրադրության կայունացման անվերապահ գործոն է»1։

Իսկ եթե սցենարը զարգանա երկրի վերջնական ապակայունացման և ապաինտեգրման ուղով, ալավիա-քրիստոնեական պետության առաջացումը Միջերկրական ծովի ափին ավելի նախընտրելի է թվում, քան սիրիահայերի վերջնական դուրսմղումը Սիրիայից՝ մերձավորարևելյան մի քանի այլ պետությունների օրինակով։

Օգտվելով այն փաստից, որ Սիրիային սահմանակից տարածքում, որտեղ ինտենսիվ մարտեր էին մղվում կառավարական զորքերի և զինյալների միջև, իր սահմանամերձ շրջաններն ականանետային գնդակոծության են ենթարկվել, Թուրքիան չսահմանափակվեց սիրիական զինվորականների դիրքերին պատասխան հրետանային հարվածներ հասցնելով, որոնց մասնակցությունը միջադեպերին այդպես էլ չապացուցվեց, և պահանջեց ՆԱՏՕ գծով գործընկեր պետություններից օգնություն ցուցաբերել և ՀՕՊ միջոցներ տեղակայել։

Ըստ պաշտոնական վարկածի՝ ժամանակավորապես և բացառապես Սիրիայի հետ հարավային սահմանն ապահովելու համար ընդհանուր առմամբ Թուրքիային է մատակարարվել «Փեթրիոթ» զենիթահրթիռային համալիրի վեց մարտկոց (երկուական ԱՄՆ-ից, Գերմանիայից և Նիդեռլանդներից), իսկ հունվարի վերջից դրանք սկսել են մարտական հերթապահություն իրականացնել։

Ուշագրավ է նաև դրանց տեղակայման վայրը՝ Ադանա (սիրիական սահմանից մոտ 120 կմ հեռավորությամբ), Քահրամանմարաշ (մոտ 90 կմ հեռու) և Գազիանթեփ (մոտ 45 կմ հեռու) քաղաքների շրջանում։ Հաշվի առնելով այն, որ զենիթահրթիռային այս համալիրի հեռահարությունը կազմում է 80 կմ-ից ոչ ավելի, կարելի է ենթադրել, որ «Փեթրիոթ» մարտկոցների առաջնահերթ խնդիրը, այնուամենայնիվ, դառնալու է ՆԱՏՕ ռազմական օբյեկտների և, մասնավորապես, «Ինջիրլիք» ավիաբազայի, այլ ոչ թե երկրի սահմանամերձ բնակավայրերի ծածկումը։

Սակայն Սիրիայի՝ ՆԱՏՕ անդամ Թուրքիային կենտրոնացված հարվածներ հասցնելու հեռանկարը ներքաղաքական ռազմական շարունակվող հակամարտության պայմաններում գրեթե զրոյի է հավասար, և դա այլ կերպ, քան Բ.Ասադի ինքնասպանություն չես անվանի։ Բայցև չարժե լիովին բացառել սիրիական զինյալների և նրանց աջակցող արտաքին ուժերի՝ ինչպես Թուրքիային, այնպես էլ ընդհանրապես ՆԱՏՕ-ին սիրիական կառավարական զորքերին պատասխան ռազմական գործողության սադրելու փորձերը։ Հատկապես սիրիական «Ալ-Վաթան» թերթի այն տեղեկատվության ֆոնին, թե զինյալների խմբի աջակցությամբ չորս թուրքական կործանիչ օդաչուներ2 գաղտնի ներխուժել են ռազմական «Քոերց» օդանավակայան (Հալեպի նահանգ). Թուրքիայի ԶՈւ գլխավոր շտաբը նույն օրը3 պաշտոնապես հերքեց լուրը, նույնիսկ չստուգելով այն։

Սիրիայից բացի, Ռուսաստանի համար Թուրքիայի և Ադրբեջանի տհաճ դեմարշ էր Ռազմավարական համագործակցության բարձր մակարդակով անցկացվող երկրորդ նիստի տեղափոխումը Բաքվից Գաբալա։ Հանդիպումը, որին մասնակցում էին Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը և Թուրքիայի վարչապետ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը, ավարտվեց 2012թ. սեպտեմբերի 11-ին, «յոթ փաստաթղթերի ստորագրմամբ, որոնք իրենց նշանակալիությամբ առանձնապես չեն համապատասխանում հանդիպման բարձր կարգավիճակին»4. դրանք վերաբերում էին չափագիտությանը, հեռուստաընկերություններին, բեռնափոխադրումներին, փրկարար ծառայություններին և սերմնաբուծությանը։ Ինչպես հայտնի է, Ադրբեջանը Ռուսաստանին նախապես անընդունելի պայմաններ է առաջարկել Գաբալայի ՌԼԿ շահագործումը շարունակելու և կայանն սպասարկող զինծառայողներին ու նրանց ընտանիքներին տարհանելու վերաբերյալ, և այս ֆոնին դա ոչ միայն պարզապես մանր խայթոց էր Մոսկվայի համար, այլև վկայություն, որ Բաքուն վերջնականապես փոխում է իր արտաքին քաղաքական գերակայությունները։

Գաբալայի ՌԼԿ-ի հետ կապված՝ Ռուսաստան-Ադրբեջան համագործակցության դադարեցման հնչեցվող պատճառներից մեկն էլ այն փաստն է, որ դրա հսկողության գոտում են գտնվում Ադրբեջանի հետ բարեկամական հարաբերությունների մեջ գտնվող գրեթե բոլոր մահմեդական պետությունները, այդ թվում և Թուրքիան։ Ինքը՝ Թուրքիան, դեռ 2011թ. սեպտեմբերի 14-ին ԱՄՆ-ի հետ հուշագիր էր ստորագրել իր տարածքում AN/TPY-2 ռադիոլոկացիոն կայան (նախկին անվանումը՝ FBR-T - Forward Based Radar -Transportable) տեղակայելու մասին, որը նախատեսված է թռիչքի ակտիվ գոտում բալիստիկ հթրիռների հայտնաբերման, ճանաչման և ուղեկցման համար։ Մտահղացման համաձայն՝ ստացված տվյալներն այն պետք է փոխանցի ԱՄՆ ՌԾՈւ նավերին, որոնք կրում են «Aegis» ՀՀՊ համակարգ, որն էլ անմիջապես որսալու է դրանք։ Շուտով ռադարը տեղակայվեց Թուրքիայի հարավ-արևելքում, Մալաթիայի նահանգի (իլ) Քուլունջակ (թուրք.՝ Kuluncak) գավառում։ Սակայն, ռուս փորձագետների կարծիքով, թիրախի հայտնաբերման 2000 կմ հեռահարություն ունեցող այդ ռադարի հիմնական խնդիրներից մեկը նաև Հարավային Կովկասի, Կենտրոնական Ասիայի մի մասի, ինչպես նաև Ռուսաստանի հարավի օդային տարածքի վերահսկումն է, մասնավորապես՝ հրաձգարաններից փորձնական նպատակներով բաց թողնված ռուսական հրթիռներին հետևելը։

Ինչևէ, Թուրքիայում ԱՄՆ ՀՀՊ համակարգի ռադարի, «Փեթրիոթ» ԶՀՀ ի հայտ գալը, մեր կարծիքով, կարող է հարմար առիթ հանդիսանալ ՌԴ-ի համար՝ հզորացնելու Հայաստանի տարածքում գտնվող 102-րդ ռուսական ռազմակայանը ՀՕՊ և ՀՀՊ համակարգերի ինչպես ռադիոէլեկտրոնային, այնպես էլ անմիջականորեն կրակային ճնշման միջոցներով։

2013թ. հունվարի վերջին օրերին ՌԴ պաշտպանության նախարար Ս.Շոյգուի Հայաստան կատարած այցի ընթացքում հերթական անգամ հաստատվեց երկու կողմերի՝ համատեղ անվտանգության, ռազմաքաղաքական և ռազմատեխնիկական համագործակցության ամրապնդման ձգտումը՝ այդ թվում ուղղված նաև այն բանին, որպեսզի չթույլատրվի Ղարաբաղյան հիմնախնդրի լուծման ռազմական տարբերակը։

Ռուսաստանի ասիմետրիկ պատասխանի մեջ օրգանապես ներգրվում է նաև Ռուսաստանի Ռազմածովային նավատորմի գլխավոր հրամանատարության առաջարկությունը «Բաստիոն» մերձափնյա շարժական հրթիռային համալիրների չորրորդ մարտկոցով 11-րդ առանձին մերձափնյա հրթիռահրետանային բրիգադի 25-րդ առանձին հրթիռային դիվիզիոնը (Ուտաշ ավան, ՌԴ Կրասնոդարի երկրամասի Անապա քաղաքից ոչ հեռու) հզորացնելու մասին։ Մինչ այդ քննարկվում էր այն տեղակայել Կուրիլյան կղզիներում։ Ըստ ՌԴ պաշտպանության նախարարության ծրագրերի՝ չորս «Բաստիոն» համալիր ունեցող մարտկոցը սպառազինության մեջ է մտնելու 2014 թվականից։

Համալիրը կարող է ոչնչացնել վերջրյա ամեն տեսակ նավեր, ինչպես մեկ, այնպես էլ դեսանտային թիրախներ, ավիակիրներ, հարվածային խմբեր կրակային և ռադիոէլեկտրոնային հակադարձման պայմաններում։ «Բաստիոնը» թիրախը կարող է ոչնչացնել հականավային «Օնիքս» հրթիռներով 300 կմ հեռավորությունից5 և 600 կմ երկայնքով մերձափնյա տարածք ծածկել հակառակորդի դեսանտային գործողություններից։

Դա հավասարակշռության կբերի ռազմածովային ուժերը, ինչը Սևծովյան նավատորմի բաժանումից և վերջին երկու տասնամյակների տնտեսական դժվարություններից հետո փոխվել էր ոչ հօգուտ Ռուսաստանի։ Սև ծովի ջրավազանում պարբերաբար և կարճ ժամանակով մտնող ՆԱՏՕ նավերի (բացի Բուլղարիայի և Ռումինիայի ՌԾՈւ-ից) հետ մեկտեղ՝ «Բաստիոնի» պոտենցիալ թիրախ են Թուրքիայի ՌԾՈւ նավերը։

Միևնույն ժամանակ, Ռուսաստանի և Թուրքիայի ռազմաքաղաքական հարաբերություններում առկա և անընդհատ խորացող միջնորդավորված տարաձայնությունները, արևելյան դիվանագիտության բոլոր կանոնների համաձայն, ուղեկցվում են ուղղակի քաղաքական-դիվանագիտական ակտիվությամբ և փոխշահավետ տնտեսական համագործակցությամբ։ Իրականացվում են «Հարավային հոսք» գազատարի ծովային հատվածի շինարարությունն սկսելուն ուղղված մի շարք միջոցառումներ, բանակցություններ են վարվում Թուրքիայի Հանրապետությանը մատակարարվող բնական գազն ավելացնել տարեկան 3 մլրդ մ3-ով, աճում է ապրանքաշրջանառությունը (2012թ.՝ 11%-ով, մինչև $33 մլրդ)։

Ավելին, երկու երկրների փոխհարաբերությունների նոր փուլ դարձավ այն, որ Անկարան հրավիրվեց մասնակցելու եվրասիական ինտեգրացիոն նախագծին, թեև այն նույն պատճառներով, որոնք առկա են այդ երկրի՝ Եվրամիությանն անդամակցելու հարցում, Թուրքիան գրեթե շանս չունի դառնալու ձևավորվող Եվրասիական միության լիիրավ անդամ։ Ցանկացած այլ կարգավիճակ ենթադրում է այստեղ Թուրքիայի գտնվելը որպես կրտսեր գործընկեր, ինչը ձեռնտու է Մոսկվային, Աստանային և Մինսկին, բայց ոչ երբեք Անկարային։

Եվ թեև իր արտաքին քաղաքականության «արևմտյան» վեկտորին իրական հակակշիռ կամ վիրտուալ հավասարակշռություն ստեղծելու համար Անկարան կփորձի կամ, գոնե, կձևացնի, թե ամրապնդում է «արևելյան» վեկտորը, նրա շահերի հիմնական կիզակետը, այնուամենայնիվ, կգտնվի ավելի ճկուն աշխարհաքաղաքական նախագծում, որտեղ Ռուսաստանը (որի հետ հարաբերություններում Թուրքիան ավելի շատ խնդիրներ ու հակասություններ է կուտակում) միանձնյա առաջատարը չէ. այն է՝ Շանհայի համագործակցության կազմակերպությունում։

1 «Ռոսբալթ» լրատվական գործակալություն, 23 հունվարի 2013թ., http://www.rosbalt.ru/main/2013/01/23/1084750.html

2 В Сирии арестованы четыре турецких летчика-истребителя, ИА «Interfax», 31 декабря 2012 года, http://www.interfax.ru/russia/news.asp?id=283671

3 Турция отрицает арест своих летчиков в Сирии, ИА «Новости», 31 декабря 2012, http://evrazia.org/news/24843

4 Азербайджано-турецкий саммит под сенью российской РЛС, Аналитическая служба Туран, 12 сентября 2012 г., http://www.contact.az/docs/2012/Anal...m#.URf5p2LPzeM

5 Հրթիռի թռիչքի կոմբինացված հետագծով (վերջնական կետի երկարությունը՝ 40 կմ)՝ 300 կմ; ցածր հետագծով (15 մ բարձրության վրա)՝ 120 կմ։

«Գլոբուս» վերլուծական հանդես, թիվ 2, 2013

http://www.noravank.am/arm/articles/detail.php?ELEMENT_ID=6915

[Vrej1915]

Re: Regional geopolitics

Les dessous du raid israélien en Syrie, par le général Abel Pertinax
Par Georges Malbrunot le 19 février 2013 16h10 | 18 commentaires


Mercredi 30 janvier 2013, tôt avant l’aube : l'aviation militaire israélienne bombarde un objectif en territoire syrien, proche de Damas. Les médias sont restés dans le vague, faute d’informations précises. Rappelons qu’un raid de ce type avait déjà eu lieu en Syrie dans la nuit du 5 au 6 septembre 2007 (opération baptisée « Orchard »), sur le site d’al-Kibar, proche de Deir Ezzor sur l’Euphrate, soupçonné alors d’abriter un réacteur nucléaire plutonigène construit par les Nord-Coréens.Des doutes subsistent encore sur la cible réelle de ce raid du 30 janvier, voire sur les cibles, car une seconde attaque aurait été enregistrée peu auparavant à la frontière ente la Syrie et le Liban. Mais peut-être s’agit-il d’un cafouillage de sources.

Alors que visait l’aviation israélienne? Comment Israël a-t-il en temps utile connaissance de menaces de ce type contre sa sécurité ? Quelles étaient alors les motivations de Tel Aviv? Pourquoi les Syriens ne se sont-ils pas défendus ?

Le site du Syrian Scientific Research Council (SSRC) à Jamraya au nord-ouest de Damas (non loin de la frontière libanaise, 15 km environ) était vraisemblablement l’objectif majeur du raid. Il s’agit d’un centre de recherche et développement, de fabrication et de stockage de substances chimiques entrant dans la composition des gaz de combat. Vraisemblablement aussi de recherche bactériologique (B & C dans le jargon militaire). Il est bien entendu connu de longue date des experts occidentaux, et plus encore israéliens. Pourquoi alors cette attaque à ce moment là, et pas plus tôt ? Parce que le renseignement israélien savait qu’un convoi banalisé était alors en train de charger du matériel sensible. C’est d’ailleurs ce convoi, à l’intérieur même du site, qui a été « chirurgicalement » touché, et non le centre lui-même comme l’a prétendu Damas. Détruire ou endommager les réserves chimiques eut pu être trop dangereux et donc contre-productif vis-à-vis de la communauté internationale. Inutile, surtout, puisque le centre est connu et étroitement surveillé.

Au profit de qui était effectué ce transfert ? Vraisemblablement le Hezbollah libanais. Le « Parti de Dieu » aide beaucoup le raïs syrien dans sa lutte contre l’insurrection armée dans son pays. Lequel n’a rien à refuser à la milice libanaise. Si Bachar el-Assad n’a jusque-là pas osé lui livrer des armes de destruction massive, il pourrait être amené à franchir le pas. Ce dont les services israéliens seraient aussitôt avertis. Dont acte.

L’autre cible citée par les médias arabes et certaines sources libanaises est un convoi à la frontière entre Liban et Syrie. Dans cette hypothèse, il s’agirait là d’un objectif plus « banal », les Israéliens ayant une bonne connaissance du « bootleg » d’armes (principalement russes – neuves – mais aussi chinoises) entre la Syrie et le Liban (comme entre l’Iran et le Liban). En l’espèce, un transfert de batteries de missiles sol-air SA-17, un système mobile anti-aérien russe très performant, difficile à localiser et à détruire. Le 9K37M1-2, ou « Buk-M1-2 » - sous son appellation d’origine (en code OTAN, SA-17 « Grizzly ») - est polyvalent. Il est principalement destiné à la défense à moyenne portée des forces terrestres et de points vitaux. Il est de la famille des missiles ex-soviétiques SA 6 et SA 11 (respectivement « Gainful » et « Gadfly » dans leur dénomination OTAN). Outre être dédié à contrer tous les engins volants pilotés, il possède également des capacités anti-missiles de croisière, voire balistiques. Il existe également sous des variantes antichars et antinavires. Ce qui en ferait un armement redoutable dans les mains de la milice libanaise chiite en cas de nouvel affrontement contre Israël.

Dans les faits, et après recoupement, il pourrait s’agir des deux à la fois : un transfert de missiles de dernière génération au profit du Hezbollah, à proximité (ou à l’intérieur du site) de ce centre sensible, surveillé en permanence par les Israéliens. Pour mémoire, on se souviendra des deux raids aériens menés par les avions militaires israéliens en janvier 2009 en territoire soudanais (à la frontière soudano-égyptienne) contre des convois destinés à ravitailler en armes (en provenance d’Iran) le Hamas dans la Bande de Gaza.



Peu de ces transferts d’armes au profit de leurs « bêtes noires » échappent aux Israéliens. Pourquoi ? Comment Israël connait-il ces menaces pour sa sécurité ?

Outre un remarquable renseignement humain, les Israéliens disposent de satellites espions capables d’identifier et situer les camps et entrepôts secrets d’armes du Hezbollah en Syrie (la presse a publié en 2009 celles d’un complexe militaire près de la ville d’Adra, au nord-est de Damas). Leurs drones (la FINUL française, pour sa part, les suit en permanence dans le ciel libanais) détectent les convois banalisés, suspectés de transférer ces armes au Liban, plus précisément vers des caches souterraines de la plaine de la Bekaa. Depuis ses sites sur le territoire syrien, le Hezbollah est autorisé par Bachar à opérer librement. Autant que faire se peut, la milice chiite fait transiter ses convois par mauvais temps, les satellites et drones israéliens étant alors réputés aveugles. C’est bien sûr compter sans le satellite radar, mais cette technologie, d’une interprétation ardue, n’est pas infaillible. Car les Israéliens sont entrés depuis 1988 dans le club fermé des Nations capables de concevoir, fabriquer, lancer et opérer des satellites. Aujourd’hui, plusieurs d’entre eux tournent autour de la terre : notamment trois satellites militaires d’observation optique et électro-optique de type Ofek, deux satellites de communication Amos (un troisième à venir) et un satellite d’observation radar Ofek-8 également appelé TecSar (qui fut mis en orbite en coopération avec l’Inde depuis ce pays). Ces satellites d’observation ont la particularité d’être placés en orbite basse et ont ainsi une période de revisite haute (ils font le tour de la terre plusieurs fois en 24 heures, ce qui permet de mettre à jour en permanence les sites et zones surveillées). Ultra-performants, ils fournissent bien entendu des images et des informations très précieuses des pays limitrophes. Un choix stratégique et technologique pour lequel ce pays investit chaque année des centaines de millions de dollars, afin de ne sous-traiter à personne d’autre l’appréciation de sa sécurité.

Quelles étaient les motivations de Tel Aviv?

La démonstration des chasseurs-bombardiers et des autorités de Tel Aviv du 30 janvier est pertinente : faire la preuve une fois de plus aux responsables syriens qu’Israël a l’œil sur tout dans leur pays. Ensuite confirmer l’efficacité de leurs systèmes d’armes et de leurs tactiques (opération furtive et soudaine, non détectée; frappe chirurgicale). In fine, lancer un ultime avertissement à Bachar al-Assad, dont le centre visé par le raid était placé sous la responsabilité directe (tout comme l’était celui d’al-Kibar en 2007). Car le ministre israélien de la défense Ehud Barak a déclaré pour la deuxième fois dimanche 3 février qu’il voyait la chute du président syrien comme imminente. Il s’était déjà exprimé ainsi peu après le soulèvement syrien en mars 2011. Ce qui signifie qu’Israël s’est maintenant fait à l’idée du départ d’Assad. Ce qui n’était pas pour l’Etat juif le scénario idéal au départ des émeutes en Syrie.

Les Israéliens – au premier chef leurs services - ne sont pas en effet enclins à lâcher la proie pour l’ombre : ils connaissent parfaitement leur ennemi actuel (« Bachar, ce diable que l’on connait si bien », selon un diplomate israélien), et disposent dans le système en place et dans tout le pays de sources nombreuses et de valeur. Ce qui serait remis en cause par un changement de régime à Damas, surtout islamiste. Mais avec l’évolution de la situation militaire, ils se sont fait une raison, et attendent. Tout en restant réactifs. Enfin, Israël, comme de coutume, n’a pas reconnu publiquement le raid aérien mais Ehud Barak n’a pas non plus caché l’évidence : «… je ne cesse de répéter en toute franchise quelle est notre position et c’est une preuve supplémentaire que, lorsque nous disons quelque chose, ce ne sont pas des paroles en l’air. Nous disons que nous ne jugeons pas possible d’autoriser l’acheminement d’armes perfectionnées au Liban », a-t-il déclaré.



L’ancien chef de bataillon blindé dans le Sinaï pendant la Guerre de Kippour (octobre 1973) s’est peut-être souvenu en particulier des ravages causés par le missile antichars russe « KORNET-E » fourni par la Syrie au Hezbollah, qui mit à mal en 2006 l’invincibilité vantée du char israélien « Merkava » (dont 52 exemplaires furent mis hors de combat). Le Général de Corps Aérien Amos Yadlin (en photo ci-dessus), ancien chef d’« Aman » (le renseignement militaire israélien), a visiblement été mandaté pour enfoncer le clou. Aujourd’hui directeur de l'Institut d'Etudes Sécuritaires National d'Israël (Institute for National Security Studies – INSS, qui dépend de l’Université de Tel Aviv) il envisage de nouvelles frappes contre la Syrie si « celle-ci envoie de nouveaux convois d'armes au Hezbollah ». Le 7 février, celui qui fut le « pim » (chez les Français le plus jeune pilote en grade-âge et qualification) de la patrouille de F-16 qui détruisit le réacteur irakien « Osirak », publie une tribune sur le site de l’INSS dans laquelle il affirme qu'« Israël agira, à chaque fois qu'il sera en possession des informations concernant l'envoi d'armes et de munitions de la Syrie au Liban ». Amos Yadlin fut aussi l’inspirateur du raid sur al-Kibar en 2007. Il précise: « Nevertheless, buildup with strategic significance – unconventional capabilities, advanced air defense systems, long range missiles – is a target that Israeli must seriously consider attacking ». CQFD !

Chaque jour depuis août 2006, l'aviation israélienne viole résolument à plusieurs reprises l’espace aérien souverain libanais (tous vols de drones et aéronefs pilotés confondus). Malgré la présence de la FINUL et malgré les résolutions du Conseil de sécurité de l’ONU. Pour sa part, fidèle à sa diplomatie secrète préventive, le Premier Ministre Benyamin Netanyahou avait envoyé la semaine précédant l’attaque deux de ses principaux conseillers à Washington et Moscou, pour prévenir qu’Israël ne resterait pas les bras croisés si Bachar el-Assad s’aventurait à permettre que des armes (conventionnelles ou non) puissent tomber entre les mains du Hezbollah: les responsables de l’administration Obama ont ainsi rencontré le chef du renseignement militaire (« Aman »), le Général Aviv Kochavi ; et le conseiller à la Sécurité Nationale, Ya'akov Amidror. Moralité : la ligne rouge d’Israël tracée ce 30 janvier à la Syrie de Bachar se résume à « pas d’armes perfectionnées syriennes - de destruction massive ou conventionnelles - pour le Hezbollah » !

[Vrej1915]

Re: Regional geopolitics

Pourquoi les Syriens ne se sont-ils pas défendus ?

Les Israéliens sont, une fois de plus, rentrés « comme dans du beurre » dans le territoire syrien, malgré l’état d’alerte des forces militaires de ce pays, et donc de sa défense aérienne. Tout comme en septembre 2007. Mais à l’époque l’effet de surprise pouvait avoir motivé une telle absence de réaction, dans un pays non encore secoué par la guerre. Les Forces armées israéliennes maîtrisent parfaitement ce que les occidentaux appellent l’ « ISR » (Intelligence, Surveillance and Reconnaissance). Grâce à la panoplie technologique évoquée plus haut, complétée par le renseignement humain (toutes origines), informatique et autres sources, les autorités israéliennes connaissent les capacités militaires de leurs ennemis, l’emplacement des sites majeurs d’infrastructure et décisionnels, la présence d’armes de destruction massive (ADM ; WMD en anglais, pour weapons of mass destruction), tout comme ils peuvent anticiper les plans et intentions des régimes étrangers à surveiller ou les agissements des groupes classés comme terroristes.

En conséquence, la maîtrise de l’ISR est essentielle pour l’information des plus hautes autorités de l’Etat, comme pour la planification et la conduite des opérations militaires. En particulier pour opérer des frappes chirurgicales comme celles évoquées plus haut. Bien sûr, cette technologie est nécessaire, mais non suffisante : la bonne coordination des acteurs de la sécurité est essentielle, ce qui se traduit in fine en Israël au travers des décisions prises au sein du Cabinet de sécurité (ou Comité Interministériel pour la Sécurité) présidé par le Premier ministre et auquel participent tous les chefs des services de renseignement (coordonnés par le chef d’Aman).

Ensuite, les Israéliens sont passés maîtres dans ces raids aériens, depuis la Guerre des Six Jours en juin 1967, puis en juin 1981 lors de la destruction du réacteur nucléaire irakien Osirak construit par la France, sans compter le raid de septembre 2007. Les aviateurs, du reste, ne cessent de favoriser tout ce qui peut leur permettre de regagner leur primauté au sein de « Tsahal », mise à mal depuis la grave crise intérieure consécutive à l’échec de la Deuxième Guerre du Liban à l’été 2006. Si la lutte d'influence permanente à laquelle se livrent militaires et civils pour le processus de prise de décision stratégique constitue l'un des fils rouges de l'histoire de l'Etat d'Israël (particulièrement à l’heure actuelle en ce qui concerne l’attitude vis-à-vis du programme nucléaire iranien), là comme ailleurs, les prééminences entre armées ne sont elles non plus jamais absentes des débats pré-décisionnels.

Le souvenir est encore cuisant chez les « chevaliers du ciel » des conclusions de la commission Winograd en janvier 2007 qui avait considéré que Dan Haloutz – l’aviateur alors chef de Tsahal – avait « … échoué dans ses fonctions de commandant en chef de l'armée et (a) affiché des lacunes dans son professionnalisme, son sens des responsabilités et son jugement ». La nomination à sa place et dans ces circonstances d’un terrien - Gaby Ashkénazi – ancien des forces spéciales et d’autres unités d’élite, marquait la revanche des « terriens ». Les aviateurs israéliens furent alors confrontés à une grave crise de confiance, pâtissant indirectement de l'échec au Liban de la stratégie du « tout aérien » prônée par Dan Haloutz, apprise dans les écoles de guerre américaines durant la Guerre Froide. Puis, de par sa parfaite connaissance de l’ordre de bataille et des capacités militaires syriennes, l’aviation israélienne a su neutraliser la défense aérienne de ce pays : - les radars de surveillance aérienne et les radars d’acquisition et de poursuite des systèmes d’armes ont été leurrés (et non brouillés), pour les dérouter. Cela suppose une parfaite connaissance de leurs emplacements, leurs caractéristiques techniques et modes de fonctionnement, sans compter le réseau de transmission des informations de défense aérienne aux centres de détection et de contrôle (CDC en français). C’est d’ailleurs principalement sur ce système de transmission des infos (SI) qu’ont agi les Israéliens, forts de leur expertise dans la guerre cybernétique (« cyber-war »). Du fait de son fonctionnement en mode centralisé (architecture privilégiée par les conseillers militaires Soviétiques puis Russes), il a été aisé de désorganiser le réseau syrien de défense aérienne et d’information des systèmes d’armes, lesquels ne sont plus coordonnés ou tout au moins se retrouvent déphasés dans la chaîne « détection-identification-action ».

Les leçons au-delà de cet épisode?

Les Occidentaux ne sont pas en reste en ce qui concerne la mise à jour de leurs ordres de bataille concernant la Syrie. Les états-majors sont bien entendu actuellement tenus de planifier « au cas où » leurs autorités politiques leur ordonneraient une intervention de vive force jusque là écartée pour chasser le pouvoir syrien en place, ou tout au moins appuyer la révolution en cours.

Pour planifier une telle action, il faut connaître l’adversaire. Les missions de renseignement électromagnétique se poursuivent donc en Méditerranée orientale, sous la haute surveillance des drones israéliens (si on coopère, on ne cesse pour autant de s’espionner). Ainsi, les sites d’informations ouvertes sur le Net pouvaient permettre, fin 2012, de comprendre que la France, pour sa part, ne se privait pas.

Entre deux missions de guerre - au large des côtes libyennes, puis avant de se repositionner en toute hâte pour « SERVAL » - le bâtiment de recherches électromagnétiques « Dupuy de Lôme » (DPL) de la Marine Nationale orbitait à distance respectable des côtes orientales de la Méditerranée (les spécialistes conservent en mémoire la dramatique mésaventure de l’USS « Liberty », navire américain de même nature - de la NSA - qui fut intentionnellement détruit en pleine mission par l’aviation israélienne dans les mêmes eaux en juin 1967 durant la Guerre des Six Jours).

Le site de notre marine montrait qu’en même temps, la frégate (FDA ; type «Horizon ») « Chevalier Paul », spécialement conçue pour la défense aérienne, naviguait dans les mêmes parages. Cette classe de bâtiments est équipée d’un radar de veille à longue portée LRR (Long Range Radar ; type S 1850M, développé par Thales) d’environ 400 kilomètres ; il possède une précision en détection exceptionnelle. Le DPL et le « Chevalier Paul » ont déjà appris à travailler ensemble lors de l’opération « Harmattan » au large des côtes libyennes. Il était donc séduisant de rééditer cette collaboration en Méditerranée orientale. Sans compter que, pour compléter la récolte ROEM (Renseignement d’Origine Electro-Magnétique), il serait étonnant que le C 160 « Gabriel », dédié lui aussi à la mission ELINT (ELectronic INTelligence ; écoute des émissions des systèmes d’armes), ne soit pas venu transiter dans l’espace aérien de la même zone.

Les militaires français ont donc vraisemblablement remis à jour leur ordre de bataille en matière de renseignement électromagnétique (ODB ROEM) pour la Syrie. Bien entendu, les Américains ne sont pas en reste, et leurs propres moyens ont eu les mêmes missions. On notera d’ailleurs qu’actuellement, depuis la fin du mois de janvier, la même frégate « Chevalier Paul » escorte le porte-avions nucléaire américain USS « John C. Stennis » (CVN-74) dans le Golfe Arabo-Persique dans le cadre de … son intégration à un groupe aéronaval américain. Officiellement, il s’agit « … de renforcer l’interopérabilité entre les marines française et américaine » ! Pour faire quoi, et où ?


(Crédit photo: Arnaud Beinat/MAXPPP).

[Vrej1915]

Re: Regional geopolitics

Հայաստանի ինտեգրումն Արեւմուտքին տեղի է ունենալու այլ ձեւաչափով


Իգոր Մուրադյան
Մեկնաբանություն - Կիրակի, 03 Մարտի 2013, 14:08

Ռուս-հայկական թեմայով բանավեճը հաղթահարել է էմոցիաների փուլը եւ դարձել մասնագիտական քննարումների առարկա, որի արտահայտությունն է դարձել Ռուսաստանի եւ Հայաստանի քաղաքական նպատակների ու խնդիրների վերաբերյալ տեղեկատվության ի հայտ գալը: Իհարկե, ամենեւին էլ տեղեկատվության կրիտիկական զանգվածը չի դառնում այս կամ այն քաղաքական որոշումների ընդունման պատճառը, սակայն վաղ թե ուշ մասերը տրանսֆորմացվում են հարաբերությունների մեխանիկայի:
Ռուս-հայկական հարաբերություններում առաջացած խնդիրները պայմանավորված չեն արտաքին քաղաքական նախապատվություններով, այլ՝ Ռուսաստանի ու Հայաստանի ներքին ու արտաքին առաջնահերթությունների փոփոխությամբ: Հարավային Կովկասում եւ այլ տարածարջաններում ազդեցությունը պահպանելու Ռուսաստանի ձգտումը, եւ դրա հետ կապված՝ զենքի մատակարարումներն Ադրբեջանին, որը Հայաստանին սպառնում է պատերազմով, հնարավոր չէ դիտարկել որպես Մոսկվայի տվյալ պահվածքի գլխավոր գործոն:
Ռուսաստանը պարզապես կորցրել է, ավելի ճիշտ՝ այդպես էլ ձեռք չի բերել մեծ տերության բնույթ եւ ոճ: ԽՍՀՄ փլուզումից հետո Ռուսաստանի վարած քաղաքականությունը հիշեցնում է թեկուզ եւ մեծ, սակայն ընդամենը տարածաշրջանային պետության քաղաքականություն, ոչ միայն ռեսուրսների, այլեւ իշխող էլիտայի հավակնությունների սահմանափակությամբ:
Կայսրությունը դադարել է գոյություն ունենալ ԽՍՀՄ գոյության արդեն վերջին տասնամյակում, քաղաքական նոր մենթալություն այդպես էլ չի առաջացել: Ռուսաստանի քաղաքական ղեկավարությունը գործել է քաղաքական ու ռազմական հանցագործություն իր մերձավոր դաշնակցի՝ Հայաստանի հանդեպ, իսկ «դաշնակից», առավել եւս «ռազմավարական դաշնակից» հասկացություններն այդպես էլ մնացին ընդամենը որպես ոչ համարժեք ձեւակերպումներ անլուրջ ու ոչ այնքան պատասխանատու քաղաքական գործիչների բառապաշարում:
Մեծ պետությունը ոչ ներկայում, ոչ էլ վերջին երկու հարյուրամյակների ընթացքում չէր կարող զենք մատակարարել սեփական դաշնակցի ակտուալ հակառակորդին: Դրան հայ գործընկերների հետ զրույցներում բազմիցս անդրադարձել են ամերիկացի վերլուծաբաններն ու քաղաքական գործիչները, որոնք աշխատում են պետական կառույցներում: Դրան ի պատասխան կարելի էր միայն ասել, որ մինչ այժմ ԱՄՆ-ն եւ ՆԱՏՕ-ն այդպես էլ չեն առաջարկել իրական այլընտրանք:
Մոսկվայի կողմից որոշակի ազդանշանները՝ Հայաստանի հանդեպ վերաբերմունքը փոխելու կապակցությամբ, լիակատար հիմարություն են, եւ Ռուսաստանն, անկասկած, շարունակելու է ժամանակակից զինատեսակներ մատակարարել Ադրբեջանին: Ըստ էության, Ռուսաստանում չկան քաղաքական ղեկավարություն եւ քաղաքական դաս, այլ ընդամենը՝ իշխող ռեժիմ, որի գերխնդիրը փող աշխատելն է, ընդ որում՝ առաջին հերթին անձնական մակարդակում: Դա պետք է հասկանալ, եւ յուրացնել, որ Ռուսաստանի եւ Հայաստանի հարաբերություններն ունեն բավական սահմանափակ բնույթ, եւ կասկած չի կարող լինել, որ Ռուսաստանը իրադարձությունների կտրուկ շրջադարձին չի կատարելու իր դաշնակցային պարտավորությունները:
Ռուսաստանը չի կարող պատերազմել տարբեր պատճառներով, այդ թվում նաեւ այն պատճառով, որ իշխող ռեժիմի եւ Զինված ուժերի (ոչ միայն գեներալիտետի) միջեւ առաջացել է աննախադեպ եւ անհաղթահարելի անդունդ: Այդ մասին բացահայտ հայտարարում են Ռուսաստանի Զինված ուժերի երիտասարդ գեներալները: Օրինակ, պարզվել է, որ տվյալ հակասություններն արտահայտվել են Միջերկրական ծովում ռուսական նավատորմի ներկայության, Սիրիայում իրադարձությունների կապակցությամբ:
Ռուս փորձագետների հետ քննարկումներում պարզվում է, որ իրենք առաջարկելու ոչինչ չունեն, բացի հիստերիայից ու շփոթվածությունից: Նրանք միայն խոստովանում են, որ չնայած որոշ ցուցադրական քայլերին, Ռուսաստանը կորցնում է դիրքերը սահմանների ողջ երկայնքով, եւ իր ազդեցության տակ գտնվող բոլոր պետություններն ունեն այլընտրանքային արտաքին քաղաքական առաջնահերթություններ ձեռք բերելու սեփական ծրագիր: Կայսրությունը դանդաղ մահանում է, եւ ոչ ոք չի ցանկանում փրկել այն, բոլորը ցանկանում են հարստանալ ռուս ժողովրդի այդ աղետի վրա: Ինչ վերաբերում է Վրաստանի ֆենոմենին, ապա նրա նոր քաղաքական ղեկավարությունը կոչված է արագացնել ՆԱՏՕ-ի հետ ինտեգրացիայի գործընթացը եւ հաղթահարել ծագած խոչընդոտները, որոնց թվում է Ռուսաստանի հետ առճակատումը:
Իսկ ի՞նչ է փոխվել Հայաստանի քաղաքականությունում: Գլխավոր փոփոխությունն այն է, որ Երեւանում փորձում են անցնել Ռուսաստանի հետ քաղաքական հարաբերությունների իրականացման, որոնք գոյություն չեն ունեցել: Սակայն հարցին՝ «հնարավո՞ր է արդյոք նստել երկու աթոռների վրա» պատասխանը հասկանալի է՝ «հարավոր չէ կարճ ժամանակահատվածում, լիովին հնարավոր է երկարաժամկետ հեռանկարում»: Եվ մեկը, եւ մյուսները կփորձեն գործընկերոջ տակից հանել աթոռը, սակայն շուտով կպարզվի, որ նման խնդիր չկա, քանի որ կառաջանան շատ իդենտիկ նպատակներ: Բացի այդ, եթե նախկինում, առնվազն մինչեւ անցած նախագահական ընտրությունները Հայաստանի ղեկավարությունը փորձում էր պարզապես թույլ չտալ արտաքին քաղաքական մեկուսացում եւ Արեւմտյան հանրության հետ ֆունկցիոնալ մերձեցման հույսեր չուներ, ներկայում լիովին այլ նպատակներ ու խնդիրներ են առաջ եկել:
Օվկիանոսի երկու կողմում ընդունվել է, որ Հայաստանի ինտեգրացիան տեղի է ունենալու այլ ձեւաչափով, եւ Եվրոպայի ու ԱՄՆ մի շարք քաղաքական գործիչներ ու փորձագետներ հասկացնել են տալիս Երեւանին, որ Մոսկվայի հետ հարաբերություններում պետք չէ չափից դուրս հեռավորություն թույլ տալ: Դա պայմանավորված է մի շարք գործոններով, որոնց մասին հարկ է խոսել մոտ ապագայում, սակայն կարեւոր է այն, որ ՆԱՏՕ-ն նկատի է առել իր ոչ միշտ հաջող քաղաքականության փորձը Արեւելյան Եվրոպայում:
Այսպես թե այնպես, Եվրատլանտյան հանրության հետ Հայաստանի հարաբերությունների ձեւաչափը փոխվել է, եւ դա պետք էր սպասել ավելի վաղ, երբ ՆԱՏՕ-ում ու Եվրամիությունում ճգնաժամային պահեր էին ստեղծվել, կապված Թուրքիայի քաղաքականության հետ, որը նախաձեռնում է ամենատարբեր քմահաճույքներ ու Ադրբեջանի հիմարությունները: Գործընկերության համարժեքությունը ժամանակակից աշխարհում հազվադեպ հանդիպող երեւույթ է, երբ առաջացել են պայմանագրային հարաբերությունների ակնհայտ պրոֆիցիտ, «ռազմավարական հարաբերություններ» ձեւակերպման շուրջ մանիպուլյացիաներ, եւ իրական գործընկերային հարաբերությունների դեֆիցիտ ինչպես փոքր, այնպես էլ խոշոր պետությունների կողմից:
Պետք է նշել, որ արտաքին քաղաքական շրջադարձերի տվյալ սահմանագծին Հայաստանի ղեկավարությունը մոտեցել է հասարակական անտարբերության ու փորձագիտական հանրության լիակատար չկայացածության պայմաններում, որը նույնիսկ բավականաչափ չի հասկացել սեփական պատրոնների՝ ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ դրա սահմաններից դուրս, խնդիրները: Ինչպես ասել է հայկական «ինտելեկտուալիզմի» ցինիկներից մեկը՝ «ոչ ոք չի ցանկանում թիրախ դառնալ»: Սակայն այդպես դատում էին տարբեր ժամանակներում, նաեւ մեր ոչ վաղ անցյալի պատմությունում: Այնուհետեւ նույն այդ ապահովագրողները հայտնվեցին Հայաստանի իշխանության միջանցքներում: Ոչինչ չի փոխվում, եւ դա լավ է: Կարեւորն այն է, որ այժմ ոտքի տակ չընկնեն:
- See more at: http://www.lragir.am/index.php/arm/0....D4kEqCXj.dpuf

[Vrej1915]

Re: Regional geopolitics

US joins Russia in drawing ceasefire lines for ending Syrian war

DEBKAfile Exclusive Report February 28, 2013,


Incoming US Secretary of State John Kerry, on his first foreign trip, set forth what sounded like a new Obama administration policy for Syria in his remarks in Paris Wednesday, Feb. 27. They were accompanied by reports that the US was stepping up its support for the Syrian opposition. It would cover training rebels at a base in the region and non-lethal assistances and equipment, such as vehicles, communications equipment and night vision gear.
But Kerry’s remarks did not reflect a new policy but merely recycled old definitions which confirmed US disengagement from Syria, rather than “stepping up support” for the Syrian opposition “for the first time.” US supplies of nonlethal assistance to Syrian rebels date back to early last year. The US has moreover been training Syrian rebels in Jordanian bases near the Syrian border for more than a year to carry out three missions:
1. To seize control of Bashar Assad’s chemical weapons arsenal;
2. To create a pro-Western core command structure as a factor in post-Assad government;
3. To ward off the takeover of the revolt command by Islamist factions, including groups associated with al Qaeda.
It turned out that none of these three missions was actually achieved. The chemical weapons remained firmly in the hands of Assad and his army - which never used them, contrary to rebel claims; factions close to Al Qaeda grew stronger; and their role in the rebel command expanded as they were seen to be the best-armed and trained of any Syrian rebel faction.
The Obama administration finally came to the conclusion that the only way to contain Islamist forces and retain a modicum of American control over the rebels was to catch a ride on Russian President Vladimir Putin plans for Syria, even through they entailed preserving Bashar Assad in power through to 2014.
DEBKAfile’s military and Russian sources reveal here for the first time that those plans hinge primarily on establishing armistice lines dividing the country into separate sectors and determining in advance which will be controlled by rebel factions and which by Assad loyalilsts. This is the first practical basis to be put forward for an accord to end the two-year old civil war between Assad and the Syrian opposition and it is designed to go forward under joint Russian-American oversight.
Our sources add that the teamwork between Washington and Moscow in pursuit of this plan is close and detailed. They have agreed to get together on the types of weapons to be supplied to each of the rebel groups and are sharing costs.
That is the real new American policy for Syria: It is based on Washington’s recognition of the new situation unfolding in Syria and the need to cooperate with Moscow, including acceptance of Assad’s rule, in order to salvage remnants of American influence within the Syrian rebel camp.
French President Francois Hollande showed he was quick on the uptake. No sooner had the Secretary Kerry departed Paris for Rome Wednesday, than Hollande was on his way to Moscow to scout out a role for France.