Regional geopolitics

[Vrej1915]

Re: Regional geopolitics

18/10/2011
«ԱՐԱԲԱԿԱՆ ԳԱՐՈՒՆԸ» ՀՆԱՐԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆ ԸՆՁԵՌԵՑ ՆՈՐ ՏԵՍՔ ՏԱԼՈՒ ՄԵՐՁԱՎՈՐ ԱՐԵՎԵԼՔԻՆ

Դեռ վերջերս մի ամբողջ շարք փորձագետներ (ընդ որում Արևմուտքում` որոշ զգուշավորությամբ, իսկ Ռուսաստանում` մեծ հույսով) սկսեցին պնդել, թե մեր տարածաշրջանում մեծ է այնպիսի «արտակարգ իրավիճակի» առաջացման հավանականությունը, երբ Իրանն ու Թուրքիան սկսեն ձեռք ձեռքի տված գործել։ Եվ ամեն ինչ, ասես, խոսում էր այդ ընդհանուր առմամբ ֆանտաստիկ սցենարի օգտին։ Ամրապնդվում էին Թեհրանի ու Անկարայի տնտեսական կապերը, հատկապես էներգետիկայի ասպարեզում, երկկողմ հայտարարվեց այդ երկրների միջև ապրանքաշրջանառությունն ամենամոտ ժամանակներս տարեկան մինչև 30 մլրդ դոլարի հասցնելու մտադրության մասին, Թուրքիան Իրանի հետ պայմանավորվեց միջուկային թափոնների օգտահանման շուրջ, ՄԱԿ-ում քվեարկեց պատժամիջոցների կիրառման դեմ և հսկայական ջանքեր գործադրեց իրանական միջուկային ծրագրի խնդրի դիվանագիտական լուծման համար։ Հաճախակի ու հաջողությամբ սկսել էին հանդիպել երկրների ղեկավարները, արտգործնախարարները, հայտարարություններ էին անում և ճշգրտում դիրքորոշումները տարածաշրջանային հարցերում։ Ավելին, ինչպես գրում էին լրատվամիջոցները, թուրքական հեռուստածրագրերը սկսել էին Իրանում արտասովոր ժողովրդականություն վայելել, իսկ ընդհանուր առմամբ խստաբարո իսլամականներն սկսել էին չտեսնելու տալ բավականին ազատաբարո, անգամ անպարկեշտ թուրքական ծրագրերը։ Սակայն, պարզվում է, այս ամենը չի վերացնում երկու երկրների շահերի ու կարողությունների խոր տարբերությունները։ ՈՒ հիմա ավելի ու ավելի է հասկանալի դառնում, որ դեպի Իրան Թուրքիայի հնարավոր «ազատ սահքի» վերաբերյալ երկյուղներն ու հույսերն ավելի շուտ անհիմն են։ Իրանն ու Թուրքիան` Օսմանյան ու Պարսկական կայսրությունների ժառանգորդները (ինչպես միշտ եղել է, այնպես էլ մնացել է այսօր), առաջին հերթին, բնական մրցակիցներ են և տարբեր հայացքներ ունեն։ Բացի այդ, նրանք միատեսակ, բայց փոխբացառող հավակնություններ ունեն տարածաշրջանային լիդերի դերի համար։ Այնպես որ, արևելյան հին իմաստախոսությունն այն մասին, թե «երկու գլուխ մի կաթսայի մեջ չի եփվի», սկսել է ակնբախ հաստատում գտնել Դամասկոսի դեպքերի շուրջ։ Իսկ սիրիական ապստամբությունն սկսեց վերաճել իշխանության և ազդեցության համար տարածաշրջանային մրցակից պետությունների` Թուրքիայի և Իրանի միջև սրվող պայքարի։ Եվ, համապատասխանաբար, երբ երկար տատանումներից հետո Անկարան, այնուամենայնիվ, որոշեց, որ նախագահ Բաշար ալ-Ասադի վարչախումբն այլևս մնալ չի կարող, Թեհրանն սկսեց կտրականապես հանդես գալ նման սխեմայի դեմ։
Նկատենք, որ վերջին տասնամյակում Սիրիան Իրանի համար դարձել էր ավելի շատ արբանյակ, քան դաշնակից, և արաբական աշխարհում գաղափարների ու շահերի գլխավոր ջատագով։ Իրանը Սիրիայի մեռնող տնտեսությունն ապրեցրեց ներարկումների միջոցով, իսկ դրանք կազմում են 20 մլրդ դոլար, ինչպես նաև Սիրիային «նվերներ» էր մատուցում, այդ թվում` տարեկան 150 մլն դոլարի զենք։ Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսը «համակարգման բյուրո» ունի Դամասկոսում, որտեղ 400 ռազմական փորձագետ է աշխատում, իսկ Սիրիան միակ միջերկրածովյան պետությունն է, որն իրանական նավատորմին կառանվելու իրավունք է տալիս։ Թեհրանի աղբյուրները նույնիսկ պնդում են, թե Ասադի շրջապատի առանցքային անդամները վարձատրվում են Իրանի կողմից։ Այնպես որ, լիովին հասկանալի է, որ Ասադից Էրդողանի կառավարության երես թեքելը, ինչպես նաև Արևմուտքի ակնհայտ ցանկությունը` Սիրիայում Թուրքիան տեսնելու որպես գլխավոր դերակատար, Թեհրանում ոգևորություն չավելացրեց։ Ավելին, թուրքական նախաձեռնությունը սկսեցին պաշտպանել մի քանի տարածաշրջանային տերություններ, մասնավորապես` Սաուդյան Արաբիան և Պարսից ծոցի ավազանի նրա դաշնակիցները, իսկ դա Իրանի համար կրկնակի անընդունելի էր։ Հայտնի դարձավ, որ «ծանր խոսակցություն» է տեղի ունեցել Ահմադինեժադի և Էրդողանի միջև, և Իրանում անմիջապես հակաթուրք քարոզչություն սկսվեց, իսկ իրանական թերթերը թուրքերին մեղադրեցին սիրիական խռովարարներին զենք մատակարարելու մեջ, թուրքական կառավարությունն անվանեցին «ԱՄՆ-ի լաքեյ»։
Եվ ինչպես արդեն մեկ անգամ չէ, որ տեղի է ունեցել այդ տարածքում, «վիրավորանքներից» հետո սկսել է ավելի մեծ թափով գործի դրվել «քրդական գործոնը»։ Ընդ որում, իրավիճակն առանձնապես զավեշտալի է դառնում նրանով, որ եթե քրդերը վաղուց ու հետևողականորեն ամերիկացիների կողմից էին օգտագործվում «Մեծ Մերձավոր Արևելք» լայնընդգրկուն խաղում, ապա հիմա, ինչպես վկայում են լրատվամիջոցները, Թեհրանն էլ է միացել այդ գործերին։ Նա, ըստ էության, փաստորեն, արդեն վերացրել է Թուրքիայի «գլխացավանքի»` քրդական աշխատավորական կուսակցության զինված միավորումների շարժման վրա դրված արգելքը։ Այսինքն, թուրքերին աներկմտորեն հասկացրել են, որ եթե նրանք մասնակցեն Սիրիայի դեմ գործադրվող քայլերին, ապա Իրանը, չնայած իր ներքին խնդիրներին, կաջակցի «քուրդ անջատականներին»։ Նկատենք, որ դեռ ամռան սկզբներին Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի ստորաբաժանումներն Իրաքի տարածքում գրավել էին իրանա-իրաքյան սահմանի շրջանում գործող գրոհայինների երեք ճամբար։ Իսկ թուրքական 500-հոգանոց մի ստորաբաժանում անցել էր իրանա-թուրքական սահմանը, կանգ էր առել իրանական ՈՒրմիա քաղաքից ոչ հեռու և պատրաստվում էր մասնակցելու քրդական «Քրդստանի ազատ կյանք» կազմակերպության` Քրդստանի աշխատավորական կուսակցության իրանական թևի դեմ Իրանի բանակի գործողություններին։ Սակայն հետագայում իրադարձություններն սկսեցին Թեհրանին նոր պայմաններ թելադրել «քրդական քարտի» խաղարկման գործում։ Եվ համապատասխանաբար, իրանական հազարամյա խորամանկ դիվանագիտության կանոններով խաղարկվեց մեծ ակնարկներով և հեռագնա հետևանքներով մի ծրագիր։ Իրանական իշխանությունների բարձրաստիճան շատ ներկայացուցիչների համար անսպասելիորեն հայտարարվեց քրդական աշխատավորական կուսակցության մարտական կազմակերպության հրամանատար Մուրատ Քարայըլանի կալանավորման մասին։ Կարևոր է նշել, որ թուրքական խորհրդարանում նրա խմբակցությունը տրամադրված է բանակցելու Անկարայի հետ, մինչդեռ մյուս` հրամանատար Ջեմիլ Բայիքի գլխավորած խմբակցությունը ձգտում է հակամարտության սրման։ Այնպես որ, Քարայըլանի ձերբակալմամբ Թեհրանը, երևի, կստիպեր լռել քրդական աշխատավորական կուսակցության ավելի չափավոր ներկայացուցիչներին և Անկարայի համար կդժվարացներ նրա առջև ծառացած խնդրի լուծումը։ Ինչպես և պետք էր սպասել, Թուրքիայում անհանգստացած են, որ քրդական ապստամբական գործունեությունը հիմա արդեն նոր անսպասելի շրջադարձ կընդունի և յուղ կլցնի վերջին ժամանակներս նոր ուժով բռնկված զինված հակամարտության կրակի վրա։ ՈՒ թեև հետո Իրանը հերքեց ձերբակալության հայտարարությունը, գործն արդեն արված էր։ Շատ հետաքրքիր է նաև այն, որ բառացիորեն նույն օրերին Իրանի արտգործնախարարությունը պաշտոնապես հերքեց Հայաստանի տարածքում քրդական «Փեժաք» խմբավորման գրոհայինների վարժեցման մասին ադրբեջանական որոշ լրատվամիջոցների տարածած լուրերը և նշեց, որ պետք չէ վստահել ոչ պաշտոնական աղբյուրներին, քանի որ դրանք չեն համապատասխանում իսկությանը։ «Իրանն ուզում է ազդանշանել Թուրքիային` մի կպեք տարածաշրջանում մեր ունեցած շահերին։ Մենք ներգործության լծակներ ունենք»,- ասում է Ստամբուլի համալսարանի ահաբեկչության հարցերի փորձագետ Եդիթեփ Էմրուլլան։ Եվ այդ ամենը, անկախ Դամասկոսի շուրջ Անկարայի բազմաքայլ գործողություններից և Պարսից ծոցի «ոսկե արաբներին» դուր գալու անզուսպ ցանկությունից, ավելի քան լուրջ ակնարկ է։ Առավել ևս, որ Հյուսիսային Իրաքում խաղաղ բնակչության զոհվելու բազմաթիվ դեպքերից հետո քրդերի «համբերության բաժակը» կարող է լցվել, և այդ ժամանակ մարտի մեջ կարող են մտնել Իրաքյան Քրդստանի զինված կազմավորումները, որոնք մինչև հիմա դեռ չեն մասնակցել բախումներին։ Դրանց թվակազմը հասնում է մոտ 100 հազարի, որոնց անվանում են «մահապարտներ», ու հասկանալի է, որ նրանք մեծ տհաճություն կարող են պատճառել թուրքերին։ Արդյունքը կլինի այն, որ հակաահաբեկչական գործողությունը կվերածվի իսկական արյունալի պատերազմի։ Այնպես որ, եթե տարածաշրջանի կենտրոնում անկախ Քրդստանի ստեղծումը տրամաբանական շարունակություն ունենա, ապա և՛ թուրքական զորքերի համար ծանր վիճակ կստեղծվի, և ՛Թուրքիայի տարածքային կորուստներն անհամեմատ մեծ կլինեն։ Եվ այստեղ անհնար է չհիշել, այսպես կոչված, «գնդապետ Ռալֆ Պետերսի քարտեզը»։ Ամերիկյան հետախուզության վետերանն այս դարասկզբին Պենտագոնի կողմից հրապարակվող «Armed Forces Journal» հանդեսում հրապարակեց «Արյունոտ սահմաններ» հոդվածը և մի քարտեզ` «Ինչպես ավելի լավ տեսք կունենա Մերձավոր Արևելքը» խիստ բազմիմաստ ենթավերնագրով։ Ինչպես դժվար չէ նկատել, ամերիկացիները մտադիր էին անճանաչելիորեն փոխել տարածաշրջանի քարտեզը. նորովի ձևել հին սահմանները, ինչպես նաև նպաստել մի քանի նոր պետությունների առաջացմանը։ Այն մասին, որ այդ քարտեզն արտացոլում է ոչ միայն փորձագետի հայացքները, այլև համապատասխանում է ամերիկյան կառավարության ծրագրերին, պերճախոս վկայում է ամերիկյան զինվորական գերատեսչության կողմից դրա տարածման փաստը։ Այսպես, 2006 թ. վերջից «Պետերսի քարտեզը» ուսումնասիրվում է ԱՄՆ-ի ռազմակրթական հաստատություններում, այդ թվում նաև` սպայական և գեներալական բարձրագույն դասընթացներում։ Կուրսանտներին և ունկնդիրներին որպես տնային աշխատանք առաջադրվում է գտնել այդ քարտեզի կենսագործման առանձին խնդիրների լուծման նպատակահարմար ուղիներ։ Հետաքրքրական է, որ «Պետերսի քարտեզը» ի տես բոլորի փակցված է եղել Հռոմի ՆԱՏՕ-ի զինվորական քոլեջում, որտեղ ուսուցում էին անցնում թուրք սպաները։ Վիրավորված լինելով ծվատված Թուրքիայի տեսքից, նրանք «վճռական բողոք» հայտնեցին ԱՄՆ-ի շտաբների պետերի կոմիտեի նախագահին։ Քարտեզը հանեցին, սակայն ԱՄՆ-ի քաղաքականության մեջ ոչինչ չփոխեցին։
Նկատենք ևս մեկ նշանակալի իրադարձություն, որը համահունչ է արծարծվող թեմային. դա վերջերս Ստամբուլի համալսարանին առընթեր Աթաթուրքի սկզբունքների և թուրքական հեղափոխության պատմության ինստիտուտի աշխատակից Մեհմեդ Փերինչեկի ձերբակալությունն է։ Նա ձերբակալվել է Թուրքիայի իշխանությունների դեմ դավադրության կազմակերպման` դեռևս օրախնդիր «Էրգենեկոն» գործի շրջանակներում։ Սակայն պետք չէ մոռանալ, որ հենց նա է Արևմտյան Ասիայի դաշինքի (Թուրքիա, Սիրիա, Իրաք, Իրան, Ադրբեջան) ստեղծման գաղափարական ոգեշնչողն ու կազմակերպիչը։ Նա էլ հենց ապահովում էր «առողջ գործակցությունը» ռուսական «ազգային ուժերի» հետ, կապեր էր փնտրում Շանհայի համագործակցության կազմակերպության հետ։ Ծրագրված դաշինքի նպատակը պետք է լիներ խոչընդոտել Մերձավոր Արևելքում ամերիկյան պլանների իրագործմանը։
Հասկանալի է, որ իրադարձությունները հեռու են ավարտված լինելուց, բայց արդեն պարզ է նաև, որ «արաբական գարունը» հնարավորություն ընձեռեց նոր տեսք տալու Մերձավոր Արևելքին։ Հիմա հարցն այն է, թե ով կօգտվի դրանից և ինչ կերպ։ Իսկ ինչ վերաբերում է քրդերին և գլխավոր հակառակորդ Անկարայի դեմ նրանց պայքարին, ապա, թվում է, տարածաշրջանում տեղի ունեցող բոլոր վերջին իրադարձությունները Թուրքիային ավելի ու ավելի են մոտեցնում «անշրջելի կետին»։ Թե ինչ է լինելու հետո, միայն Աստծուն է հայտնի։
Սուսաննա ՊՈՂՈՍՅԱՆ

http://www.idefacto.am/page.php?section=news_more&id=5443

Շանհայում մեր հատուկ թղթակից

[Vrej1915]

Re: Regional geopolitics

Սահմանների վերաձեւում


ԱՄՆ-ն ակտիվորեն զբաղված է Աֆղանստանից իր զորքերի դուրս բերման, կամ մասնակի դուրս բերման, ինչպես փորձում են ցույց տալ, քաղաքական ու աշխարհաքաղաքական ապահովմամբ: Նախեւառաջ, անհրաժեշտ է հող նախապատրաստել Կենտրոնական Ասիայում, որն անհրաժեշտ է Եվրասիայում վերահսկողության համար: Թերեւս, այստեղ կուժեղացվի ԱՄՆ ռազմաքաղաքական ներկայությունը, ընդ որում, անհասկանալի է մնում, ինչ տեղի կունենա այդ տարածաշրջանից հարավ` Աֆղանստանում ու Պակիստանում: Աֆղանստանը երբեք ԱՄՆ ռազմավարության բուն նպատակը չի եղել, այլ պարզապես ասպարեզ էր ամերիկյան իրական ռազմավարության ծավալման համար, որի նպատակը Չինաստանին զսպելն է, ինչպես նաեւ Հարավային ու Կենտրոնական Ասիայի վերահսկողությունը:

Աֆղանստանում գործողությունները շարունակելու իմաստ չկա: Եվ հարցը նույնիսկ այն չէ, որ անհնար ստացվեց այստեղ վերահսկելի իրավիճակ ստեղծել: ԱՄՆ-ն չկարողացավ Աֆղանստանում ազդեցության օգնությամբ վերահսկել Պակիստանը որպես տարածաշրջանի գլխավոր «գլխացավանք»: Պակիստանը Թուրքիայի հետ մեկտեղ առավել անվերահսկելի գործընկեր է դառնում ԱՄՆ համար եւ միտում կա, որ լիովին կարող է դուրս գալ վերահսկողությունից: Առավել եւս, հենց Աֆղանստանում իրավիճակը, որտեղ ամերիկացիները քիչ թե շատ հաջողությամբ զսպում են տարբեր բրուտալ նպատակները, թույլ է տալիս Պակիստանին կամայականություն դրսեւորել եւ զբաղվել տարբեր, ԱՄՆ համար թշնամական գործերով: Պակիստանի ու Աֆղանստանի տարբեր հակաամերիկայն գործողությունների կողքին, այս երկիրը դառնում է չինամետ բլոկի մասնակից եւ շարունակում է վնասներ հասցնել Հնդկաստանի շահերին, որը ԱՄՆ առաջնային գործընկերն է Հարավային ու Կենտրոնական Ասիայում, եւ Չինաստանին զսպելու քաղաքականության հիմնական մասնակիցն է:

ԱՄՆ-ն համբերատար էր վերաբերվում Պակիստանի նման պահվածքին, քանի դեռ հույսեր կային, որ «կուղղվի» ու կվերանայի արտաքին քաղաքականությունը: Պակիստանը բրուտալության օջախ էր իր ստեղման օրվանից եւ այդպիսին էլ մնացել է: Սաուդյան Արաբիայի` ԱՄՆ գործընկերոջ օգնությունն ու գործակցությունը, որը դարձել է Պակիստանի միջուկային ու ռազմական ծրագրերի հիմնական հովանավորը, բոլորովին չի սահմանափակում Պակիստանի հավակնությունները: Այժմ կասկած չկա, որ ԱՄՆ-ն սկսել է Աֆղանաստանի ու Պակիստանի քաղաքական-տարածքային մասնատումը տարածաշրջանային-էթնիկական հատկանիշով: Թերեւս, ամերիկացիները որոշել են, որ նման քաղաքականությունն առաջին հերթին կդառնա այդ պետությունների քաղաքական ու ռազմական թուլության պատճառ, եւ, երկրորդ հերթին, լիակատար քաոսի մթնոլորտը կհանգեցնի լավագույն արդյունքների Չինաստանի զսպման քաղաքականության մեջ:

Այս տարբերակը պահուստային էր ԱՄՆ քաղաքականությունում, սակայն ամերիկացիներն, ամեն դեպքում, այլ ելք էին սպասում իրենց մասշտաբային ջանքերի արդյունքում: Նման մղձավանջային հեռանկարն, անկասկած, մեզ ազդեցություն կունենա Հարավային Կովկասի իրավիճակի վրա: Տարածաշրջանը կարիք կունենա պաշտպանության ամրապնդման, որն էլ կհանգեցնի այդ երկրների արտաքին կախվածության մեծացման: Միաժամանակ, ԱՄՆ գեոռազմավարությունում Հարավային Կովկասի նշանակությունը բավական բարձրացել է: Տվյալ հեռանկարը շատ է անհանգստացնում Իրանին ու Չինաստանին, ինչպես նաեւ Ռուսաստանին: Թուրքիան ու իր արբանյակ Ադրբեջանը փորձում են որոշ օգուտներ ստանալ տվյալ նոր իրավիճակից, սակայն ոչ ոք չի կարող ասել, թե ում համար այս ամենը մեծ տհաճություններ կբերի: Սկսվում է նոր գլոբալ խաղ, եւ տարածաշրջանային ինտրիգներն այստեղ տեղ չեն ունենալու: Սակայն ամենամեծ խնդիրն իհարկե Պակիստանի միջուկային ներուժի վերացումն ու չեզոքացումն է: Արդյոք ամերիկացիներն այդ գործողությունն իրականացնելու նախագիծ ունեն: Արդյոք ԱՄՆ-ն այդ գործողությունն իրականացնելու համար գործընկերների կարիք ունի:

Իգոր Մուրադյան

http://www.lragir.am/armsrc/politics55077.html1

[Vrej1915]

Re: Regional geopolitics

Իրանի հրթիռային ծրագիրը


Իրանում սպառազինության է վերցվել Shahab-4 հրթիռը, որն իրականում ավելի վաղ էր մտել շրջանառության մեջ: Սա Shahab-3-ի արդիականացված տեսակն է, որն ունի գործողությունների 1250-1300 կմ շրջանագիծ եւ 1000 կգ քաշ ունեցող արկով: 2002 թ մայիսի 25-ին աշխատանքային փորձարկումներից հետո պետական հանձնաժողովը այս հրթիռը սպառազինության մեջ է դրել, իսկ 2003 թ փետրվարի 1-ին այն 16 հատ թվաքանակով պետք է ռազմական հերթապահության դրվեր:

Տեղեկություններ կան, որ կատարելագործված Shahab-3-ը ունի կատարման տարբերակ, որն օժտված է Shahab-4-ի բնութագրիչներով, նախեւառաջ գործողության ճշգրտության ու շրջագծի առումով: Պետական հանձնաժողովի աշխատանքի ժամանակ հաստատվել է, որ դրա գործողության շրջագիծը հասնում է մոտ 1500 կմ-ի: Shahab-4-ը պետք է 2 մոդիֆիկացիա ունենա, որոնց գործողության շրջագիծը 1500 եւ 2000 կմ է: Shahab-5-ի գործունեության շրջագիծը կկազմի 10 հազար կմ, այսինքն այն կլինի միջմայրցամաքային: «Shahab-4»-ը բազային հրթիռ կդառնա գործողությունների միջին հեռավորության համար եւ կունենա մոդիֆիկացիաներ: Հենց այդ պատճառով է, որ իրանական զինվորականները բարեկամ երկրների ռազմական կցորդների հետ մասնավոր զրույցներում հայտարարում են, որ Իրանը փաստացի ստեղծել է Shahab-4-ը:

Իրանն ունի նաեւ Zelzal-2, Fateh – 110 հրթիռները, եւ մշակել է Tow հրթիռը: Իրանի արտաքին քաղաքականությունում հրթիռային ծրագիրը կարեւոր տարր է համարվում: Իրանի առջեւ հրթիռային տեխնիկայի վաճառքի խնդիր է դրված: Սա շատ է անհանգստացնում ԱՄՆ-ին ու տարածաշրջանի շատ երկրների: 2002 թ մայիսին Իրանը սադրել էր Իրաքին հրթիռները ձեռք բերելու խնդրի շուրջ բանակցություններ սկսել: Այս հանգամանքը Իրաքի դեմ ռազմական գործողություններ սկսելու որոշումն արագացնելու գործոններից մեկը դարձավ: Կասրե-Շիրին սահմանային քաղաքում անցկանցվող բանակցությունները Սադդամ Հուսեյնի որդի Քուսայի ու գնդապետ Մ. Զոգլխադրայի միջեւ 2002թ մայիսին ավարտվեցին ոչնչով, սակայն հենց դրանով Իրանը նոր քաղաքական գործոն ստեղծեց: Իրանի հրթիռային ծրագիրը քննարկման առարկա է իրանա-ամերիկյան ու իրանա-բրիտանական բանակցություններում: Հենց դրանով Իրանը ճնշում է գործադրում ողջ տարածաշրջանի ու Արեւմտյան հանրության վրա: Մինչ այժմ տեղեկություն չկա, թե արդյոք Shahab-5-ը ռազմական հերթապահության է դուրս բերվել:

Ամերիկացիներն անհանգստացած են ոչ այնքան Shahab-5 հրթիռով, որքան Իրանի տակտիկական հրթիռներով, որոնց օգնությամբ Իրանը կարող է արգելափակել Պարսից ծոցը եւ Կասպյան ավազանը: Սակայն տեղեկություններ կան, որ Իրանի մտադիր է մոտակա 3 տարիներ մշակել Shahab-6 հրթիռը, որն առավել մեծ ճշգրտություն կունենա: 5500 կմ գործողությունների շրջագիծը գործնականում թույլ է տալիս շանտաժի ենթարկել ողջ տարածաշրջանը, այսինքն` քաղաքական նպատակին հասել են: Հնարավոր է Shahab-6-ը պաշտոնապես չի ստեղծվի կամ էլ նման հատկանիշներով իրական հրթիռն այդպես չի անվանվի: Կան մի շարք գիտատեխնիկական պատճառներ: Իրանի ռազմական հրամանատարությունն այնքան էլ գոհ չէ այս հրթիռային ընտանիքի հատկանիշներից: Այս հրթիռները չեն առանձնանում բարձր ճշգրտությամբ ու հուսալիությամբ:

Թերեւս, իրանցիները պետք է Shahab-6-ը որոշակի մակարդակի հասցնեն, որի համար անհրաժեշտ կլինի ոչ քիչ ժամանակ (մոտ 2-3 տարի)` իր տեխնիկական խնդիրները ներկայացնելով որպես խաղաղասիրություն: Միաժամանակ, կախված արտաքին քաղաքական իրավիճակից, Իրանը ստեղծելու է միջմայրցամաքային հրթիռ: Իրանն ավելի շատ հաջողության է հասել տակտիկական հրթիռներ պատրաստելու հարցում, որոնց հեռահարությունը 150-200 կմ է: Հատկապես մեծ հաջողություններ են արձանագրվել ռազմածովային ուժերի համար հրթիռներ պատրաստելու գործում: Իրանը նպատակ է դրել մինչեւ 2015 թ սկսել “Երկիր-երկիր” դասի հրթիռների 3 մոդիֆիկացիաների զանգվածային արտադրություն եւ կատարելագործել հրթիռները ռազմածովային նավատորմի կարիքների համար:

Իրանի քաղաքական ղեկավարությունը խնդիր է դրել ցանկացած գնով հրթիռային տեխնիկայի վաճառք իրականանցել, ընդ որում խիստ ցանկալի է այդ հրթիռները տրամադրել կամ ԵԽ, կամ ՆԱՏՕ-ի անդամներին, օրինակ, Հունաստանին, Ալբանիային, Կիպրոսին, Հայաստանին, ինչպես նաեւ Չինաստանին: Իրանը ձգտում է որոշակի տեղ զբաղեցնել սպառազինությունների շուկայում, որը թույլ կտա նրան ինչ-որ չափով ճեղքել տեխնոլոգիական ու քաղաքական-տնտեսական շրջափակումը եւ բարձրացնել երկրի վարկանիշը:

Իգոր Մուրադյան

[Vrej1915]

Re: Regional geopolitics

Մոսկվա, հեռու մնա Ղարաբաղից


Թուրքիայի հետ դաշինքի ու Ադրբեջանի աբսորբցիայի ռուսական ծրագիրը լիովին տապալվել է, եւ թերեւս պետք չէ սպասել այդ ծրագրի վերակենդանացում: Տվյալ ծրագիրը ոչ միայն չափազանց իրավիճակային էր, այլեւ սահմանափակ՝ քաղաքական ռեսուրսների մասով: Ռուսաստանը, երեւում է, այս անգամ ավելի համոզիչ զգաց իր աշխարհքաղաքական մեկուսացումը, եւ նույնիսկ այսպես կոչված Եվրասիական գաղափարին դիմելը «մեկուսացվածության մտածողության» արդյունք էր, որը ձեւավորվել է ամենեւին էլ ոչ թե ներքին քննարկումների արդյունքում, այլ պարտադրվել էր դրսից:

Ռուսաստանը չի կարող հանդես գալ ուժի համաշխարհային լիարժեք կենտրոնի դերում, ինչը պայմանավորեց տարածաշրջաններում պարիտետային քաղաքականություն վարելու սնանկությունը: Հայաստանի ու Ադրբեջանի հետ հարաբերություններում վերջին փորձերն ամենեւին էլ առաջինը չէին, սակայն այս անգամ ձախողումն այնքան ակնհայտ ու էական էր, որ դա իրենց վրա զգացին ռուսական քաղաքականության առաջին դեմքերը:

ԱՄՆ եւ Թուրքիայի մերձեցումը տեղի է ունենում արագացված ձեւով, ընդ որում՝ ավագ գործընկերոջը Թուրքիայի լիակատար ենթարկվելու պայմաններում, իսկ Ադրբեջանին ներգրավում են տրանզիտային մոդելին: Եւ մեկը, եւ մյուսը տեղի են ունենում ոչ միայն Ռուսաստանի ազդեցության գոտուց դուրս, այլեւ Ռուսաստանի հանդեպ թշնամանքի ձեւաչափով: Ավելին, սպասվում են ԱՄՆ եւ Թուրքիայի ավելի ուժեղ քայլերը, կապված Արեւմտյան ճամբար Հայաստանի հավաքագրման հետ:

Ընդ որում, պետք է հասկանալ, որ այս անգամ դա տեղի կունենա ԱՄՆ եւ Թուրքիայի միջեւ առավել վստահելի հարաբերությունների պայմաններում: Այս անգամ Ռուսաստանի ԱԳ նախարարը «ստորագրողների» հետեւում կանգնած է լինելու արդեն այլ կարգավիճակով:

Նեզավիսիմայա գազետան անդրկասպյան գազատարի կառուցման մասնակիցներին հուշագիր է առաջ քաշել, դրանով հռչակելով Ռուսաստանի բավական կոշտ եւ ագրեսիվ դիրքորոշումը: Սեւ ծովի կողմից պատերազմի սպասումները չարդարացան, ռազմական սպառնալիքը թերեւս ավելի իրական է Կասպիցի շրջանում: Հնարավոր է՝ Սեւծովյան-Կովկասյան քաղաքական տեղանունն այնքան էլ տրամաբանական չէ, եւ եկել է աշխարհքաղաքական նոր կառուցվածքի ժամանակը՝ Կովկասյան-կասպիական տարածաշրջան:

Հայաստանի համար ստեղծվում է շատ մեծ սպառնալիք, սակայն միեւնույն ժամանակ բացվում է Ռուսաստանի ու Իրանի կողմից առավել հարգալից ու շահագրգիռ վերաբերմունքի հեռանկար: Այս տերությունների հետ Հայաստանի ներկայիս հարաբերությունները, չնայած բարձր մակարդակին ու բազմազանությանը, բավարար չեն տարածաշրջանային քաղաքականության մեջ առավել կոշտ դիմակայության ռեժիմով մասնակցելու համար:

Ըստ ամենայնի, Չինաստանը այս խաղում կաջակցի Ռուսաստանին, քանի որ շահագրգիռ է խափանել կասպիական ու կենտրոնաասիական էներգակիրների տեղափոխումը արեւմտյան ուղղությամբ:

Ռուսաստանն արագացված ռեժիմով վերադառնում է Իրանի հետ հարաբերությունների ամրապնդմանը, Իրանը Եվրոպայի հետ բարիդրացիական հարաբերությունների հետ «փոխանակելու» հիմար փորձերից հետո: Այսպիսով, առաջին անգամ իրավիճակ է ստեղծվում, երբ Հայաստանը կարող է օգտվել արտաքին առավել դիվերսիֆիկացված քաղաքականություն վարելու հնարավորությունից: Հայաստանը պետք է պատրաստ լինի այդ հնարավորությանը:

Իգոր Մուրադյան

[Vrej1915]

Re: Regional geopolitics

28.11.2011
ՏԱՐԱԾԱՇՐՋԱՆԱՅԻՆ ԷՆԵՐԳԵՏԻԿ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄՆԵՐԻ ՇՈՒՐՋ



Սևակ Սարուխանյան
Վերջին շրջանում ակտիվացել են գործընթացները տարածաշրջանային էներգետիկ նախագծերի իրականացման ոլորտում՝ հատկապես Տրանսկասպյան գազատարի կառուցման վերաբերյալ բանակցությունների և ռուս-թուրքական էներգետիկ հարցերում առաջացած խոր տարաձայնությունների ուղղությամբ։

ԵՄ-ն ընդդեմ «Գազպրոմի» և Տրանսկասպյան գազատարը

Սեպտեմբերի վերջին օրերին Եվրոպայում բնական գազի մատակարարման մի քանի խոշոր ընկերությունների գրասենյակներում անսպասելիորեն ստուգումներ սկսվեցին, որոնք, համաձայն Եվրամիության բարձրագույն կառավարման մարմնի տարածած հաղորդագրության, իրականացվել են Եվրոպական հանձնաժողովի որոշմամբ։ Ստուգումներին մասնակցել են մի քանի եվրոպական երկրների անվտանգության մարմինների ներկայացուցիչներ, որոնց նպատակն է եղել պարզել ստուգվող ընկերությունների կողմից մենաշնորհային դիրքի օգտագործման և հնարավոր կոռուպցիոն գործերի բացահայտումը։ Չնայած նախնական տվյալներով ստուգումներն անցկացվել են եվրոպական 8 ընկերություններում, դրանց փաստը հաստատել են այդ ընկերություններից ընդամենը մի քանիս. Գերմանական RWE կոնցեռնի չեխական մասնաճյուղը, գերմանական հսկա E.On Ruhrgas-ը և լեհական PGNiG ընկերությունը։ Այս ստուգումները կարելի էր համարել զուտ եվրոպական գործ, եթե ստուգվող ընկերությունները չլինեին ռուսական «Գազպրոմի» հիմնական եվրոպական գործընկերները, որոնք զբաղվում են ռուսական գազը ԵՄ անդամ երկրներում վաճառելով։

Հատկանշական է, որ եվրոպական ընկերությունների ստուգումներից հետո եվրոպական իրավապահ մարմինների ներկայացուցիչներն այցելեցին Բեռլինում տեղակայված «Gazprom Germania» ընկերության գրասենյակ և փորձեցին բացահայտել բնական գազի առքուվաճառքի մասին ընկերության կնքած պայմանագրերի թափանցիկությունն ու համապատասխանությունը եվրոպական օրենսդրությանը։ Կատարված խուզարկումներից հետո եվրոպական մի շարք վերլուծաբաններ կարծիք հայտնեցին, որ ստուգումների հիմնական նպատակը ռուսական «Գազպրոմի» վրա ճնշում գործադրելն է։ Ընկերությունը տարեվերջին նոր պայմանագրեր է կնքելու եվրոպական ընկերությունների հետ գազի մատակարարման և դրա գնի վերաբերյալ, և պաշտոնական Բրյուսելը փորձում է ստիպել ռուսական ընկերությանը՝ իջեցնել բնական գազի գինը։

Ստուգումների մեկ այլ նպատակ կարելի է համարել այն, որ ԵՄ-ը փորձում է խափանել Մոսկվայի՝ Արևելյան և Կենտրոնական Եվրոպայի գազային ընկերությունների կլանման ծրագրերը, ինչի արդյունքում ռուսական «Գազպրոմը» կարող է դառնալ ոչ միայն դեպի Եվրոպա բնական գազի մատակարարը, այլ նաև այդ գազի բաշխումն ապահովողը տարածաշրջանում։ Նման հեռանկարը մեծ վտանգ է ներկայացնում ԵՄ-ի համար, քանի որ ռուսական ընկերության կողմից եվրոպական ընկերությունների կլանման արդյունքում Մոսկվան կարող է վերահսկողության տակ առնել Արևելյան և Կենտրոնական Եվրոպայի էներգետիկ ընկերությունները և անմիջականորեն ազդել ԵՄ ներքին և արտաքին էներգետիկ քաղաքականության վրա։ Իսկ ազդեցությունը հիմնականում ուղղված կլինի Կենտրոնական Ասիայից Ռուսաստանի տարածքը շրջանցող և դեպի Եվրոպա գազի ներկրումն ապահովող Տրանսկասպյան և «Նաբուկկո» գազատարների կառուցման եվրոպական փորձերը խափանելուն։

Սա կարևոր խնդիր է ԵՄ-ի համար, քանի որ Բրյուսելն ակտիվացրել է Տրանսկասպյան գազատարի կառուցման վերաբերյալ համաձայնության ձեռքբերման փորձերը։ Դեռևս 2011-ի մարտին թուրքմենական կառավարությունը հաստատել էր իր մասնակցությունը գազատարի կառուցման նախագծին, ինչի մասին Deutsche Welle-ին հայտարարել էր «Նաբուկկո» կոնսորցիումի գործադիր նախագահ Ռ.Միտչեկը։ Նույն հայտարարության մեջ նա նշել էր, որ նախագծին Թուրքմենստանի միանալու համար հարևան երկրների համաձայնությունն ստանալու անհրաժեշտություն չկա. «Տրանսկասպյան գազատարի կառուցման համար անհրաժեշտ է ձեռք բերել համաձայնություն միայն Ադրբեջանի և Թուրքմենստանի միջև. մնացածը, մեր կարծիքով, ընդամենը շահարկումներ են»։ Թուրքմենստանից հետո ԵՄ-ն ակտիվացրեց բանակցությունները նաև Ղազախստանի հետ Տրանսկասպյան գազատարի կառուցման հարցի վերաբերյալ։ Հոկտեմբերի 3-ին, ռուսական «Գազպրոմի» եվրոպական գործընկերների և ընկերության ներկայացուցչության գրասենյակներում կատարված ստուգումների ֆոնին, Աստանայում անցկացվող KAZENERGY համաժողովի ժամանակ ԵՄ էներգետիկ հարցերով կոմիսար Գ.Օտինգերը պաշտոնապես հրավիրեց Ղազախստանին միանալ Տրանսկասպյան գազատարի կառուցման նախագծին, որի շնորհիվ Ղազախստանը կարող է բնական գազ արտահանել Եվրոպա՝ շրջանցելով ռուսական տարածքը և «Գազպրոմի» միջնորդությունը։ Գ. Օտինգերը, մասնավորապես, նշեց. «Շատ քիչ մարդ գիտի, թե ինչքան կարևոր է այս նախագիծը ԵՄ-ի համար, և որ սա առաջին դեպքն է, երբ Միությունն առաջարկում է կնքել լիարժեք միջազգային պայմանագիր ենթակառուցվածքային նախագծի իրականացման համար»։ Նշենք, որ չնայած պաշտոնական Աստանան միանշանակ դրական պատասխան չտվեց ԵՄ հանձնակատարի առաջարկին, սակայն պետական և խոշորագույն «Ղազմունայգազ» ընկերության փոխնախագահը հայտարարեց, որ ընկերությունը դեմ չէ Ղազախստանի միացմանը գազատարին։

ԵՄ ակտիվացումը լուրջ վտանգ է ներկայացնում Մոսկվայի համար, սա են վկայում ռուսական պաշտոնատար անձանց բազմաթիվ հայտարարությունները Տրանսկասպյան գազատարի կառուցման վերաբերյալ։ ԵՄ-ում էներգետիկ ընկերությունների ստուգումն ու Ղազախստանի՝ Տրանսկասպյան գազատարի նախագծին միանալուն ուղղված առաջարկություններն անմիջապես արժանացան ՌԴ ԱԳՆ բացասական գնահատականներին։ Սակայն անսպասելիորեն Տրանսկասպյան գազատարը դարձավ Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ Դ.Մեդվեդևի՝ հոկտեմբերի 14-ին ՌԴ Անվտանգության խորհրդում ունեցած ելույթի հիմնական թեման։ Ռուսաստանի նախագահը, մասնավորապես, նշեց. «Գազատարի կառուցումը շատ լուրջ խնդիր է, որն անմիջականորեն կապված է Կասպից ծովի իրավական կարգավիճակի հետ և պահանջում է մերձծովյան բոլոր երկրների համաձայնությունը»։ Ռուսաստանի նախագահի այս հայտարարությունը մատնանշում է Կասպիցի հարցով Մոսկվայի պաշտոնական դիրքորոշման կտրուկ փոփոխություն. եթե նախկինում Մոսկվան քննադատում էր Թեհրանին, որ վերջինս խառնվում է Կասպիցին հարակից պետությունների երկկողմանի նախագծերին, և որ եթե երկու պետություն չունեն սահմանային հարց, ապա կարող են ինքնուրույն և անկախ քննարկել երկկողմանի հարաբերությունները, ապա Դ.Մեդվեդևի հայտարարությունից հետո Մոսկվան, փաստորեն, սկսում է կիսել հենց Թեհրանի մոտեցումը։ Այն է՝ չի կարող լինել նախագիծ, որը չհամաձայնեցվի Կասպիցին հարակից բոլոր երկրների հետ։

Միևնույն ժամանակ, հարկ է նշել, որ Ռուսաստանի կառչելը Կասպիցի իրավական կարգավիճակից կարող է խոսել այն մասին, որ Մոսկվան մասամբ կորցրել է Աստանային և Աշգաբադին Տրանսկասպյան գազատարի կառուցումից հետ պահելու լծակները։ Սա բավական հետաքրքիր իրողություն է ՌԴ վարչապետ Վ.Պուտինի՝ Ղազախստանի մասնակցությամբ նոր Եվրասիական միություն ստեղծելու մասին հոդվածից հետո։

Ինչևէ, արդեն իսկ պարզ է, որ ԵՄ ներքաշվածությունը Կենտրոնական Ասիայի էներգետիկ գործերում Մոսկվան դիտում է որպես սպառնալիք սեփական շահերին, իսկ Տրանսկասպյան գազատարի կառուցումը, որը թուրքմենական և/կամ ղազախական գազի հանքավայրերը կմիացնի Բաքվին և ապագա «Նաբուկկո» գազատարին, որպես իրականացման մեծ շանսեր ունեցող նախագիծ։ Սա անմիջականորեն ազդելու է Ռուսաստանի հարավկովկասյան քաղաքականության վրա և կարող է նաև բացասաբար անդրադառնալ ռուս-ադրբեջանական հարաբերություններին, քանի որ հենց Ադրբեջանն է փորձում դառնալ Կենտրոնական Ասիայից բնական գազը ԵՄ արտահանելու ռուսական ճանապարհի այլընտրանք։ Հնարավոր ռուս-ադրբեջանական էներգետիկ հակասություններն անմիջականորեն կապված են նաև ռուս-թուրքական հարաբերությունների հետ, որոնք էներգետիկ ոլորտում լուրջ հետընթաց են ապրում։

Ռուս-թուրքական էներգետիկ հակասությունները

Հավանաբար Մոսկվայի համար անսպասելիորեն ԵՄ-ում ռուսական գազի դեմ սկված արշավին միացավ նաև Թուրքիան։ Սեպտեմբերի 29-ին Թուրքիայի էներգետիկայի նախարար Թ.Յըլդըզը «Բուգյուն» թերթին տված հարցազրույցում հայտարարեց, որ եկող տարվանից թուրքական պետական խոշորագույն «Բոթաշ» ընկերությունը ռուսական գազ չի գնի, եթե «Գազպրոմը» «զգալիորեն չիջեցնի Թուրքիային վաճառվող բնական գազի գինը»։ Ընդ որում՝ թուրք նախարարի հայտարարության տոնը խիստ սուր էր և կոշտ։ Նա նշեց, որ եթե անգամ ռուսները գինն իջեցնեն, դրանից միանգամից չի բխելու, թե թուրքերը գազը կգնեն։ Անկարային, ինչպես նշեց նախարարը, հետաքրքրում են ռուսական նոր առաջարկները, որոնք կարող են քննարկվել, ընդունվել կամ մերժվել։ Ինչպես նշեցին մի քանի ռուս վերլուծաբաններ, թուրք նախարարի հայտարարությունը «նման է բլեֆի», որի նպատակն է ստիպել Մոսկվային իջեցնել Թուրքիային մատակարարվող գազի գինը։ Սակայն հոկտեմբերի 1-ին թուրք նախարարը հայտարարեց որպես պաշտոնական դիրքորոշում. 2012-ից Թուրքիան այլևս չի գնի Ուկրաինայի, Մոլդովայի, Ռումինիայի և Բուլղարիայի տարածքով («արևմտյան միջանցք») 1986-ից ներկրվող ռուսական գազը, և եթե Մոսկվան ուզում է շարունակել այն վաճառել, ապա պարտավոր է փնտրել նոր մասնավոր գործընկերներ Թուրքիայում, քանի որ պետական «Բոթաշն» այլևս ռուսական «Գազպրոմի» հետ այս գազի գնման մասին պայմանագիր չի ստորագրի։ Որ թուրքական դիրքորոշումը պարզապես բլեֆ չէ, ապացուցվեց այն բանից հետո, երբ գազի գնման հարցերի քննարկման նպատակով հեռախոսազրույց տեղի ունեցավ Թուրքիայի և Ռուսաստանի վարչապետեր Ռ.Էրդողանի և Վ.Պուտինի միջև։

ՌԴ վարչապետի մամուլի քարտուղար Դ.Պեսկովը հեռախոսազրույցում հաստատել է, որ թուրքական «Բոթաշը» հրաժարվել է գնել ռուսական գազը. «քննարկել են... Թուրքիային ռուսական գազի մատակարարման շարունակման հեռանկարները՝ հաշվի առնելով, որ թուրքական ընկերություններից մեկը հրաժարվել է երկարաձգել այդ մասին պայմանագրի ժամկետը»։ Թե ինչ թուրքական մասնավոր ընկերություն կփոխարինի «Բոթաշին» և կփոխարինի արդյոք (թուրքական գազատարները պատկանում են «Բոթաշին», և մասնավոր ընկերությունների համար բարդ է դրանցից օգտվելը)՝ դեռև բաց հարց է։ Սակայն ակնհայտ է, որ Թուրքիան ուղղակիորեն գնում է ռուսական գազի ներկրման ծավալների կրճատման ուղղությամբ, ամենայն հավանականությամբ, սպասելով ադրբեջանական գազի ներկրման ծավալների կտրուկ ավելացմանը։ Խոսքն, իհարկե, ռուսական գազից ընդհանրապես հրաժարվելու մասին չէ. տարեկան 18 մլրդ մ3 ռուսական բնական գազից ընդամենը 6 միլիարդն է Թուրքիա ներկրվում «արևմտյան միջանցքով», մնացածի ներկրումն իրականացվում է «Երկնագույն հոսքով»։ Սակայն թուրքական միտումը՝ փոխարինել ռուսական գազն ադրբեջանականով, արդեն իսկ ակնհայտ է։

Տնտեսական տերմիններով թուրքական հրաժարվումը ռուսական գազից դժվար է բացատրել, քանի որ «Գազպրոմը» Հայաստանից հետո ամենաէժան գնով գազը վաճառում է Թուրքիային՝ 1000 մ3-ի դիմաց ստանալով $250, որն անհամեմատ ավելի էժան է Եվրոպային վաճառվող ռուսական գազի գնից։ Անգամ ավելի էժան է Թուրքիային վաճառվող ադրբեջանական գազից, որի պայմանագրային արժեքը 2011-ի համար կազմում է $280 1000 մ3-ի համար։ Սակայն, եթե Անկարայի դիրքորոշման քննարկումն իրականացվի Եվրոպայում ռուսական գազի ներկրման դեմ սկսված արշավի և Տրանսկասպյան գազատարի կառուցման գործում նկատելի առաջընթացի հետ փոխկապակցված, ապա թուրքական դիրքորոշումն ավելի հասկանալի կարող է դառնալ։ Անկարան գիտակցում է, որ «Նաբուկկոյի» և Տրանսկասպյան գազատարի կառուցման արդյունքում ինքը կդառնա տարածաշրջանային էներգակիրների տարանցման խոշոր կենտրոն, կամրապնդի սեփական դիրքերն Ադրբեջանի, Կենտրոնական Ասիայի և Եվրոպայի էներգետիկ ոլորտներում։ Բոլոր այս տեղերում Անկարայի հիմնական մրցակիցը հենց Ռուսաստանն է։ Վերջին տարիների ռուս-թուրքական հարաբերությունների բարձր որակն այդ թվում պայմանավորված էր նաև նրանով, որ Կասպիական էներգակիրների՝ Ռուսաստանը շրջանցող և Թուրքիայի տարածքով անցնող խողովակաշարերի նախագծերը սառեցված էին, ինչի արդյունքում նախկին ռուս-թուրքական էներգետիկ հակասությունները մղվել էին երկրորդ պլան։ Այսօր, երբ այդ նախագծերը վերակենդանանում են, Անկարայի և Մոսկվայի տարաձայնությունները նորից ջրի երես են ելնում։

Հետաքրքիր է, որ Մոսկվան Անկարայի հետ իր հարաբերություններում գրեթե նույն վիճակին է, ինչ Իրանը. վերջին տարիներին հարաբերությունների բարելավումից հետո գալիս է նոր հակասությունների և սառեցման շրջանը։ Եվ եթե Իրանի համար թուրքական խնդիրը պայմանավորված է Սիրիայի և ԱՄՆ ռազմուժի ներկայությամբ՝ կապված Անկարայի դիրքորոշման, ապա Ռուսաստանինը կապված է էներգետիկ ոլորտում դիրքորոշումների տարբերության հետ։

Ամփոփելով նշենք, որ էներգետիկ ոլորտում ակտիվացած տարածաշրջանային զարգացումները պայմանավորելու են նոր հակասություններ տարածաշրջանի պետությունների միջև, խորացնելու են մրցակցությունն էներգակիրների վերահսկողության համար և դրանով իսկ անմիջականորեն կարող են ազդել նավթի և գազի տարանցման առաջատար տարածաշրջաններից մեկի՝ Հարավային Կովկասի անվտանգության միջավայրի վրա։

[Vrej1915]

Re: Regional geopolitics

Իրանը Կասպից ծովում բնական գազի խոշոր հանքավայր է հայտնաբերել

Դեկտեմբեր 11, 2011 | 19:51
Իրանական մասնագետները Կասպից ծովում բնական գազի հանքավայր են հայտնաբերել, որի ծավալը գնահատվում է 500 տրիլիոն խմ: Այդ մասին հայտարարել է Իրանի նավթի նախարար Ռոստամ Քասեմին` նշելով, որ հանքավայրը 700մ խորության վրա է եւ գտնվում է Իրանի ծովային տարածքում:

Քասեմիի խոսքով` նոր հանքավայրն իր ծավալներվ գրեթե հինգ անգամ գերազանցում է Կասպից ծովի իրանական հատվածում մինչ այժմ հետազոտված պաշարները, որոնք կազմում են 11 տրիլիոն խմ:Նշենք, որ Իրանը բնական գազի պաշարների ծավալով զիջում է միայն Ռուսաստանին եւ աշխարհում բնական գազի պաշարների մոտ 16%-ին է տիրապետում:

[Vrej1915]

Re: Regional geopolitics

Հայաստան 2011- Թուրքիա

http://www.lragir.am/armsrc/comments57850.html

Թուրքիան 2011 թվականն ավարտում է «նոր կարգավիճակով». Անկարան վերադարձել է ԱՄՆ գործընկերոջ նախկին դիրքին, ինչը չի կարող չարտահայտվել նրա հարեւան տարածաշրջանների պետությունների վիճակի վրա: Թուրքիան հասկացել է, որ ԱՄՆ հետ դիմակայության պայմաններում ի վիճակի չէ լուծել իր որեւէ արտաքին քաղաքական խնդիր, իսկ տնտեսական հաջողություններն ամենեւին էլ հավերժական չեն:

ԱՄՆ ամբողջովին իրականացրել է Թուրքիան սեփական վերահսկողությանը վերադարձնելու ծրագիրը, եւ Թուրքիայի վրա ազդելու լծակներից մեկը հայկական խնդիրների համալիրն է: Չկա որեւէ փաստարկ այն բանի օգտին, թե ԱՄՆ փորձում է փակել կամ արժեզրկել «Հայկական հարցը», եւ ինչ որ կերպ իջեցնել նրա «միջազգային կարգավիճակը»:

Պատմությունը ոչ միայն շարունակվում է, նախկին սցենարների պայմաններում, այն շարժվում է պարույրով, եւ ոչ ոք արդեն չի հակաճառում պատմական այս քմահաճույքի դեմ, այս հանգամանքը պատմությունը դարձնում է կանխատեսելի եւ առաջարկում է նախկին մոդելներին վերադառնալու պայմաններ, երբ առաջանում են քաղաքական ճգնաժամեր կամ փակուղիներ:

Թուրքիան ստիպված է որոնել նոր մոտեցումներ Արեւմուտքի տերությունների հետ հարաբերություններում, «Հայկական հարցի» հանդեպ սեփական դիրքորոշումը պարզաբանելու մասով, ընդ որում, փորձելով օգտվել «հայկական հարցի» միջազգային ճանաչման հայկական շարժման արխայիկությունից: Դժվար թե մոտակա ժամանակներում Թուրքիան մտադիր է կարգավորել հարաբերությունները Հայաստանի հետ, սակայն անցյալի փորձից նա հանել է Հայաստանին փոխզիջումների գնալու ցանկության մեջ մեղադրելու անհրաժեշտությունը, եւ հենց դա է Անկարայում դառնալու քննարկումների արդյունքը:

Ներկայում, Թուրքիան արել է ամեն հնարավորը Հայաստանի հետ հարաբերության կարգավորման ձախողման պատասխանատվությունը Ադրբեջանի վրա գցելու համար: Դա արվել է վարպետորեն, թեեւ Ադրբեջանը ոչ մի կապ չունի այդ ինտրիգի հետ: Այնուամենայնիվ, Արեւմուտքում այնքան էլ հակված չեն պարզել ձախողման պատճառները եւ մեծ հաճույքով դրա համար մեղադրում են Ադրբեջանին:

2011 թվականին թուրքական քաղաքականությունը դարձել է ավելի չափավոր, որը հնարավոր է կապված է նաեւ նախընտրական արշավի ավարտի հետ: Թուրքիայի գործողությունները դարձել են ավելի համակարգային եւ կանխատեսելի այն կանոնների շրջանակներում, որոնք առկա են ԱՄՆ եւ ՆԱՏՕ-ի հետ նրա հարաբերություններում: Դա չէր կարող չազդել Ադրբեջանի ագրեսիվության նվազման վրա, եւ նրա արտաքին քաղաքականությունում փակուղին դարձել է ակնհայտ:

Կասկած չկա, որ Թուրքիան կրկին կարեւոր դեր է խաղում հնարավոր հիմարություններից Ադրբեջանին զսպելու հարցում: Թուրքիան բավական նուրբ վիճակում է, սեփական կայսերական հավակնությունների անիմաստության ընդունման կապակցությամբ, եւ բավական ակտիվ ծրագրում է նոր նախաձեռնություններ արտաքին ճակատում, սակայն գտնվելով արդեն մեծ կախվածության վիճակում:

Իգոր Մուրադյան

[Vrej1915]

Re: Regional geopolitics

Syria deploys Russian anti-sea missiles on coast, Scuds on Turkish border
DEBKAfile Exclusive Report December 16, 2011,


Expanded Russian military and diplomatic support for the Assad regime was underscored by the deployment Friday, Dec. 16, of advanced Moscow-supplied Yakhont (SSN-26) shore-to-sea missiles along Syria's Mediterranean shore to fend off a potential Western-Turkish invasion by sea. Last week, Russia airlifted to Syria 3 million face masks against chemical and biological weapons and the Admiral Kutznetsov carrier and strike group was sent on its way to Syria's Mediterranean port of Tartus.
Russian naval sources in Moscow stressed that the flotilla is armed with the most advanced weapons against submarines and aerial attack. Upon arrival, the Russian craft will launch a major marine-air maneuver in which Syrian units will take part.
Syria has received from Russia 72 Yakhont missiles able to hit marine targets up to a distance of 300 kilometers - i.e., over the horizon, our military sources report. The missile's radar remains inert, making it hard to detect, until it is close to target. It is then switched on to guide its aim.
Its high speed – 2,000 kmh – enables the Yakhont to strike before its target has time to activate self-defense systems.
Thursday night, in response to the deployment of 21 Syrian Scuds on the Turkish border, including five with chemical warheads, Ankara convened its top military council and declared its armed forces ready for war. Syria also rushed armored reinforcements to the Jordanian border.
DEBKAfile's military and intelligence sources report that the rush of Syrian war moves backed by Russia indicates that both believe a Western-Arab force is on the point of invading Syria. They are keeping an eye especially on Turkey which is suspected of having obtained a NATO marine and air umbrella, including the US Sixth Fleet, for military preparations aimed at ousting Bashar Assad, so repeating the operation against Libya's Muammar Qaddafi.
The diplomatic flurry around Syria was accentuated by US Defense Secretary Leon Panetta's arrival in Ankara Friday morning to find Turkish armed forces on war preparedness, and Syrian Vice President Farouk A-Shara's landing in Moscow for a crisis conference with Russian leaders.
Thursday night, Dec. 15, DEBKAfile reported:
War tensions around Syria rose alarmingly Thursday night, Dec. 15, when Turkey's top military council convened "to review the armed forces' preparedness for war" in response to the deployment of Syrian missiles, some tipped with chemical warheads, on their common border. DEBKAfile's military sources report the meeting was led by Turkish President Abdullah Gul and Prime Minister Tayyip Erdogan.
The Assad government also rushed armored units in two directions - to the Turkish frontier and also to the Jordanian border opposite the US special operations units from Iraq newly deployed to defend Jordan against a Syrian attack, as DEBKAfile reported on Dec. 13
Our sources report that 21 Syrian missile launchers, five of them Scud D with chemical warheads, are deployed in northern Syria opposite the Turkish Hatai (Alexandretta) district. They were moved up in broad daylight to make sure Western spy satellites and Turkish intelligence surveillance saw them. More are on the way.
In Israel, the IDF announced it was reconstituting the special command for operations behind enemy lines under the command of Brig. Gen. Shay Avital.
Before the military council convened in Ankara, Turkey placed its border contingents, air force and navy on war preparedness.
The official statement said the high military council had "assessed Turkish army needs and necessary steps to address these requirements…"
The Turkish press repeated a statement by Foreign Minister Ahmet Davutoğlu in an interview two weeks ago that Turkey does not want to consider a military option for intervention in neighboring Syria as Damascus cracks down on popular protest, but it is ready for any scenario.
The Turkish army has prepared operational plans for seizing parts of northern Syria if the situation there continues to deteriorate. Those plans would essentially carve Syria into two entities, with the Turkish army holding the north and protecting opposition and civilian populations, while the Syrian army and Assad loyalists would remain in control of the central and southern regions.

[Vrej1915]

Re: Regional geopolitics

Israel and Syria brace for regional war between mid-Dec. 2011 and mid-Jan 2012
DEBKAfile Exclusive Report December 5, 2011,


The actions and words of Israeli Prime Minister Binyamin Netanyahu and Syrian ruler Bashar Assad in the last 72 hours indicate they are poised for a regional war, including an attack on Iran, for some time between December 2011 and January 2012.
In their different ways, both have posted road signs to the fast-approaching conflict as DEBKAfile's Middle East sources disclose:
1. Saturday, Dec. 3, Syria staged a large-scale military exercise in the eastern town of Palmyra, which was interpreted by Western and Israeli pundits as notice to its neighbors, primarily Turkey and Israel, that the uprising against the Assad regime had not fractured its sophisticated missile capabilities.
DEBKAfile's military sources advise attaching more credibility to the official Damascus statement of Sunday, Dec. 4: "The Syrian army has staged a live-fire drill in the eastern part of the country under war-like circumstances with the aim of testing its missile weaponry in confronting any attack."
Videotapes of the exercise, briefly carried on the Internet early Monday before they were removed by an unseen hand, support this statement. They showed a four-stage exercise, in which missile fire was a minor feature. Its focus was on the massive firing of self-propelled 120mm cannon, brigade-strength practice of 600mm and 300mm multiple launch rocket systems (MLRS), offensive movements of Syrian armored brigades backed by ground-to-ground missiles with short 150-200 kilometer ranges. They drilled tactics for repelling enemy reinforcements rushed to combat arenas.
All this added up to is an impressive Syrian demonstration of its ability to ward off an attack on Syrian soil by turning a defensive array into an offensive push for taking the battle over into the aggressor's territory, whether the Turkish or Israeli armies or a combined Arab League force backed by NATO.
2. Israel made its rejoinder to the Syrian war message 24 hours later.
Addressing a ceremony honoring the memory of for Israel's founding father David Ben-Gurion, Netanyahu recalled how 63 years ago, Ben-Gurion declared the foundation of the State of Israel in defiance of pressures from most of Western leaders and a majority of his own party. They warned him that he would trigger a combined Arab attack to destroy the fledgling state just three years after the end of World War II.
But fortunately for us, said the prime minister, Ben-Gurion stood up to the pressure and went through with his decision, otherwise Israel would not be here today.
"There are times," said Netanyahu, "when a decision may carry a heavy price, but the price for not deciding would be heavier."
"I want to believe," he said, "we will always have the courage and resolve for the right decisions to safeguard our future and security."
Although he did not mention Iran, it was not hard to infer that the prime minister was referring to a decision to exercise Israel's military option against Iran's nuclear program in the face of crushing pressure from Washington and insistent advice of certain Israeli security veterans.
Defense minister Ehud Barak, who was standing behind the prime minister's shoulder, was as tense as a coiled spring.
3. Six hours later, Netanyahu dropped a bombshell on the domestic political scene: He announced his Likud party would hold elections, including primaries, before January 31, 2012 - two years before schedule and a year before Israel's next general election. As head of one of the most stable and long-lived coalition governments ever to have ruled Israel, he is under no pressing domestic need of a demonstration of leadership at this time.
4. In the last two weeks, the Netanyahu government has been subjected to acerbic criticism on the part of one Obama administration official after another. They have presented Israel as having fallen into the hands of right-wing extremists who are engaged in a mad race to suppress the judiciary and diminish the civil rights of women and children – not to mention Palestinians.
Secretary of State of Hillary Clinton went to unimaginable lengths when she likened Israel to Iran because fringe ultraorthodox group's in a couple of suburbs in Jerusalem and Bnei Brak were fighting for gender segregation on public transport against the government and the courts.
She was clearly aiming to undermine the Netanyahu government's democratic credentials - and therefore his moral legitimacy - for going to war to halt Iran's attainment of a nuclear weapon.
4. The unusually powerful US and Russian naval buildups in the waters around Syria and Iran.
Washington sought in late November to give the impression that the George H.W. Bush Carrier Strike Group was anchored off Marseilles, when it was spotted in the eastern Mediterranean opposite Syria.
Moscowthen rushed to Syria's defense by airlifting 72 anti-ship Yakhont missiles (Western-coded SSN-26) to Damascus. These water-skimming weapons can hit naval targets at a distance of 300 kilometers.
After that the Bush, whose freedom to approach Syrian or Lebanese shores, had been curtailed by the new weapon reaching Syria, departed to an unknown destination, while the USS Carl Vinson strike group took up position opposite Iran.
Moscowis also playing hide and seek with its only air carrier Admiral Kuznetsov. It was announced that the vessel would set sail for the Mediterranean on Dec. 6. But on Nov. 25, it was sighted passing Malta and chugging past Cyprus four days later on its way to join the flotilla of three Russian guided missile destroyers already anchored off Syria.
Neither the United States nor Russia would have concentrated two powerful fleets in the proximity of Syria and Iran unless they were certain a military conflagration was imminent. While any of the prime movers, Washington, Moscow, Tehran, Israel or Bashar Assad, may at the last moment step back from the brink of a regional war, at the moment, there is no sign of this happening.

[Vrej1915]

Re: Regional geopolitics

Nuclear knowhow, S300 are Iran's price for Russian, Chinese access to US drone
DEBKAfile Exclusive Analysis December 11, 2011,


Iran is driving a hard bargain for granting access to the US stealth drone RQ-170 it captured undamaged last week, as Russian and Chinese military intelligence teams arriving in Tehran for a look at the secret aircraft soon found. DEBKAfile's Moscow sources disclose that the price set by Revolutionary Guards commander Gen. Ali Jaafari includes advanced nuclear and missile technology, especially systems using solid fuel, the last word on centrifuges for enriching uranium and the S-300PMU-1 air defense system, which Moscow has consistently refused to sell Tehran.
This super-weapon is effective against stealth warplanes and cruise missiles and therefore capable of seriously impairing any large-scale US or Israeli air or missile attacks on Iran's nuclear sites.
Israeli Prime Minister Binyamin Netanyahu sent Russian-speaking Foreign Minister Avigdor Lieberman to Moscow on Dec. 7 to try and dissuade Prime Minister Vladimir Putin from letting Iran have the S-300 batteries as payment for access to the captured US drone.
Sources in Washington report that before sending Lieberman to Moscow, Netanyahu first checked with the White House at the highest levels.
Although he had his hands full with stormy demonstrations in Moscow protesting alleged election fraud, Putin received Lieberman at the Kremlin. But the interview was short. The Russian prime minister refused to discuss the episode with his Israeli guest or even confirm that Moscow was engaged in any deal with Tehran.
In answer to reporters' questions, Lieberman commented: "Russia's positions on the Middle East were not helpful."
American efforts to reach President Dmitry Medvedev and Putin on the drone deal through other channels were likewise rebuffed.
DEBKAfile's sources report that the Israeli prime minister's decision to sent Lieberman post-haste to Moscow to intercede with Putin followed intelligence tips which indicated to Washington and Jerusalem that the Russians may have played a major role in Iran's capture of the RQ-170 on Dec. 4. They are suspected of even supplying Iran with the electronic bag of tricks for downing the US stealth drone undamaged.
If that is so, it would mean Moscow is deeply involved in helping Iran repel the next and most critical stage of the cyber war that was to have been launched on the day the US UAV was brought down.
Our exclusive intelligence sources add that that the RQ-170 was the first US drone of this type to enter Iranian skies. Its mission was specific.
Iran's success in determining the moment of the unmanned vehicle's entry and its success in transferring command of the drone's movements from US to Iranian control systems is an exceptional intelligence and technological feat in terms of modern electronic warfare.
Western intelligence watchers keeping track of the Russian and Chinese teams in Tehran have not discovered where the negotiations stand at this time or whether the Iranians have taken on both teams at once or are bargaining with each separately to raise the bidding.
Saturday, Dec. 10, the Revolutionary Guards Deputy Commander Gen. Hossein Salami, said Iran would not hand the captured drone back to the United States. He boasted: "The gap between us and the US or the Zionist regime and other developed countries is not so wide."
He sounded as though the bargaining with the two visiting teams was going well.