The Struggle in Javakhk

[Vrej1915]

Ջավախքի հայության ու ոստիկանների բախումների համար պատասխանատուն իշխանություններն են, նրանք կառչած են իրենց աթոռներից. Ջավախքի նախկին ոստիկանապետ


22:05 • 02.10.17



Սեպտեմբերի 30-ին Ջավախքում հայերի ու ոստիկանների միջև տեղի ունեցած բախման պատասխանատուն գործող իշխանությունն է: Tert.am-ի հետ զրույցում այս մասին ասաց Վրաստանի ընդդիմադիր «Ազգային շարժում» կուսակցության ներկայացուցիչ, Ջավախքի նախկին ոստիկանապետ Արսեն Կարապետյանը:

Վերջինս նշեց, որ բնակչության նկատմամբ ուժի կիրառումը արդարացնել չի կարելի, այն անթույլատրելի է: Կարապետյանն ասաց, որ մեղավոր է ոչ միայն Վրաստանի կենտրոնական իշխանությունը՝ «Վրացական երազանքը», այլևս կուսակցությունից Ջավախքում ընտրված իշխանավորները: Ըստ նրա՝ իշխանությունները իրենց աթոռներին ու պաշտոններին կառչած մնալու համար շատ հարցերում համաձայնում են կենտրոնական իշխանությունների հետ, չնայած՝ նրանց չեն արգելում իրենց կարծիքը արտահայտել ու պաշտպանել այն շրջանի շահերը, հետաքրքրությունները, որոնք իրենք ներկայացնում են:

- Ջավախքի Գումբուրդո գյուղում օրերս տեղի ունեցավ միջադեպ տեղի հայերի ու ոստիկանության միջև: Իրավապահ մարմինները չեն թույլատրել, որ հայերը խաչքար տեղադրեն, ինչի արդյունքում տեղի է ունեցել բախում, տուժել է մի քանի մարդ, այդ թվում` իրավապահ: Ի՞նչ կարծիք ունեք միջադեպի վերաբերյալ:

- Ես ներկա եմ գտնվել այնտեղ, ականատես եմ եղել զարգացումներին և կարող եմ ասել, որ տեղի ունեցածի պատասխանատվությունը իշխանությունների վրա է: Թե՛ կենտրոնական, թե՛ տեղական իշխանությունները, որոնք նույն կուսակցությունն են ներկայացնում, պատասխանատու են միջադեպի համար: Ըստ իս՝ բնակչության նկատմամբ ուժի կիրառումը արդարացնել չի կարելի, այն անթույլատրելի է անկախ նրանից թե որտեղ կլինի: Հիմա կրքերը հանդարտվել են, կոնֆլիկտը լուծվել է, բայց ես հույս ունեմ, որ սա չի դառնա նախադեպ: Իշխանությունները պետք է ենթադրություններ անեն ու կանխեն հաջորդ նման հնարավոր սցենարները: Հակված չեմ մտածել, որ իշխանությունները հատուկ կամ նպատակադրված են նման քայլի գնացել, բայց արդյունքում ստացվել է, որ նրանք դարձել են Ջավախքում ապակայունացման պատճառ: Իսկ սա շատ վտանգավոր է: Բայց, փառք Աստծո, որ Ջավախքի բնակչությունը այնքան խելամիտ է, իմաստուն ու կրթված, որ հարթել է իրավիճակը: Կրկնում եմ՝ պատասխանատվությունը իշխանությունների վրա է:

- Ջավախքում առաջիկայում սպասվում են ՏԻՄ ընտրություններ: Շատերը կարծում են, որ տեղի ունեցածը քաղաքական երանգներ ունի: Դուք համաձա՞յն եք:

- 3 շաբաթ անց, այո, Ջավախքում սպասվում են քաղաքական ընտրություններ, բայց ես չեմ ուզի այս ամենին քաղաքական ենթատեքստ տալ: Տեղի ունեցածը Ջավախքի համար մեծ ողբերգություն էր, ու ես չեմ ուզենա այս ողբերգությունը շահարկել քաղաքական միավորներ, դիվիդենտներ հավաքելու համար: Ես կոչ չեմ անում բնակչությանը քվեարկել կամ չքվեարկել մեկի օգտին, բայց, կարծում եմ, իշխող «Վրացական երազանք»-ի գործողություններին վերաբերմունք կարտահայտվի: Կարևորն այն է, որ ժողովուրդը հետևություններ անի, ինչպես ես՝ որպես շարքային քաղաքացի, հետևություններ եմ արել այս միջադեպից, որ ակնհայտ է իշխանությունների վերաբերմունքը ժողովրդի նկատմամբ, և կապ չունի՝ այդ ժողովուրդը հայ է, թե վրացի: Հայերն էլ Վրաստանի քաղաքացիներ են, Վրաստանի մեծատառով քաղաքացիներ, ինչպես Վրաստանի մյուս քաղաքացիները:

- Ջավախքի իշխանություններն ու բնակչությունը համերաշխ են եղել: Ամեն դեպքում, նախկինում տեղի ունեցած նման մեծ միջադեպերի մասին մենք տեղեկացված չենք: Ի՞նչ փոխվեց Ջավախքում, որ տեղի հայերն ու իշխանությունները խնդիրներ ունեցան: Կա՞ արդյոք հայերի նկատմամբ խտրական դրսևորում:

- Չէ, ես չեմ կարծում, որ հայերի նկատմամբ ծրագրված նման մոտեցումներ, քաղաքականություն կա: Կարծում եմ, որ սխալ է արվել: Իմ կարծիքով՝ գործող իշխանությունները սխալվել են, խոսքը ոչ միայն քաղաքապետի, այլև՝ գյուղապետերի մասին է: Ես չեմ ուզում անձնապես որևէ մեկին վիրավորել, բայց իշխանությունները մեղավոր են, իրենց աթոռներին ու պաշտոններին կառչած մնալու համար նրանք շատ հարցերում համաձայնում են կենտրոնական իշխանությունների հետ, չնայած, կարծում եմ, նրանց չեն արգելում իրենց կարծիքն արտահայտել ու պաշտպանել այն շրջանի շահերը, հետաքրքրությունները, որոնք իրենք ներկայացնում են: Խնդիրը տեղի իշխանությունների անգործության մեջ է:

- Ի՞նչ պետք է անեին տեղի իշխանությունները, որ չեն արել:

- Հարցն այնտեղ չէ, թե ինչ չեն արել, հարցն այն է, թե ի՞նչ են արել, ի՞նչ են նրանք արել, որ տեղի բնակչության հետ կապը ամրապնդեն: Ես` որպես Ջավախքի բնակիչ, չեմ տեսնում, թե ինչ են արել… Եկեք հարցը չդիտարկենք այն տեսանկյունից, որ մի տեղ փողոցն են վերանորոգել, մեկ այլ տեղ լույս են քաշել: Մենք ապրում ենք 21-րդ դարում, ամոթ չէ՞ խոսել ճանապարհի, հոսանքի մասին. չէ՞որ դրանք ավելի մեծ, ավելի գլոբալ զարգացման մի մաս պետք է լինեն: Մենք ավելի մեծ ձգտումներ պետք է ունենանք, քան ճանապարհի վերանորոգումը: Իշխանությունները ոչինչ չեն անում, որ ժողովրդի հետ մերձենան, նրանց ավելի լավ ճանաչեն, որ ժողովուրդն էլ իրենց լավ ճանաչի: Նրանք իզոլացվում են իրենց գրասենյակներում, ոմանք էլ թիկնապահներով են:

- Իսկ հայ պատգամավորները, ովքեր ընտրվել են իշխող «Վրացական երազանք»-ից, նույնպե՞ս որևէ բան չեն արել:

- Այն, ինչ ես ասացի, վերաբերում է բոլորին՝ հայերին, վրացիներին, բոլոր իշխանավորներին: Ինձ համար ամենավիրավորականն այն էր, որ ես այդ բախումների օրը տեսա իշխանությունների վախեցած աչքերը: Ինչո՞ւ գործող իշխանությունները պետք է վախենան սեփական ժողովրդից: Մեկ տարի առաջ այստեղ ընտրություններ էին ու իշխանությունները պտտվում էին ու ասում, որ ժողովրդի հետ են լինելու, իսկ ժողովուրդը որևէ բան չի մոռանում: Ես կրկնում եմ՝ չեմ ուզում քաղաքականացնել, բայց ժողովուրդն իր պատասխանը կտա, իրավիճակը կարդինալ փոխել է պետք, ժողովուրդը հեռվացել է իշխանություններից, իշխանությունները՝ օդերում են սավառնում: Ներկայիս իրավիճակը, դժբախտաբար, նման է Շևարդնաձեի պաշտոնավարման տարիներին: Հուսով եմ, որ նման դեպքերը չեն կրկնվի, բայց իշխանությունների անգործությունը թույլ չի տալիս վստահություն հայտնել:

- Իսկ հնարավո՞ր է, որ տեղի ունեցածի հիմքում նաև այն է, որ Ջավախքում նվազել է հայ պաշտոնյաների թիվը: Օրինակ, ոստիկանապետն այլևս հայ չէ, բայց նախկինում նշանակվում էր տեղի հայ ներկայացուցիչը:

- Ես, գիտեք, Ջավախքի վերջին հայ ոստիկանապետն եմ եղել: Բայց հարցը, կարծում եմ, այն չէ՝ ոստիկանապետը հայ կլինի, թե վրացի: Կարևորն այն է, որ նա լինի տեղացի: Եթե անգամ ոչ տեղացի հայ լինի, նորից անընդունելի է, որովհետև տեղի խնդիրներին ծանոթ չէ: Եթե հանրության 90 տոկոսը հայ է, ապա ցանկալի է, որ հայերը շատ ներկայացված լինեն ղեկավար օղակներում, որպեսզի տեղի մենթալիտետին ծանոթ լինեն կամ գոնե լեզուներին տիրապետեն: Մարդիկ կան, ովքեր, ցավոք, մենակ հայերեն գիտեն կամ մենակ վրացերեն, իսկ ես չեմ կարծում, որ մեկ լեզու իմանալով կարելի է մի ամբողջ շրջանի ժողովրդի հետ հարաբերություններ կառուցել: Իսկ ոստիկանության պարտականություններից առաջնայինը հենց դա է: Հավատացեք, ասում եմ որպես նախկին ոստիկան, բացառված է կրիմինալի դեմ պայքարել առանց շրջանում ապրող բոլոր ազգությունների լեզուները տիրապետելու: Բայց ներկայիս իշխանությունները, ցավոք, օտարանում են բնակչությունից: Ավելին՝ տենդենց կա, որ ոստիկանության պետերը, նրանց տեղակալները էթնիկ վրացիներ են, վարչության պետերը ևս: Ես դեմ եմ Ջավախքի նկատմամբ գործող կենտրոնական իշխանությունների նման վերաբերմունքին:



Տիգրանուհի Մարտիրոսյան

[Vrej1915]

Լարվածության նոր ալիք է սպասվում Ջավախքում. այս անգամ՝ Տաբածղուր գյուղում

Քրիստինե Աղալարյան

18:17, 3 հոկտեմբերի, 2017

Վրաստանի տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրություններին ընդառաջ մրցակից ուժերը փորձում են լարվածության տարբեր ալիքներ առաջացնել Սամցխե-Ջավախքի տարածաշրջանում: Այդ նպատակով օգտագործում են տեղի հայ բնակիչներին և նրանց հուզող հիմնախնդիրները՝ հրահրելով նորանոր միջադեպեր:

Օրերս Ախալքալաքի շրջանի Գումբուրդո գյուղում տեղի ունեցած խաչքարի տեղադրումը բախման առիթ դարձավ և տարաբնույթ մեկնաբանությունների տեղիք տվեց՝ ռուս-ադրբեջանական սադրանքից մինչև վիճահարույց եկեղեցիների հարցին լուծում չտված հայ-վրացական եղբայրական հարաբերությունների անորոշ կարգավիճակ:

«Հետք»-ը քիչ առաջ ահազանգ ստացավ նաև Սամցխե-Ջավախքի Բորժոմի շրջանի Տաբածղուր գյուղիբնակիչներից: Այստեղ էլ կրկին թեժացել է Տաբածղուր լճում ձկնորսության հարցը: Հիշեցնենք՝ Տաբածղուր լիճը վարձակալության պայմանագրով հանձնվել էր ՀՀ ԱԺ նախկին պատգամավոր Վարդան Այվազյանի հիմնադրած «Լճեր» ՍՊԸ-ին, որը գյուղացիներին արգելել էր այլևս լճից օգտվել:

Վարդան Այվազյանի մտերիմներն այս ամառ հայտարարել են, որ իրենք իբրև թե այլևս գործ չունեն լճի հետ, և լճի նկատմամբ իրենց իրավունքը վաճառել են Տաբածղուր գյուղում գտնվող հյուրանոցի սեփականատիրոջը՝ Զազա Սարալիձեին: Սակայն գյուղացիները չեն հավատում Այվազյանի այս քայլին և վստահ են, որ նա պարզապես ցանկացել է թիկունքում մնալ՝ իր անվան հետագա շահարկումից խուսափելու համար: Փոխարենը վրացի գործընկերոջն է լիազորություններ տվել հարցը վերջնականապես լուծելու և լիճը գյուղացիներից խլելու նպատակով:

Ինչ է տեղի ունեցել իրականում: Համաձայն Վրաստանի ընկերությունների գրանցման պետական ռեգիստրի փաստաթղթերի, «Լճեր» ՍՊԸ-ի բաժնեմասն այս տարվա հունիսի 11-ին Վարդան Այվազյանի զարմիկը՝ Արմեն Այվազյանը, ով ընկերության 100 տոկոս բաժնեմասի իրավատերն էր, վաճառել է բաժնեմասի 50% -ը Զազա Սարալիձեին: Մնացյալ 50 % -ը դեռևս Այվազյանի զարմիկի անվամբ է:

Այն, որ Արմեն Այվազյանն անմիջականորեն կապ ունի Վարդան Այվազյանի հետ, ցույց է տալիս նաև ՀՀ ընկերությունների պետական ռեգիստրում Այվազյանների ընտանիքին պատկանող ընկերություններում Արմենի ներկայությունը: Օրինակ՝ «Այգես» ՍՊԸ-ում, որը պատկանում է Վարդան Այվազյանի որդուն՝ Սուրեն Ավյազյանին, Արմեն Այվազյանը տնօրեն է:

«Լճեր» ՍՊԸ-ի բաժնեմասի առք ու վաճառքի պայմանագրում գործարքի գինը կազմել է 125 հազար դոլարին համարժեք լարի, որը գնորդը պարտավորվել է վճարել 3 տարվա ընթացքում:

Զազա Սարալիձեին այս գործարքում ներկայացնում է Խաշուր քաղաքում գրանցված հայազգի Գիորգի Կարաղյանը:

«Հետք»-ի հետ զրույցում Տաբածղուր գյուղի բնակիչ Հովհաննեսը պատմեց, որ հոկտեմբերի 5-ին լճի նոր համասեփականտերն այցելելու է գյուղ, սպառնացել են, որ հատուկ ջոկատայիններ են բերելու, որպեսզի լճի հարցը վերջնականապես կարգավորեն: Սակայն Տաբածղուր գյուղի բնակիչները մարտական են տրամադրված:

Բացի դրանից, գյուղացու ասելով, նոր համասեփականատերը Վրաստանի ընդդիմության թևի ներկայացուցիչ է, և այս հարցը ևս քաղաքական նպատակներով է ցանկանում օգտագործել: Հետևաբար, հոկտեմբերի 5-ին ողջ գյուղը ոտքի է կանգնելու, որպեսզի թույլ չտա ո´չ քաղաքականացնել հարցը, ո´չ էլ լճին տիրանալ:

[Vrej1915]

Ջավախքում բախումներից հետո ննջեցյալների աճյունները կտեղափոխվեն

• Lragir.am
• Ներքին կյանք - 04 Հոկտեմբերի 2017

Վրաստանի Մշակութային ժառանգության պահպանության ազգային գործակալության ղեկավար Նիկոլոզ Անթիձեն ասում է, որ ննջեցյալների աճյունները կտեղափոխվեն հայաբնակ Գումբուրդոյի (Կումուրդո) եկեղեցու տարածքից և կկանգնեցվի հուշակոթող, գրում է jnews.ge-ն:



Անթիձեն նշել է, որ սեպտեմբերի 30-ի միջադեպը, չպետք է լիներ, քանի որ նախապես քննարկվել է ոսկորների վերաթաղման և հուշարձանի տեղադրման հարցը:



«Կես ամիս առաջ ես և նահանգապետը, տեղական իշխանությունների ներկայացուցիչների, գյուղական համայնքի ներկայացուցիչների հետ համաձայնեցինք, գտանք համապատասխան վայր ուր կտեղափոխվեն թաղվածների ոսկորները: Ճիշտ է, այդ տարածքը մասնավոր սեփականություն է: Բայց սեփականատերը կարող է մի փոքրիկ հողակտոր հատկացնել, որպեսզի կարողանանք այնտեղ վերաթաղել և հուշարձան տեղադրել»,- ասաց Նիկոլոզ Անթիձեն:



Այն հարցին, թե ինչու են որոշել թաղվածների ոսկորները եկեղեցու տարածքից դուրս բերել, նա պատասխանեց. «Առաջին հերթին այնտեղ լինելու է նոր դարպաս, և նոր դարպասը չի համապատասխանում հին եկեղեցու կառույցին, հուշարձանի հետ: Մենք պետք է շարունակենք հնագիտական պեղումները եկեղեցու վերականգնման աշխատանքներից հետո, որպեսզի ամբողջությամբ ուսումնասիրենք տեղանքը, ենթակառուցվածքների զարգացումը»:



Նախնական տարածքը, որտեղ որոշվել է կատարել նոր վերահուղարկավորումը գտնվում է գյուղում եկեղեցու ցանկապատից 5 մետր հեռավորության վրա:



Ըստ Անթիձեի, պեղումների ժամանակ հողից դուրս եկած ոսկորների մնացորդները հետազոտվել են:



«Սա այն մարդկանց մնացորդներն են, ովքեր գնդակահարվել են XX դարի սկզբին, երբ խորհրդային իշխանությունը մտավ Վրաստան: Նրանք գնդակահարում էին հիմնականում եկեղեցիներում կամ աղոթքի համար նախատեսված վայրերում: Մենք ցանկանում եք տեղադրել հուշարձան և հարգանքի տուրք մատուցել այդ մարդկանց, կապ չունի, այնտեղ միայն հայեր են, թե միայն վրացիները, կամ երկուսն էլ, մենք ուզում ենք հարգել նրանց հիշատակը»,- ասաց Նիկոլոզ Անթիձեն:



Վրաստանի մշակութային ժառանգության պահպանության ազգային գործակալության ղեկավարը գտնում է, որ սեպտեմբերի 30-ին Գումբուրդոյում տիրող լարվածությունը արհեստականորեն է հրահրված՝ կոնկրետ մարդկանց կողմից:



«Մենք արդեն երկրորդ տարին է աշխատում ենք այնտեղ, նման բան չի եղել այնտեղ, կարծում եմ, սա սադրանք է, ժողովուրդը, տեղական իշխանությունները, մեր վերականգնողները, բոլորը միասին են աշխատում, այն ամենը, ինչը տեղի է ունեցել այնտեղ, սա պետք էր ինչ-որ ոչ անկեղծ ուժերի, իրավիճակը սրելու համար»,- ասաց նա:



Այն հարցին, ինչու են եկեղեցու տարածքը հսկում ոստիկանության հսկիչ անձնակազմը և ինչու բնակիչներին չեն թույլատրել մտնել տարածք, Նիկոլոզ Անթիձեն պատասխանեց. «Մենք ունենք նոր մոտեցում, լինում է, որ վերականգնման ընթացքում ինչ-որ բան է կորչում: Բոլոր վայրերում, որտեղ ընթանում են վերականգնողական աշխատանքներ` Ածղուրիում, Սաֆարայում, ամենուր կա ոստիկանության պահակախումբ: Մենք այդպիսով ապահովագրում են ինքներս մեզ և շրջապատում գտնվողներին: Չեն թույլատրել քանի որ նրանք ցանկանում էին ուժով մտնել և մի քար տեղադրել: Այդպես չի կարելի, որ երբ ուզենաս, գաս հուշարձան տեղադրես»:



Ամեն շաբաթ Գումբուրդոյում բնակիչները գնում են եկեղեցի, աղոթում և մոմեր են վառում: Ըստ Անթիձեի, ոչ-ոքի չի արգելվում մտնել եկեղեցու տարածք: «Աղոթել, ոչ-ոք չի արգելում: Դա ոչ-ոք չի կարող անել: Այնպես, որ տարածքը հսկվում է, որ այնտեղ ոչինչ չկորչի, կամ ինչ-որ նոր բան չմտցվի: Կիրակի օրը տեղի ունեցած միջադեպից հետո, մարդիկ մտան այնտեղ, և աղոթեցին»,- ասում է նա:



Գումբուրդոյի տաճարի վերականգնումը սկսվել է 2016 թվականին և կավարտվի 2021 թվականին:



Սեպտեմբերի 30-ին հայաբնակ Գումբուրդոյում տեղի ունեցավ բախում գյուղացիների և ոստիկանների միջև: Բնակիչները ցանկանում էին մտնել եկեղեցու տարածք և հուշարձան տեղադրել իրենց նախնիների վերաթաղված մնացորդների գերեզմանին, սակայն մոտ 30 հոգուց բաղկացած ոստիկանների խումբը նրանց թույլ չտվեց: Արդյունքում, իրավիճակը տաքացավ և տեղի ունեցավ բախում: Դեպքի վայր ժամանեց հատուկ նշանակության զորքը: Բախումների արդյունքում տուժել է ավելի քան 10 մարդ, բնակիչներ ու ոստիկաններ: Վրաստանի ՆԳՆ-ն հետաքննություն է վարում Վրաստանի Քրեական օրենսգրքի երեք հոդվածների վերաբերյալ, որոնք ենթադրում են հարձակում գործել ոստիկանի վրա, վնասել կամ ոչնչացնել ուրիշի իրերը, ինչը զգալի վնաս է հասցրել, ինչպես նաև խուլիգանություն:

========
By first hand witness account, already in early 2001-02...., the georgians, under the guise of restoration, were destroying Armenian inscriptions on the walls and entrance of this huge church, and craving "old georgian" inscriptions in place....

[Vrej1915]

• Գումբուրդոյի եկեղեցին վրաց եկեղեցու սեփականությունն է, բայց պետք է լսել գյուղի բնակիչների խաչքար տեղադրելու խնդրանքը. Վիրահայոց թեմի առաջնորդ

04.10.17



Լուսանկարը՝ armeniasputnik.am-ի


Սեպտեմբերի 30-ին Վրաստանի Ախալքալաքի շրջանի Գումբուդո գյուղում եկեղեցու շուրջ գրանցված միջադեպի, հայաբնակ գյուղում տեղակայված եկեղեցում խաչքար-տապանաքար դնելու մասին որոշման, Վիրահայոց թեմին վերագրվող մեղադրանքների և այլ հարցերի շուրջ Tert.am-ը զրուցեց Հայ առաքելական եկեղեցու Վիրահայոց թեմի առաջնորդ Վազգեն եպիսկոպոս Միրզախանյանի հետ:

-Սրբազան Հայր, Գումբուրդոյում գրանցված միջադեպից հետո, երբ խաչքար տեղադրելու համար բախումներ եղան գյուղի բնակիչների ու ոստիկանության աշխատակիցների միջև, այժմ բնակիչներն ասում են, որ սպասում են Վիրահայոց թեմի ու վրաց եկեղեցու որոշմանը: Ի՞նչ է արվել դրանից հետո, ի՞նչ ձևաչափով են քննարկումներ լինելու, ինչպե՞ս է կայացվելու որոշումը:

-Երկուշաբթի օրվանից Թբիլիսիում պետական գործիչների հետ եղել են հանդիպումներ, հանդիպում է եղել նաև Վրաց պատրիարքարանում, պատրիարքարանի փոխանորդ, տեղապահ Թեդորոյի հետ, որին ներկա էր նաև Վրաստանի հաշտեցման և քաղաքացիական հավասարության հարցերով փոխնախարարը: Քննարկում եղավ, վրացական կողմն ուշադիր լսեց այն ամենն ինչ ներկայացվում էր, ներկայացրեցինք Գումբուրդոյի ժողովրդի պահանջը, որ աճյունները մնան եկեղեցու տարածքում և խաչքար-տապանաքար դրվի այդ գերեզմանի վրա: Վրացական կողմն ասաց, որ պատրիարքարանում կանցկացնեն խորհրդակցություն, որին ներկա կլինեն ներկայացուցիչներ պատրիարքարանից, Վիրահայոց թեմից, Գումբուրդոյից, Հուշարձանների պահպանության գործակալությունից, պետական ծառայություններից, որպեսզի բազմակողմանի ուսումնասիրենք հարցը և լուծումներ տանք: Մենք ներկայացրեցինք, որ եկեղեցին այնտեղ է, ժողովուրդն այնտեղ է, հարկավոր է ունկնդիր լինել ժողովրդին: Մենք հասկանում ենք, որ դա ուղղափառ եկեղեցի է, մենք հասկանում ենք, որ եկեղեցին իր տարածքով վաղուց սեփականաշնորհված է, վրաց ուղղափառ եկեղեցու սեփականությունն է, բայց հորդորում ենք, որ լսեն Գումբուրդոյի ժողովրդի այդ պարզ խնդրանքը: Հիմա սպասում ենք պատրիարքարանի պատասխանին, թե երբ կարող ենք ստեղծել աշխատանքային խումբ, որ այդ հարցերը միասին քննարկենք:

-Ելնելով հանդիպումներից՝ ինչպիսի՞ դիրքորոշում ունի վրացական կողմն այս հարցի վերաբերյալ:

-Վրաստանում պետական ծառայողները, ում հետ մենք հանդիպել ենք, բոլորն էլ մտահոգ են, բոլորն էլ ուզում են հարցին լուծում տալ, նույնը ես տեսա նաև պատրիարքարանում: Որևէ մեկը ցանկություն չունի տարածաշրջանում ավելորդ լարվածություն ստեղծել:

-Տարբեր հարթակներում շրջանառվում է այն միտքը, որ Վիրահայոց թեմը հավակնություններ ունի ուղղափառ եկեղեցու նկատմամբ, իրականում Վիրահայոց թեմի դիրքորոշումը ո՞րն է այս հարցում:

- Մենք երբեք որևէ հավակնություն չենք ունեցել, որովհետև այդ եկեղեցին երբեք առաքելական եկեղեցի չի եղել:

-Երկար ժամանակ է քննարկվում էր խաչքար-տապանաքար տեղադրելու հարցը, միջադեպն ինչո՞ւ տեղի ունեցավ հենց հիմա:

-Ես դժվարանում եմ պատասխանել այդ հարցին, ես ինքս տեղում չեմ եղել, որ իմանայի: Ամեն ինչ հնարավոր է, հնարավոր է` մարդիկ ուղղակի բորբոքվել են. ես կարծում եմ, որ այդպես է եղել: Սակայն, Ախալքալաքում ակտիվիստների հետ ունեցել ենք հանդիպում և խնդրել ենք իրենց, որ համբերեն, որովհետև ժամանակ է պետք, նման հարցերն այդպես արագ չեն լուծվում: Կարծես թե լսեցին մեզ, բայց թե հետո ինչ եղավ՝ այդ հարցի պատասխանը չունեմ:

- Սրբազան Հայր, վրացի հոգևորական Իլյա Ճիղլաձեն Ձեզ մեղադրում է պառակտմանը նպաստելու մեջ և տեղի ունեցածը վերագրում է Ձեզ: Ի՞նչ է սա նշանակում։

-Տեղյակ եմ, ես ուզում եմ, որ հասարակությունն իմանա, որ Հայաստանից դուրս ծառայող հոգևորականներս, մանավանդ այնպիսի երկրներում, որտեղ պատմամշակութային խնդիրներ ունենք տեղի դոմինանտ եկեղեցու կամ հասարակության հետ, ցանկացած հոգևորական իր գործունեությամբ արդեն թիրախ է: Նրան կմեղադրեն այս կամ այն հարցերում: Ես բացարձակ չեմ ուզում մեկնաբանել ինչ-որ պատահական հոգևորականի խոսքը: Այստեղ չեն նայում, թե ով ինչ է արել, կամ որ բնակիչն է ինչ-որ գործողություն կատարել: Իրենք գիտեն, որ կա եկեղեցի. այստեղ, ըստ վրացական ընկալման, հայ եկեղեցին է հայ համայնքի իշխանությունը, և բնական է, որ առաջին հերթին մեզ պետք է թիրախավորեն:

-Երբ որոշում կայացվի եկեղեցիների միջև, դա ընդունելի կլինի՞ Գումբուրդոյի բնակիչների համար՝ անկախ նրանից, թե ինչ որոշում է կայացվել, թե՞ իրենց համաձայնությունը ևս պետք է լինի:

-Առանց Գումբուրդոյի ժողովրդի համաձայնության մենք ո՞վ ենք, որ համաձայնենք: Այստեղ խնդիրը ճշտվելու է Գումբուրդոյի ժողովրդի հետ: Ինչ որոշում էլ կայացվի, պետք է կայացվի տեղի ժողովրդի հետ:

- Սրբազան Հայր, հարցը կարծես թե իրավական դաշտում է՝ սեփականություն, սեփականություն իրավունք, որն ունի վրաց եկեղեցին. անկախ ամեն ինչից՝ իրենց տարածքն է: Ինչո՞ւ է հարցը եկել նաև եկեղեցական դաշտ:

-Ճիշտ է, այս հարցը պիտի իրավական դաշտում լինի, սա պետք է տեղական իշխանության մակարդակով լուծվեր: Դա վրաց եկեղեցու տարածքն է, եկեղեցին պետք է իր համաձայնությունը տա կամ չտա, ինչն իր իրավունքն է: Մենք որպես թեմ մասնակցում ենք, քանի որ վրաց եկեղեցու հետ է հարցը: Սա միջեկեղեցական խնդիր չէ, ժողովուրդն ուզում է գերեզմանի վրա խաչքար դնել:

-Քննարկումներին մասնակցելո՞ւ է Վրաստանի մշակութային ժառանգության պահպանության ազգային գործակալությունը, քանի որ նույն գործակալության ղեկավար Նիկոլոզ Անթիձեն ասել է, որ միջադեպը չպիտի գրանցվեր, որովհետև որոշ ժամանակ առաջ տեղական իշխանությունների ներկայացուցիչների, գյուղական համայնքի ներկայացուցիչների հետ համաձայնեցրել են և տրամադրել համապատասխան վայր, ուր կտեղափոխվեն աճյունները: Նա հայտնել է, որ վերահուղարկավորումը տեղի կունենա եկեղեցու ցանկապատից 5 մետր հեռավորության վրա: Շտապե՞լ է Անթիձեն, չէ՞ որ դեռ քննարկումներ են լինելու:

- Վրաստանի մշակութային ժառանգության պահպանության ազգային գործակալությունն անպայման պետք է մասնակցի քննարկմանը. ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ Վրաստանում նման պատմական արժեք ունեցող եկեղեցու շուրջ ինչ-որ բան անելը ճշտվում է նման մարմնի հետ: Անթիձեն շատ շտապել է նման հարցազրույց տալ, նա սխալ տեղեկություն է տարածել, ինքը չի տիրապետում իրավիճակին:

Բեթղեհեմ Արաբյան

[Vrej1915]

Գումբուրդո. միջադեպի խորապատկերը

[Vrej1915]

Վրաց եկեղեցին (իրականում` պետությունը) ցանկանում է իր ազդեցության շրջանակներն ընդարձակել...Սամվել Կարապետյան

2017-10-06 22:14:10

Սեպտեմբերի 30-ին Ախալքալաքի շրջանի Գումբուրդո գյուղում տեղի ունեցած միջադեպին ինչպես նաև Վրաստանի պատրիարքարանի եւ Վիրահայոց թեմի համատեղ հայտարարությանն անդրադարձել է հուշարձանագետ Սամվել Կարապետյանը: Ստորև ներկայացնում ենք Ջավախք գրքի հեղինակ, այս պահին Վրաստանում անցանկալի անձ համարվող Կարապետյանի անդրադարձը՝ անփոփոխ:

ՀԱՅՏԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ՄԻԱԿՈՂՄԱՆԻ Է ԵՎ ԽՏՐԱԿԱՆ

Ի պատիվ Վրաց ուղղափառ եկեղեցու պետք է նշել, որ պատմության ողջ ընթացքում այն եղել է ընդգծված պետականամետությամբ ազգային-քաղաքական կառույց և ամբոջությամբ ներգրավված (և` է) պետության քաղաքական շահերի և գերիշխանության պաշտպանության և ծավալման գործընթացներում:

Հենց այս պատճառով էլ վրաց եկեղեցու ներկայությունը մի որևէ վայրում երբևէ պայմանավորված չի եղել տվյալ վայրում վրացի ազգաբնակչության գոյության հանգամանքով, քանի որ այն նախ և առաջ եղել է և կա իբրև պետության ոտքի տեղը և կամ պարզապես հոգևոր դրոշակի ներքո մի յուրօրինակ ռազմական հենակետ:

Վրաստանի հզորության ժամանակաշրջանում (Ժ-ԺԳ դդ.), թե՛ դեպի հյուսիսկովկասյան և թե՛ հայաստանյան ուղղություններով ընդարձակվելիս Վրաստանին միացվող նորանվաճ գավառներում պետությունն անմիջապես հիմնում էր ուղղափառ վանքեր կամ եկեղեցիներ: Այս գործընթացում երբևէ չի կարևորվել, թե վրաց եկեղեցու նորաստեղծ թեմերի ու նրանց իրավասության ներքո գտնվող նորահիմն ուղղափառ եկեղեցիների շուրջ ընդհանրապես վրացազգի բնակչություն կար կամ ո՛չ: Մինչև Արաքսի հովիտ (օր. Կաղզվանի մոտ Եղեգնամոր տաճարը) հասած վրաց ուղղափառ եկեղեցին ի դեմս իրեն ապահովում էր պետության ներկայությունը և ձգտում էր հնարավոր առավելագույն չափով իր ավազանում վերամկրտել տեղացիների, ստեղծելով փոքրիշատե կենսունակ ուղղափառ համայնքներ:

Հայաստանի սահմաններում այդ համայնքները ձևավորվում էին բացառապես ուղղափառ եկեղեցու հետևորդ դարձող հայերից, հյուսիսկովկասյան շրջաններում զանազան լեռնական ազգացեղերից և այլն:

Ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ ոչ վրացական միջավայրում հենց ուղղափառ եկեղեցու միջոցով էր պետությունն իր քաղաքական գերիշխանությունն ապահովում, ուստի այդ եկեղեցին որպես պետական գործառույթներ իրականացնող կարևորագույն օղակ ամբողջությամբ գտնվում էր պետության հոգածության ներքո, ընդ որում, ակնհայտ է, որ միանգամայն վրացազուրկ` օտար միջավայրում հիմնվող մեծածախս վրաց-ուղղափառ վանքերն ու եկեղեցիները կառուցվում էին պետության ֆինանսավորմամբ:

Վերոնշյալն ավելի պարզելու համար բերենք Վրաստանին միացված Սոմխիթ (թարգմանաբար` Հայաստան) նահանգում գտնվող քրիստոնեական պաշտամունքային հուշարձանների օրինակը: Այստեղ, ահա յուրաքանչյուր 35-40 միավոր փոքրաչափ, հիմնականում անմշակ քարով և առհասարակ նվազագույն միջոցներով կառուցած գյուղական հայ առաքելական եկեղեցիների կողքին կարող ենք տեսնել մեկ միավոր շքեղ, մեծաշեն վրաց ուղղափառ վանք, որն ակնհայտորեն կառուցվել է ոչ թե գյուղացիների սուղ միջոցներով, այլ պետական հովանավորությամբ և դա բնավ չպայմանավորված տեղում վրացի ազգաբնակչության գոյության հանգամանքով: Ավելորդ է շեշտել, որ այս վանքերը պետության աչքերն ու ոտքի տեղն էին, որոնք ապահովում էին պետության հսկող ներկայությունը տարածաշրջանում:

Դարեր են անցել, բայց վրաց եկեղեցու վերոնշյալ պետական գործառույթները մնացել են անփոփոխ: Դիցուկ` Ջավախքում 1990-ական թթ. սկզբներին բազմամարդ և զուտ հայաբնակ Փոկա գյուղում հիմնվեց վրացական «կուսանաց» վանք, իսկ զուտ հայաբնակ Աղքյորփի գյուղի մոտ վրացական մատուռ կամ Ծալկայի շրջանում հույներից թափուր (բնակիչները հեռացել են 1990-ական թթ. սկզբներին) գյուղում մի տան մեջ տեղավորվեցին վրացի վանականներ (առայժմ առանց վանքի): Այսինքն վրաց ուղղափառ եկեղեցին դարեր շարունակ ծառայել և ծառայում է երկրի քաղաքական գերիշխանության տարածման, ծավալման նպատակին:

Մեր օրերում ևս վրաց եկեղեցին (իրականում` պետությունը) ցանկություն ունի իր ազդեցության շրջանակներն ընդարձակել, ընդ որում ինչպես դարեր շարունակ, ներկայումս էլ վրաց պետությանը բնավ չի հուզում, որ այն վանքերը, որոնց նկատմամբ «վերադարձման» հարց է բարձրացնում (Ախթալա, Հնեվանք, Քոբայր և այլն) իրենց շուրջ վրացազգի նույնիսկ մեկ շունչ բնակիչ չունեն: Այո, խնդիրը վանքը չէ, այլ նրա միջոցով ծավալվելու հեռանկարով առայժմ սոսկ ներկայության ապահովումը, իսկ թե ժամանակի ընթացքում շրջապատի հայ բնակիչներից ուղղափառություն ընդունողներ լինեն` ավելի լավ (ինչպես` Ջաղացպանյան ընտանիքի վերամկրտվելը` Փոկա գյուղի «կուսանաց» վանքում):

Ամբողջը՝ այստեղ



Հայտարարության տեքստը՝ ստորև.

Սույն թվականի սեպտեմբերի 30-ին Գումբուրդո գյուղում տեղի ունեցած միջադեպի կապակցությամբ

Համատեղ հայտարարություն

Ախալքալաքի շրջանի Գումբուրդո գյուղում, 10-րդ դարի Սուրբ Աստվածածնի ննջման տաճարի բակում, սույն թվականի սեպտեմբերի 30-ին, տեղի ունեցավ միջադեպ տեղի բնակչության մի մասի և իրավապահների միջև:

Միջադեպն առաջացավ, երբ տաճարի բակում, առանց նախնական համաձայնության, հայկական ավանդական քարե խաչ՝ խաչքար տեղադրելու փորձ արվեց:

Եկեղեցում, 2015 թվականից Վրաստանի Մշակույթի և հուշարձանների պահպանության նախարարությունը կատարում է վերանորոգչական աշխատանքներ: Հնէաբանական պեղումների ժամանակ, այլ բեկորների հետ միասին տաճարի բակում հայտվեցին մեծ քանակությամբ մարդկային ոսկորներ, որոնք վերաթաղվեցին եկեղեցու բակում, ինչը բնակչության մոտ՝ տեղում խաչքար կանգնեցնելու ցանկություն առաջացրեց:

Տաճարի հիմնադրման մասին տարածված ապատեղեկատվությունը թյուրիմացություն առաջացրեց ազգաբնակչության շրջանում: Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու Վիրահայոց թեմը հաստատում է, որ տաճարի նկատմամբ որևէ հավակնություն չունի և այն համարվում է վրացական:

Նախնիների գերեզմանի նկատմամբ հարգանքը անվիճելի է, նկատի ունենալով, որ հարյուրամյակների ընթացքում տաճարի բակում հուղարկավորվել են վրացիներ, հայեր և այլ ազգի ու հավատքի անձինք, մեր պարտքն է հարգել բոլորի հիշատակը:
Վրաստանի Պատրիարքարանում կայացավ հանդիպում Վրաստանի պետական համապատասխան գերատեսչությունների, Վրաստանի Ուղղափառ Եկեղեցու և Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու ներկայացուցիչերի միջև:

Հանդիպման մասնակիցները հաստատեցին իրենց պատրաստակամությունը՝ ծագած հարցերը քննարկել և որոշումներ ընդունել փոխադարձ համաձայնությամբ, քանի որ խնդիրը իրավական ու կրոնական հարթությունից բացի ունի նաև բարոյական մեծ նշանակություն, և ընդունվող որոշումները կլինեն իրավիճակի խաղաղ կարգավորման բարի օրինակ:

Ցանկացած տիպի բռնությունն անընդունելի է և սադրանքը՝ անթույլատրելի: Հորդորում ենք բոլորին՝ պահպանել հազարամյակների ընթացքում ձևավորված վրաց-հայկական բարեկամությունը, ցուցաբերել հեռատեսություն և առաջացած հարցերը լուծել օրինականության և քրիստոնեական սիրո ճանապարհով:

Կրոնի հարցերով պետական գործակալություն
Վրաստանի Առաքելական Ուղղափառ Սուրբ Եկեղեցի
Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու Վիրահայոց թեմ
Վրաստանի Մշակույթի և հուշարձանների պահպանության նախարարություն
Վրաստանի Հաշտության և Քաղաքացիական հավասարության հարցերով պետնախարարի աշխատակազմ

[Vrej1915]

Եղբայրները` ո՛չ թե իրար, այլ` միասին պետք է հաղթեն. Սամվել Կարապետյան


BY ALIQ MEDIAON 06/10/2017
0

• Հեղինակ
• Հոդվածներ

Aliq Media

www.aliq.ge
Սեպտեմբերի 30-ին Ախալքալաքի շրջանի Գումբուրդո գյուղում տեղի ունեցած միջադեպին ինչպես նաև Վրաստանի պատրիարքարանի եւ Վիրահայոց թեմի համատեղ հայտարարությանըանդրադարձել է հուշարձանագետ Սամվել Կարապետյանը: Ստորև ներկայացնում ենք Ջավախք գրքի հեղինակ, այս պահին Վրաստանում անցանկալի անձ համարվող Կարապետյանի անդրադարձը անփոփոխ:

ՀԱՅՏԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ՄԻԱԿՈՂՄԱՆԻ Է ԵՎ ԽՏՐԱԿԱՆ

Ի պատիվ Վրաց ուղղափառ եկեղեցու պետք է նշել, որ պատմության ողջ ընթացքում այն եղել է ընդգծված պետականամետությամբ ազգային-քաղաքական կառույց և ամբոջությամբ ներգրավված (և` է) պետության քաղաքական շահերի և գերիշխանության պաշտպանության և ծավալման գործընթացներում:

Հենց այս պատճառով էլ վրաց եկեղեցու ներկայությունը մի որևէ վայրում երբևէ պայմանավորված չի եղել տվյալ վայրում վրացի ազգաբնակչության գոյության հանգամանքով, քանի որ այն նախ և առաջ եղել է և կա իբրև պետության ոտքի տեղը և կամ պարզապես հոգևոր դրոշակի ներքո մի յուրօրինակ ռազմական հենակետ:

Վրաստանի հզորության ժամանակաշրջանում (Ժ-ԺԳ դդ.), թե՛ դեպի հյուսիսկովկասյան և թե՛ հայաստանյան ուղղություններով ընդարձակվելիս Վրաստանին միացվող նորանվաճ գավառներում պետությունն անմիջապես հիմնում էր ուղղափառ վանքեր կամ եկեղեցիներ: Այս գործընթացում երբևէ չի կարևորվել, թե վրաց եկեղեցու նորաստեղծ թեմերի ու նրանց իրավասության ներքո գտնվող նորահիմն ուղղափառ եկեղեցիների շուրջ ընդհանրապես վրացազգի բնակչություն կար կամ ո՛չ: Մինչև Արաքսի հովիտ (օր. Կաղզվանի մոտ Եղեգնամոր տաճարը) հասած վրաց ուղղափառ եկեղեցին ի դեմս իրեն ապահովում էր պետության ներկայությունը և ձգտում էր հնարավոր առավելագույն չափով իր ավազանում վերամկրտել տեղացիների, ստեղծելով փոքրիշատե կենսունակ ուղղափառ համայնքներ:

Հայաստանի սահմաններում այդ համայնքները ձևավորվում էին բացառապես ուղղափառ եկեղեցու հետևորդ դարձող հայերից, հյուսիսկովկասյան շրջաններում զանազան լեռնական ազգացեղերից և այլն:

Ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ ոչ վրացական միջավայրում հենց ուղղափառ եկեղեցու միջոցով էր պետությունն իր քաղաքական գերիշխանությունն ապահովում, ուստի այդ եկեղեցին որպես պետական գործառույթներ իրականացնող կարևորագույն օղակ ամբողջությամբ գտնվում էր պետության հոգածության ներքո, ընդ որում, ակնհայտ է, որ միանգամայն վրացազուրկ` օտար միջավայրում հիմնվող մեծածախս վրաց-ուղղափառ վանքերն ու եկեղեցիները կառուցվում էին պետության ֆինանսավորմամբ:

Վերոնշյալն ավելի պարզելու համար բերենք Վրաստանին միացված Սոմխիթ (թարգմանաբար` Հայաստան) նահանգում գտնվող քրիստոնեական պաշտամունքային հուշարձանների օրինակը: Այստեղ, ահա յուրաքանչյուր 35-40 միավոր փոքրաչափ, հիմնականում անմշակ քարով և առհասարակ նվազագույն միջոցներով կառուցած գյուղական հայ առաքելական եկեղեցիների կողքին կարող ենք տեսնել մեկ միավոր շքեղ, մեծաշեն վրաց ուղղափառ վանք, որն ակնհայտորեն կառուցվել է ոչ թե գյուղացիների սուղ միջոցներով, այլ պետական հովանավորությամբ և դա բնավ չպայմանավորված տեղում վրացի ազգաբնակչության գոյության հանգամանքով: Ավելորդ է շեշտել, որ այս վանքերը պետության աչքերն ու ոտքի տեղն էին, որոնք ապահովում էին պետության հսկող ներկայությունը տարածաշրջանում:

Դարեր են անցել, բայց վրաց եկեղեցու վերոնշյալ պետական գործառույթները մնացել են անփոփոխ: Դիցուկ` Ջավախքում 1990-ական թթ. սկզբներին բազմամարդ և զուտ հայաբնակ Փոկա գյուղում հիմնվեց վրացական «կուսանաց» վանք, իսկ զուտ հայաբնակ Աղքյորփի գյուղի մոտ վրացական մատուռ կամ Ծալկայի շրջանում հույներից թափուր (բնակիչները հեռացել են 1990-ական թթ. սկզբներին) գյուղում մի տան մեջ տեղավորվեցին վրացի վանականներ (առայժմ առանց վանքի): Այսինքն վրաց ուղղափառ եկեղեցին դարեր շարունակ ծառայել և ծառայում է երկրի քաղաքական գերիշխանության տարածման, ծավալման նպատակին:

Մեր օրերում ևս վրաց եկեղեցին (իրականում` պետությունը) ցանկություն ունի իր ազդեցության շրջանակներն ընդարձակել, ընդ որում ինչպես դարեր շարունակ, ներկայումս էլ վրաց պետությանը բնավ չի հուզում, որ այն վանքերը, որոնց նկատմամբ «վերադարձման» հարց է բարձրացնում (Ախթալա, Հնեվանք, Քոբայր և այլն) իրենց շուրջ վրացազգի նույնիսկ մեկ շունչ բնակիչ չունեն: Այո, խնդիրը վանքը չէ, այլ նրա միջոցով ծավալվելու հեռանկարով առայժմ սոսկ ներկայության ապահովումը, իսկ թե ժամանակի ընթացքում շրջապատի հայ բնակիչներից ուղղափառություն ընդունողներ լինեն` ավելի լավ (ինչպես` Ջաղացպանյան ընտանիքի վերամկրտվելը` Փոկա գյուղի «կուսանաց» վանքում):

Այժմ Կումուրդոյի Սբ. Համբարձման եկեղեցու վերջին դեպքերի և մասնավորապես Վրաստանի մի շարք կառույցների համատեղ հայտարարության մասին, որ արվել է 05.10.2017 թ.:

Ճարտարապետական հիասքանչ կառույցը վեր է հառնել Ժ դարում, որպես եպիսկոպոսանիստ եկեղեցի, այսինքն` երկրամասի ուղղափառ եկեղեցու առաջնորդանիստ, թեմի կենտրոնատեղի: Կառուցվել է տարածաշրջանում ի դեմս Բյուզանդիայի և Վրաստանի ուղղափառության վերելքի և նրա ունեցած ամենամեծ ազդեցության ժամանակաշրջանում, հոծ զանգվածներով ուղղափառ դավանանքի հետևորդ դարձած Մեծ Հայքի Գուգարք նահանգի Ջավախք գավառում: Շուրջ երեք հարյուր տարի այս եկեղեցին (ինչպես և նույն ժամանակաշրջանում կառուցված տարածաշրջանի բազմաթիվ այլ եկեղեցիները) գործել է որպես ուղղափառ: Սակայն, ԺԳ դարի վերջերից պայմանավորված հավատակից երկու երկրների` առաջին հերթին Բյուզանդիայի թուլացմամբ և ապա անկմամբ ու նաև Վրաստանի թուլացմամբ և մանր թագավորությունների` տրոհմամբ, արդեն ԺԴ-ԺԵ դարերում Սբ. Համբարձման եկեղեցին դադարել է գործել որպես ուղղափառ եկեղեցի: Կառույցի շուրջ (և ընդհանրապես գյուղի ողջ տարածքի զանազան հնավայրերում) առկա ԺԴ-ԺԷ դարերին վերաբերող խաչքարերը, որոնք կոտրված կամ ամբողջական տեղահան դրությամբ պահպանվել են հուշում են, որ եկեղեցու շուրջ ուշ միջնադարում գոյացել էր հայոց գերեզմանոց: Ինքնին հասկանալի է, որ հայոց գերեզմանոցը կարող էր գոյանալ միմիայն հայ առաքելական եկեղեցու շուրջ, իսկ ինչպես հայտնի է Ժ դարում կառուցված եկեղեցին ի սկզբանե եղել է ուղղափառ: Ուրեմն ի՞նչ էր տեղի ունեցել: Իրականում տեղի է ունեցել այն, ինչին ականատեսն ենք հյուսիսային Հայաստանի զանազան այլ բնակավայրերի եկեղեցիներում և վանքերում, այսինքն` ուղղափառության անկման ժամանակաշրջանում, երբ այլևս այդ դավանանքի հետևորդ մնալը հայերի համար ոչ մի առավելություն չէր ապահովում (այլևս «պրիստիժ» չէր), տեղի է ունեցել զանգվածային դարձ` դեպի հայ առաքելական եկեղեցին, որի արդյունքում անշուշտ նաև Կումուրդոյի Սբ. Համբարձման եկեղեցին է վերաօծվել առաքելական եկեղեցու ծիսակարգով, որից հետո էլ եկեղեցու շուրջ` համաձայն հայ առաքելական եկեղեցիների ծիսակարգի սկզբնավորվել է հայոց գերեզմանոցը:

Որ Կումուրդոյի բնակիչները գոնե ԺԴ-ԺԵ դարերից ի վեր առաքելադավան հայեր էին վկայում են ոչ միայն եկեղեցու շուրջ եղած հայոց գերեզմանոցը, այլև 1595 թ. թուրքական հարկացուցակները, որտեղ հիշված են հայկական շրջանակներում տարածված բազմաթիվ անձնանուններ: Ի դեպ, Կումուրդոն Ջավախքի սակավաթիվ այն գյուղերից է, որ 1829-30 թթ. Բարձր Հայքից փոխադրված հայերի մի մասի այստեղ հաստատվելու պահին ուներ բնիկ հայ բնակչություն (երլականներ, այսինքն` տեղացի հայեր), որոնց որ նույնիսկ մինչև մեր օրերում ճանաչում են ըստ ազգատոհմերի:

Իհարկե որոշակի նորոգություններից հետո (մասնավորապես եկեղեցու արևմտյան խաչաթևը փայտամածով ծածկելը, հյուսիսային կողմում մկրտարան տեղադրելը և այլն) 1830-ական թթ. այս եկեղեցին ևս մեկ անգամ օծվել է և գործել ևս համարյա մեկ դար (մինչև 1920-ական թթ. կեսերը), որից հետո չի գործել, բայց մշտապես մնացել է տեղացիների հոգածության ներքո: Ի դեպ, եկեղեցամերձ գերեզմանոցում էլ թաղումները շարունակվել են նաև ԺԹ դարում և 1900-ականների սկզբներին:

Ասվածից հետևում է, որ Կումուրդոյի Սբ. Համբարձման եկեղեցին ունեցել է պատմության երկու կարևոր փուլերը: Առաջինը կառուցման ժամանակից մինչև ԺԳ դարի վերջերը, այսինքն` մոտ 300 տարի, երբ գործել է որպես ուղղափառ եկեղեցի (ըստ ամենայնի ծառայելով ուղղափառությանը անցած տեղացի հայերին) և երկրորդ` ԺԴ դարից մինչև Ի դարի սկզբները, այսինքն` ավելի քան 600 տարի, երբ գործել է որպես հայ առաքելական:

Վերջում ցանկանում եմ նկատել տալ, որ եթե, օրինակ, ի սկզբանե առաքելադավան հայերի կողմից կառուցված Թբիլիսիի Կուսանաց Սբ. Ստեփանոս, Հավլաբարի Սբ. Կարապետ, Վերայի Սբ. Խաչ և այլ հայկական եկեղեցիները, որ 1990-ական թթ. ուղղափառ եկեղեցու ծիսակարգով վերաօծվելուց հետո կարող են արդեն 25 տարի համարվել և գործել որպես վրացական եկեղեցիներ, ապա ինչու մի հայաբնակ գյուղում առնվազն 600 տարի որպես հայ առաքելական գործած եկեղեցին այսօր չի կարող համարվել հայկական և ծառայել տեղի բնակչությանը, սա ի՞նչ խտրական վերաբերմունք է Վրաստանի ազգությամբ հայ քաղաքացիների նկատմամբ:

Մեզ համար անհասկանալի է հատկապես Վիրահայոց թեմի կեցվածքը, որը փաստորեն հրաժարվել է զուտ հայաբնակ գյուղում գտնվող մի եկեղեցուց, որը որպես հայ առաքելական եկեղեցի այդ գյուղի ծխականներին է ծառայել առնվազն 600 տարի և ինքնաբերաբար անքակտելիորեն կապված է հայ առաքելական եկեղեցու պատմությանը:

Հայոսն ու Քարթլոսը եղբայրներ են, ուստի խնդիրները պետք է լուծվեն եղբայրական սիրով, միմյանց նկատմամբ հարգանքով ու փոխըմբռնմամբ:

Եղբայրները` ո՛չ թե իրար, այլ` միասին պետք է հաղթեն…

Ս. Կարապետյան

[Vrej1915]

Փաստեր չկան, բայց կարող ենք ենթադրել, որ ճնշում է եղել. Ս. Օհանյանը՝ Վիրահայոց թեմի հայտարարության մասին


BY ԱՆՆԱ ՊԵՉԵՆԵՒՍԿԱՅԱON 06/10/2017
0
«Վրաստանի հայ համայնք» հասարակական կազմակերպությունն իր պաշտոնական էջում վերահրապարակել է Վրաստանի պատրիարքարանի, Վիրահայոց թեմի եւ Վրաստանի մի քանի պետական կառույցների կողմից՝ Գումբուրդո գյուղի դեպքերի հետ կապված համատեղ հայտարարությունը՝ այն վերնագրելով ճնշման ազդեցության տակ ստորագրված անընդունելի հայտարարություն:
Կազմակերպության մամուլի պատասխանատու Սանդրո Օհանյանից փորձեցինք ճշտել՝ ինչ ճնշումների մասին է խոսքը և ո՞ւմ կողմից է, ըստ կազմակերպության, ճնշում գործադրվել Վիրահայոց թեմի վրա: Ի պատասխան Ս. Օհանյանը նշեց, որ ճնշումներն ապացուցող կոնկրետ փաստեր չկան, սակայն հայտարարությունը հիմք է տալիս ենթադրելու, որ եղել են ճնշումներ: Ընդ որում՝Օհանյանը չհստակեցրեց նաև, թե ում կողմից.
«Հնարավոր է՝ պատրիարքարանի, հնարավոր է նաև պետության կողմից է ճնշում եղել, ինչի արդյունքում թեմը հրաժարվում է հայկական ժառանգությունից: Գումբուրդոյի եկեղեցին հայկական է, դա ապացուցող փաստեր կան»,– ասում է Սանդրո Օհանյանը:

[Vrej1915]

ԱԶԳԱՅԻՆ ՓՈՔՐԱՄԱՍՆՈՒԹՅՈՒՆ, ԳԼԽԱՎՈՐ, ՋԱՎԱԽՔ Jnews. Գումբուրդոյում տուժածների թվում երեխա կա


BY ALIQ MEDIA
ON 06/10/2017
Aliq Media




www.aliq.ge
Ախալքալաքից գործող Jnews գործակալությունը սեպտեմբերի 30-ին Գումբուրդոյում տեղի ունեցած բախումների ընթացքում տուժողների մասին տվյալներ է հրապարակել, որտեղ նշվում է, որ տուժել են թե գյուղի բնակիչներ, թե ոստիկանության աշխատակիցներ: Ընդհանուր առմամբ 12 հոգի վնասվածքներ են ստացել, 6 ոստիկանության աշխատակից և 6 գյուղացի, որոնց թվում 10-ամյա մի տղա:

Գումբուրդոյում մարդկանց և ոստիկանների բախման հետևանքով մեկ տասնյակից ավելի մարդիկ տարբեր աստիճանի վնասվածքներ են ստացել: Սեպտեմբերի 30-ին Ախալքալաքի շրջանային հիվանդանոց են դիմել ոստիկանության 6 աշխատակից, այդ թվում Ախալքալաքի ոստիկանապետը: Ախալքալաքի շրջանային հիվանդանոցի տվյալներով, սեպտեմբերի 30-ին տեղի ունեցածից հետո, սկզբում ոստիկանության 4 աշխատակից է դիմել հիվանդանոց, իսկ ավելի ուշ ևս երկուսը: Նրանց վիճակը ծանր չի եղել, նրանք տարբեր աստիճանի վնասվածքներ են ստացել:

[Vrej1915]

21 / 10 / 2017«Ախալքալաքի օրը» ընտրությունների պատճառով կրկին հետաձգվեց


Քաղաքի տոնը՝ «Ախալքալաքի օրը», որը պետք է տեղի ունենար 2017թ.-ի սեպտեմբերի վերջ, կանցկացվի ընտրություններից հետո:

jnews.ge-ն գրում է, որ տենդեր-մրցույթը 4 տոնակատարությունների անցկացման, այդ թվում նաև «Ախալքալաքի օր» տոնակատարության համար Ախալքալաքի վարչությունը հայտարարել էր այս տարվա օգոստոսին: Տենդեր-մրցույթը հաղթել է ՍՊԸ «Սամոսվալի-1» ընկերությունը 11 577 լարիի չափով: Տենդեր-մրցույթի պայմաններին համաձայն, տոնը պետք է անցկացվեր սեպտեմբերի վերջ, բայց արդեն հոկտեմբեր ամսվա վերջն է, սակայն տոնը չի նշվել:

Մշակույթի, սպորտի, կրթության և երիտասարդության հարցերով վարչության պետ Վալերի Ստելմաշովի խոսքերով, այս տարի ամեն դեպքում տոնը կկայանա, քանի որ կատարողի և շրջանի միջև պայմանագիր կա:

«Ճիշտ է, մենք պետք է անցկացնեինք սեպտեմբերի վերջ: Բայց մենք առանց ղեկավարության ելույթի չէինք կարող յոլա գնալ: Մտածեցինք, որ դա կարող են ընդունել որպես քարոզչություն, ուստի որոշեցինք անցկացնել ընտրություններից հետո », – ասում է Վալերի Ստելմաշովը:

Սակայն, կոնկրետ օրը որոշված չէ:

Ըստ Վալերի Ստելմաշովի, այս տարի տոնը կլինի համեստ: Միջոցառումը տեղի կունենա կամ քաղաքի կենտրոնում կամ քաղաքային մարզադաշտում:

«Ախալքալաքի բերդում անցկացնելու համար անհրաժեշտ է բեմ, լուսավորություն, իսկ այդ ամենը գումար է պահանջում: Մենք ունենք ընդամենը 6000 լարի: Մենք այդ գումարով չենք կարող անել ամեն ինչ: Լավ տոնը կախված է ծախսերի հետ », – ասում է Վալերի Ստելմաշովը:

Տենդեր-մրցույթի համաձայն «Ախալքալաքի օր» տոնակատարության համար նախատեսված է 6000 լարի: Այս գումարով հաղթող՝ «Սամոսվալի -1» ընկերությունը պետք է ձեռք բերի 3 բաններ և հրավառություն:

«Մենք սպասում ենք Գամգեոբայի հրահանգներին: Նրանք մեզ կտեղեկացնեն տոնից 5 օր առաջ և մենք կպատրաստվենք:
Բաններից և հրավառություններից բացի մենք պետք է 177 մարդու համար պատվիրենք ճաշկերույթ» , – ասում է ՍՊԸ «Սամովալի -1»-ի տնօրեն Խաչիկ Ավետիսյանը:

Վալերի Ստելմաշովի խոսքերով, նախատեսում են որ տոնի օրը ելույթ ունենան շրջանի պարային խմբերն ու լինի գյուղատնտեսական ապրանքների ցուցահանդես- վաճառք:

Հիշեցնենք, որ «Ախալքալաքի օրը» առաջին անգամ Ախալքալաքի շրջանում որոշվել էր անցկացնել անցյալ տարի՝ 2016թ.-ին: Այդ նպատակով նույնիսկ տեղական բյուջեից հատկացվել էր 10 000 լարի: Տեղի ոչ կառավարական կազմակերպությունները հավաքվեցին, ստեղծեցին նախաձեռնող խումբ և իրենց կողմից պլանավորեցին միջոցառումներ, որոնք հնարավոր էր անցկացնել այդ օրը: Կազմակերպությունները նույնիսկ առաջարկեցին տեղական իշխանություններին դոնորներ գտնել տոնակատարությունը բարձր մակարդակով կազմակերպելու համար: Բայց այն ժամանակ նույնպես տոնը չկայացավ: Տոնի համար նախատեսված գումարը, որպես չծախսված, վերադարձվեց բյուջե:

Այս տարի Շրջանային ժողովում (Սակրեբուլոյում) ուզում էին ընդհանրապես հեռացնել այս ծախսերի կետը, քանի որ նախորդ տարի հատկացված 10 000 լարին չէր ծախսվել: Սակայն, քննարկումների ժամանակ որոշվում է այս տոնը մտցնել ուրիշ տոների հետ միասին, մեկ կետի տակ: