Re: Military Forces of the Republic of Armenia
Քամառլիի սինդրոմն ու «հայ դիվերսանտի» առեղծվածը
27 օգոստոսի, 2014
Ստեփան Սաֆարյան, քաղաքական վերլուծաբան
Օգոստոսի 26-ի երեկոյան՝ 18:44-ին Ադրբեջանի ընդդիմադիր musavat.com կայքը լուր տեղադրեց այն մասին, թե Ղազախի շրջանի Քամառլի գյուղում ազգութամբ հայ է ձերբակալվել եւ խոստացավ քիչ անց մանրամասներ հաղորդել միջադեպի կապակցութամբ:
Լուրը երկու րոպե անց՝ 18:46-ին արագորեն տեղ գտավ նաեւ Ալիեւի վարչախմբի պաշտոնական քարոզչության ոչ պաշտոնական խոսափողի դեր կատարող haqqin.az կայքում՝ «Срочно: На границе с Арменией задержан еще один армянский диверсант»/«Շտապ. Հայաստանի հետ սահմանին ձերբակալվել է եւս մեկ հայ դիվերսանտ» վերնագրով: Հաղորդելով, թե «շրջան ներթափանցած հայ դիվերսանտի անձը դեռեւս բացահայտել չի հաջողվել», սույն լրատվամիջոցը նույնպես խոստացավ մանրամասներ հաղորդել քիչ հետո:
Եւ ահա, musavat.com-ը խոստացված մանրամասները քիչ հետո տեղադրեց «Ղազախի Քամառլի գյուղում շոկի մեջ են հայի խոսքերից - Թարմացված-2» վերտառությամբ նյութի ներքո: Դրա ենթավերնագիր էր հանվել Քամառլիի բնակիչներին իբր «շոկի» մատնած «հայի խոսքերը». «Մենք չենք կարող ապրել Հայաստանում. եթե Ադրբեջանը անվտանգության երաշխիքներ տա, մենք այստեղ կքոչենք»:
Լրատվամիջոցի տեղացի զրուցակիցը՝ Քամառլիում գործադիր իշխանության ներկայացուցիչ Ադիգյոզալ Դուրսունովը «հաստատել» էր, որ ադրբեջանցի զինվորականների կողմից ազգությամբ հայ տղամարդ է ձերբակալվել, ով հայտնաբերվել է գյուղի բնակիչներից մեկի տանը: Ի հավելումն այդ ամենի, նա հայտնել էր. «Ադրբեջանցի զինվորականների ձերբակալած հայը 53-54 տարեկան տղամարդ է: Ձերբակալման պահին նա տեղի բնակիչներին պատմեց, թե Ադրբեջան է անցել Հայաստանում կյանքի ցածր պայմանների պատճառով: Իր հետ միասին Ադրբեջան փախչել են ցանկացել եւս 3-4 հայ, սակայն վերջին պահին նրանք մտքափոխվել են ու որոշել սպասել ավելի հարմար պահի: Նա ասաց, որ եթե Ադրբեջանը անվտանգության երաշխիքներ տա, ապա Հայաստանից փախստականների մի ամբողջ հեղեղ կլինի: Հայի անուն-ազգանունը ճշտվում է»:
Նաեւ հաղորդվեց, թե ձերբակալումից հետո հայը «տեղափոխվել» է Քամառլիի վարչական կենտրոն՝ Ադիգյոզալ Դուրսունովի աշխատասենյակ, որտեղ նա մնացել է 20 րոպե, այնտեղից էլ նրան զինվորականները տեղափոխել են: Այս լուրը գրեթե նույնությամբ րոպեական տեղ գտավ նաեւ haqqin.az կայքի թարմացված լրահոսում:
Սկզբաղբյուրը՝ musavat.com-ը հետգրության մեջ ապահովագրել էր իրեն, թե քանի որ չի կարողացել տեղեկությունը ճշտել պաշտպանության նախարարության պաշտոնական աղբյուրներից, հարկադրված է հրապարակել այն տեղացու պատմածով, ուստի բացառել չի կարելի հետագայում տեղեկության մեջ հնարավոր ուղղումները: Հատկանշական է, որ այդ պահից մինչեւ այժմ Ադրբեջանի ՊՆ-ը որեւէ պարզաբանմամբ հանդես չի եկել, թեպետ առեղծվածային հայը, ինչպես նշվել է, այլեւս զինվորականների մոտ է...
Տարօրինակ բարձրաձայնումներ հայկական կողմից
Ինչպես եւ սպասելի էր, հայկական կողմը փորձեց նախ հասկանալ, թե ինչի մասին են խոսում ադրբեջանական լրատվամիջոցները: Քանի որ առաջին հաղորդումներում «հայ սահմանախախտը» որակվել էր դիվերսանտ, ասել է թե՝ զինվորական, առաջինը ՀՀ պաշտպանության նախարարությունը ժխտեց, որ որեւէ զինվորական հատել է հայ-ադրբեջանական սահմանը: ՀՀ պաշտպանության նախարարության մամուլի խոսնակ Արծրուն Հովհաննիսյանը «Արմենպրես»-ին հայտնեց, թե «Ղազախի շրջանում սահմանն անցած քաղաքացին չի կարող հայ զինծառայող լինել, եւ իրականությանը չեն համապատասխանում Ադրբեջանում արդեն հնչող այն պնդումները, թե վնասազերծվել է դիվերսանտ»:
Հովհաննիսյանը նաեւ հայտարարեց, թե ՀՀ Զինված ուժերն առօրյա ծառայություն են իրականացնում, եւ որ ադբեջանական լրատվամիջոցների տարածած լուրը իրականությանը չի համապատասխանում: Ասել է թե՝ ՀՀ զինված ուժերում բացակայող հայ զինվորական չկա: «Արմենպրես»-ի հետ զրուցած սահմանամերձ գյուղերի գյուղապետերը նույնպես հաղորդել էին, որ «այս պահի դրությամբ Տավուշի մարզի սահմանամերձ որեւէ գյուղում բացակայող ՀՀ քաղացի չկա» («Արմենպերսի» հաղորդագրությունը կայքում զետեղվել է 21:42):
Հայկական մեկ այլ լրատվամիջոցի՝ «Առավոտի» թղթակիցը Տավուշի մարզում նույնպես փորձել էր անմիջապես պարզել սահմանախախտի ինքնությունը: Քանի որ ադրբեջանական Քամառլի գյուղը սահմանակից է Նոյեմբերյանի շրջանի Բարեկամավան, Դովեղ եւ Բերդավան գյուղերին, թղթակիցը դիմել էր հենց հիշյալ համայնքների ղեկավարներին, ովքեր նույնպես հայտնել էի, թե «տեղյակ չեն, որ իրենց համագյուղացիներից որեւէ մեկն անհետացել է»: Տեղի զինվորական ու իրավապահ մարմիններն էլ անտեղյակ են եղել Ադրբեջանում հայտնված անձի ինքնությունից (լրատվամիջոցի կայքում տեղեկությունը տեղադրվել է 20:48):
Սակայն թերթի թղթակիցը նաեւ բավական ուշագրավ մի տեղեկություն է հայտնել. «Մեր տեղեկություններով` այսօր առավոտյան ժամը 9-ի սահմաններում սահմանագոտում քաղաքացիական անձի շարժ է նկատվել: Դա կարող էր լինել Ադրբեջանում հայտնված քաղաքացին»:
Մեկ այլ ուշագրավ մանրաման էլ Հանրային հեռուստաընկերության «Առաջին լրատվականին» (եթեր է հեռարձակվել 21:00-ին) է հաղորդել Տավուշի մարզպետ Հովիկ Աբովյանը: Նա նշել է, թե տեղեկություններ կան, որ օգոստոսի 26-ին, օրվա երկրորդ կեսին, անծանոթ անձը մոտեցել է Նոյեմբերյանի ուղղությամբ տեղակայված հայկական հենակետերի պայմանագրային զինծառայողների ուղությամբ, ներկայացել որպես ոսկեւանցի, խոսել աղավաղված հայերենով, սխալ շեշտադրումներով, թույլտվություն խնդրել մոտենալ մեր դիրքապահներին: «Երբ մեր դիրքապահները հարցուփորձ են արել, նա չի կարողացել պատասխանել եւ փախել է ադրբեջանական կողմի ուղղությամբ»,- ասել է մարզպետը: Գործակալությունը ընդգծել է, որ որեւէ բացակայող չկա նաեւ Ոսկեւանում:
Հյակական կողմից այսպիսի հերքումների եւ ուշագրավ մանրամասների համատեքստում առավել հավանական է թվում, որ Բաքուն ինքն է «հայախոս» մեկին գործուղել Տավուշի մարզ, որտեղ նա փորձել է ներթափանցել ռազմական շատ կոնկրետ դիրք, սակայն ձախողվելով դրանում, փախուստի է դիմել դեպի Ադրբեջան: Եթե սա իրականություն է, որքան էլ որ անցանկալի միջադեպ չի արձանագրվել Տավուշում, այդուհանդերձ հայկական զինված ուժերը խնդիր ունեն (սահմանի վրա շարժը նկատել են, սակայն չեն կանխել, նաեւ՝ ադրբեջանցուն հաջողվել է մոտենալ հայ դիրքապահների ուղղությամբ ու զրույցի բռնվել):
Նույնիսկ բացառել չի կարելի, որ նրա առաջադրանքը կարող էր լինել որոշակի դիվերսիոն գործունեություն ծավալելն ու, օրինակ, դիրքապահներից մեկին առեւանգելը, երբ ադրբեջանական հենակետից կապահովեին «ավարով» հանդերձ նրա անվտանգ անցումը Հայաստանի տարածքից դեպի Ադրբեջան: Թերեւս, այս վարկածը կարող է հաստատել կամ հերքել ՀՀ պաշտպանության նախարարությունը, ով տիրապետում է կամ հնարավորություն ունի ձեռքբերել ավելի շատ տեղեկություն այն մասին, թե իրականում ի՞նչ է տեղի ունեել այդ դիրքի մոտ:
Սակայն, դառնանք Քամառլի վերադարձած «դիվերսանիտին»: Երբ հայկական կողմը հաղորդեց, որ բացակայող զինվորական չունի, ադրբեջանական լրատվամիջոցները ուղղումներ կատարեցին «լրահոսում»: Այլեւս ոչ մի խոսք դիվերսանտի մասին. Ալիեւի վարչախմբի ու նաեւ ՊՆ-ի հետ սերտորեն համագործակցող haqqin.az-ը 22:06-ին արագ փոխեց լրահոսի վերնագիրը՝ «Армяне ищут приют в Азербайджане», տեղադրելով նաեւ ՀՀ պաշտպանության նախարարության մամուլի խոսնակի հերքումը: «Դիվերսանտի» պատմությունը արագ փակվեց, սակայն չփակվեց Քամառլիի առեղծվածային «հայ սահմանախախտի» պատմությունը:
Համառոտ վերաշարադրենք «դիվերսանտի» մասին լուրի սկզբնաղբյուրի ու դրա կառուցվածքի հետ կապված տարօրինակ փաստերը. նախ ընդդիմադիր musavat.com լրատվամիջոց է նետվում լուր, թե հայ-ադրբեջանական սահմանը ինչ-որ հայ է հատել ու հայտնվել Քամառլի գյուղում: Լուրը musavat.com–ի վրա հղումով բառացիորեն երկու րոպեի տարբերությամբ տեղ է գտնում Ադբեջանի ՊՆ-ի հետ սերտորեն համագործակցող www.haqqin.az կայքում՝ նրան որակելով դիվերսանտ: Ընթերցողին խոստացված մանրամասները հաղորդելու համար musavat.com-ին չի հաջողվում Ադրբեջանի ՊՆ-ից ճշտել տեղեկությունը: Վերջինս էլ ստիպված աղբյուր է փնտրում Քամառլիում, կամ նրան հուշվում է այդ աղբյուրը. դա Քամառլիի գյուղապետն էր, կամ որ նույնն է՝ Բաքվի գործադիր իշխանության ներկայացուցիչը գյուղում:
Հասկանալով, որ հերթական անգամ «հայ դիվեսանտ» կերտելու փորձը կարող է շատ ավելի ծիծաղելի դառնալ, քան Չինարի գյուղի մոլորված բնակիչ Կարեն Պետրոսյանի ողբերգական դեպքն էր, ինչպես նաեւ՝ հայկական կողմի հերքումը, Բաքվին հարկադրեցին անցում կատարել դեպի «քաղաքացիական սյուժե»: Այս ամբողջ ընթացքում Ադրբեջանի ՊՆ-ը, ում տրամադրության տակ գտնվում է «ձերբակալված հայ սահմանախախտը», խորհրդավոր լռում է... Մինչդեռ հընթացս Ադրբեջանի տեղեկատվական տարածություն եւ հասարակական կարծիք է նետվում Քամառլին «շոկի մեջ գցած» «հայի պատմությունն ու խոսքերը»՝ « Մենք չենք կարող ապրել Հայաստանում, եթե Ադրբեջանը անվտանգության երաշխիքներ տա, մենք այստեղ կքոչենք»:
Քամառլիի ու Ղազախի շրջանի մղձավանջը, Ադրբեջանի ՊՆ-ի եւ ընդդիմադիր լրատվության բացահայտ հակամարտությունը
Ընդհանրապես կարեւոր հարց է, թե ինչո՞ւ է Բաքուն այս ներկայացման համար ընտրել Ղազախի շրջանն ու Քամառլի գյուղը: Արժե այս առումով ժամանակի մեջ տեղափոխվել դեպի հուլիսի վերջ-օգոստոսի սկիզբ, քանի որ ադրբեջանական այդ շրջանում ու գյուղում կատարվածը, ենթադրում ենք, սերտորեն կապ ունի այն ամենի հետ, ինչ այժմ կատարվում է: Այդ օրերին Քամառլիի ու Ղազախի շրջանի սահմանամերձ գյուղերի ապրած մղձավանջում «հանդիպում» են բնակիչների տոտալ սարսափն ու կորուստները, դրանք Ադրբեջանի հանրության սեփականությունը դարձրած ընդդիմադիր musavat.com լրատվամիջոցը եւ այդ ամենը կոծկել փորձած Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարությունը: Այս առումով «Քամառլիի սինդրոմի» պատկերը լիարժեք բացահայտում են հայկական ու ադրբեջանական լրատվամիջոցները:
Ալիեւի ամառային ռազմական արկախածնդրությունը հայ-ադրբեջանական սահմանի այս հատված ներթափանցեց հունիսի վերջերին: Մինչ այդ մի տեւական շրջան բավական կանոնավոր ու խոշոր տրամաչափի սպառազինություններից ռմբակոծվում էին հատկապես Բերդի տարածաշրջանի գյուղերը՝ Ներքին Կարմիրաղբյուրը, Մովսեսը, Այգեպարը, Չինարին: Նոյեմբերյանի տարածաշրջանի Բարեկամավան գյուղը, որը անմիջապես հարակից է Քամառլիին, առաջին անգամ ադրբեջանական ինտենսիվ գնդակոծության ներքո հայտնվեց հունիսի 27-ի երեկոյան. ժամը 17:30-ից մինչեւ 19:00-ի սահմաններում հակառակորդն իր խոշոր տրամաչափի գնդակներով խոցեց գյուղի տներն ու դպրոցի պատերը, բնակիչների անասնագոմերը՝ հրդեհելով գյուղի արոտավայրերի 90 տոկոսը: Այդ օրը հայկական զնուժի համարժեք պատասխանի մասին հաղորդումները բացակայում են:
Հայ-ադրբեջանական սահմանի հյուսիսային աղեղը վերստին թեժացավ հուլիսի վերջին: Մասնավորապես, հուլիսի 31-ին ադրբեջանական զինուժը ժամը 18:15-ից մինչեւ 19:00 խոշոր տրամաչափի գնդացիրներից նորից ռմբակոծեց Բարեկամավան գյուղը՝ խոցելով բնակիչների տները, տանիքները, բնական գազի խողովակը: Այդ երեկո ռմբակոծության էր ենթարկվել նաեւ Քամառլիին սահմանակից մեկ այլ հայկական գյուղ՝ Դովեղը, որտեղ վնասվել էին գյուղի տների պատեր, դարպասներ եւ այլն: Ղազախի շրջանի Ղուշի Այրում գյուղի դիրքերից էլ ռմբակոծության ենթարկվեց Ոսկեպար գյուղը, որտեղ գնդակները մտել էին մարդկանց տներ, խոցել դարպասներ, վնասել էլեկտրական հոսանքագծերը, որոնք արագ վերանորոգվել էին:
Ինչպես «Առավոտի» թղթակիցն էր Բարեկամավանից իր աղբյուրի վրա հղումով հաղորդել, այդ ժամանակ հայ սահմանապահները պատասխան կրակ էին բացել, սակայն ադրբեջանցիները նշված գյուղերի գնդակոծումը դադարեցրել էին ոչ թե անմիջապես, այլեւ գիշերը՝ հայկական կողմի հատու պատասխանից ու պատճառած կորուստներից հետո: Չափազանց ուշագրավ է, որ հուլիսի 31-ի փոխհրետակոծության ու կորուստների կապակցությամբ նույն «Ենի մուսավաթ» թերթը հայտնել էր, որ «անցած գիշեր սպանվել են Ղազախի շրջանի Քեմերլի գյուղի բնակիչ 2 սպա»: Ադրբեջանի ՊՆ-ն հերքել էր այս տեղեկությունը, հաղորդելով, որ այդ գիշեր Ղազախի շրջանում սպանվել է Ադրբեջանի ՊՆ մեկ պրապորչիկ՝ 1977թ. ծնված Իսա Զիյադ օղլու Ալմազովը», չնշելով՝ թե սահմանի որ հատվածում: Իսկ ընդհանուր, АПА գործակալությունը Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարությանը հղումով հայտնել էր, որ հուլիսի 31-ի գիշերը ադրբեջանական զինուժը հայկական զինուժի հետ բախումների ժամանակ ունեցել է 8 զոհ:
Թերեւս ընդդիմադիր լրատվամիջոցի ու Ադրբեջանի ՊՆ-ի միջեւ կոնֆլիկտը Քամառլի գյուղում արձանագրված կորուստների կապակցությամբ, կարծես թե հասկանալի է դարձնում, թե ինչո՞ւ է այս անգամ Բաքվի պաշտպանական գերատեսչությունը «խաղը դրել» նույն musavat.com-ի վրա ու «դեպքերն էլ զարգանում են» Քամառլիում:
Սակայն վերադառնանք հիմնական թեմային՝ Քամառլի գյուղում ու նրան հարակից բնակավայրերում կատարվածին: Օգոստոսի 1-ի առավոտյան, իր կրած կորուստներից կատաղության հասած ադրբեջանական զինուժը սկսում է կրկին գնդակոծել Քամառլիին հարակի երկու հայկական գյուղերը՝ ժամը 5-ից մինչեւ 6-ն անց 30-ի սահմաններում Բարեկամավան գյուղը, իսկ ժամը 5-ից մինչեւ 8-ը՝ Դովեղ գյուղը: Գնդակներ են արձակվում նաեւ Բերդավանի ուղղությամբ:
Քամառլիի սինդրոմն ու «հայ դիվերսանտի» առեղծվածը
27 օգոստոսի, 2014
Ստեփան Սաֆարյան, քաղաքական վերլուծաբան
Օգոստոսի 26-ի երեկոյան՝ 18:44-ին Ադրբեջանի ընդդիմադիր musavat.com կայքը լուր տեղադրեց այն մասին, թե Ղազախի շրջանի Քամառլի գյուղում ազգութամբ հայ է ձերբակալվել եւ խոստացավ քիչ անց մանրամասներ հաղորդել միջադեպի կապակցութամբ:
Լուրը երկու րոպե անց՝ 18:46-ին արագորեն տեղ գտավ նաեւ Ալիեւի վարչախմբի պաշտոնական քարոզչության ոչ պաշտոնական խոսափողի դեր կատարող haqqin.az կայքում՝ «Срочно: На границе с Арменией задержан еще один армянский диверсант»/«Շտապ. Հայաստանի հետ սահմանին ձերբակալվել է եւս մեկ հայ դիվերսանտ» վերնագրով: Հաղորդելով, թե «շրջան ներթափանցած հայ դիվերսանտի անձը դեռեւս բացահայտել չի հաջողվել», սույն լրատվամիջոցը նույնպես խոստացավ մանրամասներ հաղորդել քիչ հետո:
Եւ ահա, musavat.com-ը խոստացված մանրամասները քիչ հետո տեղադրեց «Ղազախի Քամառլի գյուղում շոկի մեջ են հայի խոսքերից - Թարմացված-2» վերտառությամբ նյութի ներքո: Դրա ենթավերնագիր էր հանվել Քամառլիի բնակիչներին իբր «շոկի» մատնած «հայի խոսքերը». «Մենք չենք կարող ապրել Հայաստանում. եթե Ադրբեջանը անվտանգության երաշխիքներ տա, մենք այստեղ կքոչենք»:
Լրատվամիջոցի տեղացի զրուցակիցը՝ Քամառլիում գործադիր իշխանության ներկայացուցիչ Ադիգյոզալ Դուրսունովը «հաստատել» էր, որ ադրբեջանցի զինվորականների կողմից ազգությամբ հայ տղամարդ է ձերբակալվել, ով հայտնաբերվել է գյուղի բնակիչներից մեկի տանը: Ի հավելումն այդ ամենի, նա հայտնել էր. «Ադրբեջանցի զինվորականների ձերբակալած հայը 53-54 տարեկան տղամարդ է: Ձերբակալման պահին նա տեղի բնակիչներին պատմեց, թե Ադրբեջան է անցել Հայաստանում կյանքի ցածր պայմանների պատճառով: Իր հետ միասին Ադրբեջան փախչել են ցանկացել եւս 3-4 հայ, սակայն վերջին պահին նրանք մտքափոխվել են ու որոշել սպասել ավելի հարմար պահի: Նա ասաց, որ եթե Ադրբեջանը անվտանգության երաշխիքներ տա, ապա Հայաստանից փախստականների մի ամբողջ հեղեղ կլինի: Հայի անուն-ազգանունը ճշտվում է»:
Նաեւ հաղորդվեց, թե ձերբակալումից հետո հայը «տեղափոխվել» է Քամառլիի վարչական կենտրոն՝ Ադիգյոզալ Դուրսունովի աշխատասենյակ, որտեղ նա մնացել է 20 րոպե, այնտեղից էլ նրան զինվորականները տեղափոխել են: Այս լուրը գրեթե նույնությամբ րոպեական տեղ գտավ նաեւ haqqin.az կայքի թարմացված լրահոսում:
Սկզբաղբյուրը՝ musavat.com-ը հետգրության մեջ ապահովագրել էր իրեն, թե քանի որ չի կարողացել տեղեկությունը ճշտել պաշտպանության նախարարության պաշտոնական աղբյուրներից, հարկադրված է հրապարակել այն տեղացու պատմածով, ուստի բացառել չի կարելի հետագայում տեղեկության մեջ հնարավոր ուղղումները: Հատկանշական է, որ այդ պահից մինչեւ այժմ Ադրբեջանի ՊՆ-ը որեւէ պարզաբանմամբ հանդես չի եկել, թեպետ առեղծվածային հայը, ինչպես նշվել է, այլեւս զինվորականների մոտ է...
Տարօրինակ բարձրաձայնումներ հայկական կողմից
Ինչպես եւ սպասելի էր, հայկական կողմը փորձեց նախ հասկանալ, թե ինչի մասին են խոսում ադրբեջանական լրատվամիջոցները: Քանի որ առաջին հաղորդումներում «հայ սահմանախախտը» որակվել էր դիվերսանտ, ասել է թե՝ զինվորական, առաջինը ՀՀ պաշտպանության նախարարությունը ժխտեց, որ որեւէ զինվորական հատել է հայ-ադրբեջանական սահմանը: ՀՀ պաշտպանության նախարարության մամուլի խոսնակ Արծրուն Հովհաննիսյանը «Արմենպրես»-ին հայտնեց, թե «Ղազախի շրջանում սահմանն անցած քաղաքացին չի կարող հայ զինծառայող լինել, եւ իրականությանը չեն համապատասխանում Ադրբեջանում արդեն հնչող այն պնդումները, թե վնասազերծվել է դիվերսանտ»:
Հովհաննիսյանը նաեւ հայտարարեց, թե ՀՀ Զինված ուժերն առօրյա ծառայություն են իրականացնում, եւ որ ադբեջանական լրատվամիջոցների տարածած լուրը իրականությանը չի համապատասխանում: Ասել է թե՝ ՀՀ զինված ուժերում բացակայող հայ զինվորական չկա: «Արմենպրես»-ի հետ զրուցած սահմանամերձ գյուղերի գյուղապետերը նույնպես հաղորդել էին, որ «այս պահի դրությամբ Տավուշի մարզի սահմանամերձ որեւէ գյուղում բացակայող ՀՀ քաղացի չկա» («Արմենպերսի» հաղորդագրությունը կայքում զետեղվել է 21:42):
Հայկական մեկ այլ լրատվամիջոցի՝ «Առավոտի» թղթակիցը Տավուշի մարզում նույնպես փորձել էր անմիջապես պարզել սահմանախախտի ինքնությունը: Քանի որ ադրբեջանական Քամառլի գյուղը սահմանակից է Նոյեմբերյանի շրջանի Բարեկամավան, Դովեղ եւ Բերդավան գյուղերին, թղթակիցը դիմել էր հենց հիշյալ համայնքների ղեկավարներին, ովքեր նույնպես հայտնել էի, թե «տեղյակ չեն, որ իրենց համագյուղացիներից որեւէ մեկն անհետացել է»: Տեղի զինվորական ու իրավապահ մարմիններն էլ անտեղյակ են եղել Ադրբեջանում հայտնված անձի ինքնությունից (լրատվամիջոցի կայքում տեղեկությունը տեղադրվել է 20:48):
Սակայն թերթի թղթակիցը նաեւ բավական ուշագրավ մի տեղեկություն է հայտնել. «Մեր տեղեկություններով` այսօր առավոտյան ժամը 9-ի սահմաններում սահմանագոտում քաղաքացիական անձի շարժ է նկատվել: Դա կարող էր լինել Ադրբեջանում հայտնված քաղաքացին»:
Մեկ այլ ուշագրավ մանրաման էլ Հանրային հեռուստաընկերության «Առաջին լրատվականին» (եթեր է հեռարձակվել 21:00-ին) է հաղորդել Տավուշի մարզպետ Հովիկ Աբովյանը: Նա նշել է, թե տեղեկություններ կան, որ օգոստոսի 26-ին, օրվա երկրորդ կեսին, անծանոթ անձը մոտեցել է Նոյեմբերյանի ուղղությամբ տեղակայված հայկական հենակետերի պայմանագրային զինծառայողների ուղությամբ, ներկայացել որպես ոսկեւանցի, խոսել աղավաղված հայերենով, սխալ շեշտադրումներով, թույլտվություն խնդրել մոտենալ մեր դիրքապահներին: «Երբ մեր դիրքապահները հարցուփորձ են արել, նա չի կարողացել պատասխանել եւ փախել է ադրբեջանական կողմի ուղղությամբ»,- ասել է մարզպետը: Գործակալությունը ընդգծել է, որ որեւէ բացակայող չկա նաեւ Ոսկեւանում:
Հյակական կողմից այսպիսի հերքումների եւ ուշագրավ մանրամասների համատեքստում առավել հավանական է թվում, որ Բաքուն ինքն է «հայախոս» մեկին գործուղել Տավուշի մարզ, որտեղ նա փորձել է ներթափանցել ռազմական շատ կոնկրետ դիրք, սակայն ձախողվելով դրանում, փախուստի է դիմել դեպի Ադրբեջան: Եթե սա իրականություն է, որքան էլ որ անցանկալի միջադեպ չի արձանագրվել Տավուշում, այդուհանդերձ հայկական զինված ուժերը խնդիր ունեն (սահմանի վրա շարժը նկատել են, սակայն չեն կանխել, նաեւ՝ ադրբեջանցուն հաջողվել է մոտենալ հայ դիրքապահների ուղղությամբ ու զրույցի բռնվել):
Նույնիսկ բացառել չի կարելի, որ նրա առաջադրանքը կարող էր լինել որոշակի դիվերսիոն գործունեություն ծավալելն ու, օրինակ, դիրքապահներից մեկին առեւանգելը, երբ ադրբեջանական հենակետից կապահովեին «ավարով» հանդերձ նրա անվտանգ անցումը Հայաստանի տարածքից դեպի Ադրբեջան: Թերեւս, այս վարկածը կարող է հաստատել կամ հերքել ՀՀ պաշտպանության նախարարությունը, ով տիրապետում է կամ հնարավորություն ունի ձեռքբերել ավելի շատ տեղեկություն այն մասին, թե իրականում ի՞նչ է տեղի ունեել այդ դիրքի մոտ:
Սակայն, դառնանք Քամառլի վերադարձած «դիվերսանիտին»: Երբ հայկական կողմը հաղորդեց, որ բացակայող զինվորական չունի, ադրբեջանական լրատվամիջոցները ուղղումներ կատարեցին «լրահոսում»: Այլեւս ոչ մի խոսք դիվերսանտի մասին. Ալիեւի վարչախմբի ու նաեւ ՊՆ-ի հետ սերտորեն համագործակցող haqqin.az-ը 22:06-ին արագ փոխեց լրահոսի վերնագիրը՝ «Армяне ищут приют в Азербайджане», տեղադրելով նաեւ ՀՀ պաշտպանության նախարարության մամուլի խոսնակի հերքումը: «Դիվերսանտի» պատմությունը արագ փակվեց, սակայն չփակվեց Քամառլիի առեղծվածային «հայ սահմանախախտի» պատմությունը:
Համառոտ վերաշարադրենք «դիվերսանտի» մասին լուրի սկզբնաղբյուրի ու դրա կառուցվածքի հետ կապված տարօրինակ փաստերը. նախ ընդդիմադիր musavat.com լրատվամիջոց է նետվում լուր, թե հայ-ադրբեջանական սահմանը ինչ-որ հայ է հատել ու հայտնվել Քամառլի գյուղում: Լուրը musavat.com–ի վրա հղումով բառացիորեն երկու րոպեի տարբերությամբ տեղ է գտնում Ադբեջանի ՊՆ-ի հետ սերտորեն համագործակցող www.haqqin.az կայքում՝ նրան որակելով դիվերսանտ: Ընթերցողին խոստացված մանրամասները հաղորդելու համար musavat.com-ին չի հաջողվում Ադրբեջանի ՊՆ-ից ճշտել տեղեկությունը: Վերջինս էլ ստիպված աղբյուր է փնտրում Քամառլիում, կամ նրան հուշվում է այդ աղբյուրը. դա Քամառլիի գյուղապետն էր, կամ որ նույնն է՝ Բաքվի գործադիր իշխանության ներկայացուցիչը գյուղում:
Հասկանալով, որ հերթական անգամ «հայ դիվեսանտ» կերտելու փորձը կարող է շատ ավելի ծիծաղելի դառնալ, քան Չինարի գյուղի մոլորված բնակիչ Կարեն Պետրոսյանի ողբերգական դեպքն էր, ինչպես նաեւ՝ հայկական կողմի հերքումը, Բաքվին հարկադրեցին անցում կատարել դեպի «քաղաքացիական սյուժե»: Այս ամբողջ ընթացքում Ադրբեջանի ՊՆ-ը, ում տրամադրության տակ գտնվում է «ձերբակալված հայ սահմանախախտը», խորհրդավոր լռում է... Մինչդեռ հընթացս Ադրբեջանի տեղեկատվական տարածություն եւ հասարակական կարծիք է նետվում Քամառլին «շոկի մեջ գցած» «հայի պատմությունն ու խոսքերը»՝ « Մենք չենք կարող ապրել Հայաստանում, եթե Ադրբեջանը անվտանգության երաշխիքներ տա, մենք այստեղ կքոչենք»:
Քամառլիի ու Ղազախի շրջանի մղձավանջը, Ադրբեջանի ՊՆ-ի եւ ընդդիմադիր լրատվության բացահայտ հակամարտությունը
Ընդհանրապես կարեւոր հարց է, թե ինչո՞ւ է Բաքուն այս ներկայացման համար ընտրել Ղազախի շրջանն ու Քամառլի գյուղը: Արժե այս առումով ժամանակի մեջ տեղափոխվել դեպի հուլիսի վերջ-օգոստոսի սկիզբ, քանի որ ադրբեջանական այդ շրջանում ու գյուղում կատարվածը, ենթադրում ենք, սերտորեն կապ ունի այն ամենի հետ, ինչ այժմ կատարվում է: Այդ օրերին Քամառլիի ու Ղազախի շրջանի սահմանամերձ գյուղերի ապրած մղձավանջում «հանդիպում» են բնակիչների տոտալ սարսափն ու կորուստները, դրանք Ադրբեջանի հանրության սեփականությունը դարձրած ընդդիմադիր musavat.com լրատվամիջոցը եւ այդ ամենը կոծկել փորձած Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարությունը: Այս առումով «Քամառլիի սինդրոմի» պատկերը լիարժեք բացահայտում են հայկական ու ադրբեջանական լրատվամիջոցները:
Ալիեւի ամառային ռազմական արկախածնդրությունը հայ-ադրբեջանական սահմանի այս հատված ներթափանցեց հունիսի վերջերին: Մինչ այդ մի տեւական շրջան բավական կանոնավոր ու խոշոր տրամաչափի սպառազինություններից ռմբակոծվում էին հատկապես Բերդի տարածաշրջանի գյուղերը՝ Ներքին Կարմիրաղբյուրը, Մովսեսը, Այգեպարը, Չինարին: Նոյեմբերյանի տարածաշրջանի Բարեկամավան գյուղը, որը անմիջապես հարակից է Քամառլիին, առաջին անգամ ադրբեջանական ինտենսիվ գնդակոծության ներքո հայտնվեց հունիսի 27-ի երեկոյան. ժամը 17:30-ից մինչեւ 19:00-ի սահմաններում հակառակորդն իր խոշոր տրամաչափի գնդակներով խոցեց գյուղի տներն ու դպրոցի պատերը, բնակիչների անասնագոմերը՝ հրդեհելով գյուղի արոտավայրերի 90 տոկոսը: Այդ օրը հայկական զնուժի համարժեք պատասխանի մասին հաղորդումները բացակայում են:
Հայ-ադրբեջանական սահմանի հյուսիսային աղեղը վերստին թեժացավ հուլիսի վերջին: Մասնավորապես, հուլիսի 31-ին ադրբեջանական զինուժը ժամը 18:15-ից մինչեւ 19:00 խոշոր տրամաչափի գնդացիրներից նորից ռմբակոծեց Բարեկամավան գյուղը՝ խոցելով բնակիչների տները, տանիքները, բնական գազի խողովակը: Այդ երեկո ռմբակոծության էր ենթարկվել նաեւ Քամառլիին սահմանակից մեկ այլ հայկական գյուղ՝ Դովեղը, որտեղ վնասվել էին գյուղի տների պատեր, դարպասներ եւ այլն: Ղազախի շրջանի Ղուշի Այրում գյուղի դիրքերից էլ ռմբակոծության ենթարկվեց Ոսկեպար գյուղը, որտեղ գնդակները մտել էին մարդկանց տներ, խոցել դարպասներ, վնասել էլեկտրական հոսանքագծերը, որոնք արագ վերանորոգվել էին:
Ինչպես «Առավոտի» թղթակիցն էր Բարեկամավանից իր աղբյուրի վրա հղումով հաղորդել, այդ ժամանակ հայ սահմանապահները պատասխան կրակ էին բացել, սակայն ադրբեջանցիները նշված գյուղերի գնդակոծումը դադարեցրել էին ոչ թե անմիջապես, այլեւ գիշերը՝ հայկական կողմի հատու պատասխանից ու պատճառած կորուստներից հետո: Չափազանց ուշագրավ է, որ հուլիսի 31-ի փոխհրետակոծության ու կորուստների կապակցությամբ նույն «Ենի մուսավաթ» թերթը հայտնել էր, որ «անցած գիշեր սպանվել են Ղազախի շրջանի Քեմերլի գյուղի բնակիչ 2 սպա»: Ադրբեջանի ՊՆ-ն հերքել էր այս տեղեկությունը, հաղորդելով, որ այդ գիշեր Ղազախի շրջանում սպանվել է Ադրբեջանի ՊՆ մեկ պրապորչիկ՝ 1977թ. ծնված Իսա Զիյադ օղլու Ալմազովը», չնշելով՝ թե սահմանի որ հատվածում: Իսկ ընդհանուր, АПА գործակալությունը Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարությանը հղումով հայտնել էր, որ հուլիսի 31-ի գիշերը ադրբեջանական զինուժը հայկական զինուժի հետ բախումների ժամանակ ունեցել է 8 զոհ:
Թերեւս ընդդիմադիր լրատվամիջոցի ու Ադրբեջանի ՊՆ-ի միջեւ կոնֆլիկտը Քամառլի գյուղում արձանագրված կորուստների կապակցությամբ, կարծես թե հասկանալի է դարձնում, թե ինչո՞ւ է այս անգամ Բաքվի պաշտպանական գերատեսչությունը «խաղը դրել» նույն musavat.com-ի վրա ու «դեպքերն էլ զարգանում են» Քամառլիում:
Սակայն վերադառնանք հիմնական թեմային՝ Քամառլի գյուղում ու նրան հարակից բնակավայրերում կատարվածին: Օգոստոսի 1-ի առավոտյան, իր կրած կորուստներից կատաղության հասած ադրբեջանական զինուժը սկսում է կրկին գնդակոծել Քամառլիին հարակի երկու հայկական գյուղերը՝ ժամը 5-ից մինչեւ 6-ն անց 30-ի սահմաններում Բարեկամավան գյուղը, իսկ ժամը 5-ից մինչեւ 8-ը՝ Դովեղ գյուղը: Գնդակներ են արձակվում նաեւ Բերդավանի ուղղությամբ:
Comment