Regional geopolitics

[Vrej1915]

• Հայաստանը պետք է զարգացնի իր հարաբերությունները Քուրդիստանի հետ՝ գործելով անաղմուկ, բայց հետևողական. Հովսեփ Խուրշուդյան

02.09.17



Tert.am-ը «Ազատ քաղաքացի» քաղաքացիական նախաձեռնությունների աջակցման կենտրոնի ղեկավար, փորձագետ Հովսեփ Խուրշուդյանի հետ խոսել է Իրաքում այս տարվա սեպտեմբերի 25-ի ընտրությունների արդյունքում Քուրդիստանի անկախության հռչակման հնարավորությունների և Հայաստանի կողմից այդ երկրի հետ հարաբերությունները զարգացնելու անհրաժեշտության մասին:

- Պարո՛ն Խուրշուդյան, սպասվում է, որ Իրաքի քրդերը հանրաքվեի միջոցով կհռչակեն իրենց անկախությունը, և դա հիմք կդառնա նրանց անկախ պետությունը ձևավորելու համար: Ֆեյսբուքյան Ձեր գրառումներից մեկում նշել եք, որ Քուրդիստան պետությունը կձևավորվի ԱՄՆ-ի հովանավորչության շնորհիվ: Պետք է նկատենք, որ չնայած ԱՄՆ-ը մշտապես աջակցել է քրդերին, այնուամենայնիվ, հանրաքվեի և Քուրդիստանի անկախացումը հռչակելու հետ կապված դեռևս իր վճռական դիրքորոշումը չի հայտնում: Հնարավո՞ր է, որ ԱՄՆ-ը և միջազգային հանրությունը վերջին պահին չկանգնեն իրաքյան քրդերի կողքին:

- Տեսե՛ք, ԱՄՆ-ը այժմ տարածաշրջանային «վերադասի» դերում է հանդես գալիս, և միարժեքորեն որևէ մեկի կողմը բռնել, այն էլ այն կողմի, որը մարտահրավեր է նետում ԱՄՆ-ի իսկ ստեղծած ստատուս-քվոյին, չի կարող: ԱՄՆ-ը պետք է նաև իր լավ հարաբերությունները պահպանի Բաղդադի հետ ու նաև շատ չխրտնեցնի Թուրքիային: Այս իմաստով ԱՄՆ-ը առաջիկայում բացահայտ չի աջակցի այս հանրաքվեին: Բայց խնդիրն այն է, որ քրդերի համար այդ աջակցությունն այնքան կարևոր չէ, որքան ԱՄՆ-ի կողմից հնարավոր երաշխիքներն առ այն, որ անկախ հանրաքվեի կայացման փաստից ո՛չ Բաղդադը, ոչ էլ Անկարան ռազմական գործողություններ չեն սկսի իրաքյան Քրդստանի դեմ: Այսինքն՝ ԱՄՆ-ը մի կողմից ասում է, որ համակարծիք է Բաղդադի և Անկարայի հետ, բայց մյուս կողմից՝ զսպելու է այս վերջին երկուսին՝ թույլ չտալով ճնշել Քուրդիստանը: Իսկ Քուրդիստանը կկայանա և փաստի առաջ կկանգնեցնի Բաղդադին էլ, Անկարային էլ, Իրանին էլ:

- Դուք նշել եք, որ մեր շահերից է բխում նոր կազմավորվող, նավթով հարուստ, մարտունակ բանակ ունեցող երկրի հետ հարաբերությունների հաստատումը: Ի՞նչ է ակնկալվում հայկական կողմից, որո՞նք պետք է լինեն մեր առաջին քայլերը դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատելու ճանապարհին: Հայաստանը Էրբիլ քաղաքում հյուպատոսարան ունի. ի՞նչ եք կարծում, սա արդեն դիվանագիտական ժեստ չէ՞ Հայաստանի կողմից Քուրդիստանի հետ հարաբերություններ հաստատելու ուղղությամբ: Նաև դուք ինքներդ եք նկատել, որ Քուրդիստանի հետ հարաբերությունները զարգացնելիս Հայաստանը խնդիրներ կունենա բարեկամ Իրանի հետ: Խնդիրներ կարող են առաջանալ նաև արաբական երկրների հետ: Ըստ Ձեզ՝ ինչպե՞ս պետք է այս իրավիճակում Հայաստանը վարվի:

- Հենց այդ պատճառով էլ ես նշել եմ, որ Հայաստանը պետք է գործի անաղմուկ, բայց հետևողական: Օրինակ, Իրանը չեմ կարծում շատ նեղվի, եթե մենք հյուպատոսարան բացենք նաև Քիրքուկում և եզդիաբնակ Սինջար-Շանհալում կամ ասորաբնակ շրջաններում: Մենք դրա համար ունենք բոլոր քաղաքական հիմքերը և հիմնավոր շահերը: Այն, ինչ կատարվում է եզդիների հետ այդ շրջանում, անմիջականորեն անդրադառնում է Հայաստանի վրա հենց թեկուզ մեր եզդի քաղաքացիների միջոցով և պաշտոնական Երևանը չի կարող անմասն մնալ դրանից: Վերջապես, Քիրքուկում ապրում են հայեր: Կամ, օրինակ, եթե մենք մեր առաջատար բուհերին ֆինանսավորենք՝ Քուրդիստանից քուրդ, եզդի, արաբ և հայ ուսանողների հրավիրելու անվճար ուսուցման համար պետական/հանրային կառավարման, քաղաքագիտության, միջազգային հարաբերությունների, դիվանագիտության և իրավաբանության մասնագիտությունների գծով: Բժշկական մասնագիտությունների գծով հայկական որոշ մասնավոր բուհեր արդեն մի քանի տասնյակ ուսանողներ են ներգրավել Քուրդիստանից, որոնք վճարունակ են և հետաքրքրված են Հայաստանում ուսմամբ: Բացի դրանից՝ պաշտոնական Էրբիլը շահագրգռված է նվազեցնել իր կախվածությունը թուրքական աշխատուժից և ապրանքներից: Ճանապարհաշինությունից մինչև ծառայությունների ոլորտ, այդ թվում՝ առողջապահություն․ այս երկու ոլորտում էլ Հայաստանը որոշ սեգմենտներում կարող է լուրջ և մեր երկրի համար խիստ շահավետ մասնակցություն ունենալ: Վերջապես, մենք կարող ենք տարբեր մակարդակների ուսումնական հաստատություններ հիմնել Քուրդիստանում՝ համագործակցելով տեղի հայերի, ասորիների և եզդիների հետ, քրդական քաղաքականությանը նվիրված միջազգային կոնֆերանսներ կազմակերպել՝ եվրոպական և ամերիկյան առավել ադեկվատ գիտնականների ներգրավմամբ, այս ամենով մասնակցելով քրդական քաղաքականության, ու հատկապես՝ նոր վերնախավի ձևավորմանը, որը կարող է համալիր միջոցառումների շնորհիվ դառնալ հայամետ: Այս ամենից ինչո՞ւ պետք է դժգոհ լինի Իրանը: Սրանք հումանիտար ոլորտներ են, որոնք ոչ պակաս կարևոր են ռազմավարական տեսանկյունից, քան ռազմական համագործակցությունը, որի կոչը ես, գոնե առայժմ, չեմ անում:

Ինչ վերաբերում է արաբական երկրներին, ապա այստեղ ևս ամեն բան այդքան միանշանակ չէ: Օրինակ՝ Սաուդյան Արաբիան և Պարսից Ծոցի նրա սատելիտները լռելյայն աջակցում են Քուրդիստանի ստեղծմանը: Այստեղ խոսում է ոչ միայն նման քաղաքականության խրախուսումը ԱՄՆ-ի կողմից, այլև Իրանին դեմ նոր ախոյան ստեղծելու նրանց նկրտումները: Սակայն, կարծում եմ, Իրանը հեռատես կգտնվի և կփորձի ոչ թե առճակատվել այս նոր պետության հետ՝ ստանալով համաքրդական դիմադրություն և ատելություն, այլ համագործակցել դրա հետ՝ փորձելով դառնալ միջնորդ Էրբիլի և շիական Բաղդադի միջև՝ հետագայում ներքաշելով Քուրդիստանը տարածաշրջանի շիական աշխարհաքաղաքական աղեղի՝ Իրան-Իրաք (առանց սուննիական և քրդական շրջանների) –Դամասկ (առանց սուննիական շրջանների) -Լիբանան ներքո, որի հետ մեր շահերը համընկնում են և որի տարածքում մենք դեռ ունենք ավելի քան 200.000 հայրենակիցներ, այսինքն՝ նաև կենսական շահեր:

-Դուք Ձեր գրառման մեջ վկայակոչել եք ԱՄՆ Ազգային ռազմական ակադեմիայում աշխատող պաշտոնաթող փոխգնդապետ Ռալֆ Պետերսի հոդվածը, որտեղ նկարագրված են Նոր Մերձավոր Արևելքի հնարավոր ապագա սահմանները, որն անվանել եք «իրատես կանխատեսում»: Նկատել եք, որ, ըստ այդ կանխատեսման, Թուրքիայի ազդեցությունը տարածաշրջանում նվազելու է: Ըստ Ձեզ՝ սա ի՞նչ հնարավորություններ է տալու Հայաստանին: Նաև գրել եք, որ փոխգնդապետ Ռալֆ Պետերսի ներկայացրած քարտեզը ճշգրտվելու է, և այն ճշգրտելու են տարածաշրջանի ուժեղ ազգերն ու պետությունները՝ թույլերի հաշվին: Նշել եք, որ, ցավոք, Հայաստանի այսօրվա «թույլ, ժողովրդի վրա չհենվող իշխանության վախվորած տարածաշրջանային քաղաքականության» պայմաններում մեր պետությունը չի կարող գործոն լինել: Ձեր կարծիքով՝ ի՞նչ է մեզանից պահանջվում գործոն լինելու համար:

- Ընդգրկուն հարց եք տալիս և ստիպված եմ լինելու մի փոքր երկար պատասխան տալ: Սկսեմ փոխգնդապետ Պետերսի քարտեզից: Այն ներկայացվեց 2007-ին Armed Forces Journal ամսագրում հրապարակված «Արյունոտ սահմաններ» հոդվածով, որտեղ նկարագրվեցին Նոր Մերձավոր Արևելքի հնարավոր ապագա սահմանները: Պետերսի վերջին պաշտոնը` ԱՄՆ Պաշտպանության դեպարտամենտի Շտաբի պետի տեղակալի գրասենյակում էր: Ու թեև այս քարտեզը չի արտացոլում ԱՄՆ պաշտոնական դիրքորոշումը, սակայն 2007-ին հաջորդող տարիներին տեղի ունեցած իրադարձությունները այս տարածաշրջանում ցույց են տալիս, որ սա գոյություն ունեցող մի ընդգրկուն տարածաշրջանային ծրագրի արտահոսք էր:





ԱՄՆ-ը, կարծես, քանդում է տարածաշրջանի մինի-կայսրությունները՝ նոր, ավելի կայուն ազգային պետություններ ձևավորելու, ինչպես նաև՝ տարածաշրջանը ավելի կառավարելի դարձնելու նպատակով: Իրաքն ու Սիրիան արդեն, ըստ էության, փլուզվել են, Սաուդյան Արաբիան ծանր պատերազմ է տանում Յեմենի հետ: Այդ մինի-կայսրությունների թվում հաջորդը Թուրքիան է լինելու: Քուրդիստանի պետականության ձևավորումը ամիսների հարց է և այն միտում է ունենալու ընդլայնվել դեպի Սիրիա և Թուրքիա:

Կասկած չունեմ, որ Քուրդիստանում մոտ ապագայում կտեղակայվի ԱՄՆ տարածաշրջանի խոշորագույն ռազմակայաններից մեկը՝ էապես նվազեցնելով Թուրքիայի կողմից ԱՄՆ-ին տրամադրվող Ինջիրլիք ռազմակայանի նշանակությունը: Համաձայն այդ քարտեզի՝ Քուրդիստանի տարածքից դուրս են թողնված և Հայաստանին միացված Ղարսը, Արդահանը, Սուրմալուն ու Արարատ լեռը: Չեմ կարծում, որ սա տուրք է ինչ-որ «պատմական արդարության վերականգման»: Պարզապես Նոր Մերձավոր Արևելքի ճարտարապետները տեսնում են Հայաստանը այս նոր ճարտարապետության շահառուների թվում: Այստեղ իր դերը խաղում է ոչ միայն հայկական սփյուռքի առկայությունը ԱՄՆ-ում, այլ նաև այն պարզ ռազմավարական մոտեցումը, ըստ որի՝ պետք է թուլացնել և փոքրացնել տարածաշրջանի ուժեղներին և մեծացնել ու հզորացնել փոքրերին՝ որպես հակակշիռ այդ «կամակոր» մեծերին:

Այդ նույն սկզբունքով նաև Ադրբեջանն է փորձ արվելու մեծացնել՝ որպես հակակշիռ Իրանի, ու մեր և Իրանի գործն է լինելու համատեղ ջանքերով դա թույլ չտալը: Ըստ այդ քարտեզի՝ անգամ Պակիստանն է մասնատվելու: Սակայն փոխգնդապետ Ռալֆ Պետերսի ներկայացրած քարտեզը, իհարկե, ճշգրտվելու է: Ոչ ոք դեռ չի վերացրել «թղթե» և «երկաթե» շերեփները: Իսկ այդ շերեփները, հավաստիացնում եմ ձեզ, նախևառաջ ոգեղեն-հոգեբանական, քաղաքական ու դիվանագիտական ոլորտներում են գտնվում, անգամ առավել քան սպառազինության աստիճանն է:

Տեսե՛ք, Իսլամական պետությունը թե՛ որակական, թե՛ քանակական տեսանկյունից չեն տիրապետում այն արսենալի անգամ փոքր մասին, որն ունի պաշտոնական Դամասկոսը, կամ հակաահաբեկչական կոալիցիան: Բայց տեսեք թե ինչ արդյունավետությամբ է դիմադրում բոլորին միասին վերցված: Պատճառը մեկն է՝ այդ պետությունում ղեկավարությունն ու ժողովուրդը մեկ բռունցք են՝ անկախ այն բանից, որ համախմբված են հետադիմական և մարդատյաց գաղափարախոսության շուրջ: Մյուս կողմից՝ միակ տարրը, որը արդյունավետ հակահարձակում իրականացրեց այդ պետության դեմ տարածաշրջանում՝ քրդերն էին: Անգամ Բաղդադի շիա արաբական զորամիավորումները չկարողացան պայքարել ԴԱԻՇ-ի դեմ՝ ասպարեզը թողնելով քրդերին, որոնք էլ դուրս մղեցին ծայրահեղականներին Քիրքուկից՝ սեփական վերահսկողությունը սահմանելով նավթով հարուստ այդ շրջանի հանդեպ: Քուրդիստանում, ինչպես Իսլամական պետության դեպքում, ժողովուրդն ու իշխանությունը մեկ բռունցք են՝ համախմբված մեկ գաղափարի՝ անկախ պետականության ստեղծման շուրջ: Իսկ երբ ժողովուրդն ու իշխանությունը միասնական են և ունեն հստակ տեսլական ու նպատակ՝ նրանք դառնում են անպարտելի: Մենք էլ էինք այդպիսին 1988-1994-ին, որի շնորհիվ հաղթեցինք թվով և սպառազինությամբ մեզ գերազանցող հակառակորդին:

Ցավոք, Հայաստանի այսօրվա թույլ, ժողովրդի վրա չհենվող իշխանությունը, որին սեփական գրպանային շահերից բացի ոչ մի այլ բան չի հետաքրքրում, համապատասխանաբար վարում է վախվորած տարածաշրջանային ու ընդհանրապես արտաքին քաղաքականություն: Նման պայմաններում մեր պետությունը չի կարող գործոն լինել: Կաշառքով ու կեղծիքով ընտրված իշխանությունը ինչպե՞ս կարող է մրցունակ լինել միջազգային ասպարեզում: Պատկերացնո՞ւմ եք, թե ինչ արդյունքներ կունենայինք, օրինակ, ըմբշամարտի ասպարեզում, եթե նույն Արթուր Ալեքսանյանի փոխարեն միջազգային մրցումներում Հայաստանը ներկայացներ այստեղ մրցավարներին կաշառած ու խարդախությամբ «Հայաստանի չեմպիոն» դարձած ինչ-որ մարզիկ: Տարածաշրջանում ծանրակշիռ գործոն դառնալու առաջին ու նվազագույն պայմանը Հայաստանի համար այս իշխանություններից ազատվելն է ու ժողովրդի կամքը արտահայտող ուժեղ, ժողովրդավարական իշխանության ձևավորումն է: Թալանի գաղափարը չի կարող համախմբել թալանողին և թալանվողին:

Բայց մյուս քայլը՝ երկրի առաջադեմ ուժերինն է, որոնք արդեն այսօր պետք է տասնապատկեն իրենց ջանքերը մեր ժողովրդի մի ստվար հատվածի մեջ նախ տարածական մտածողության գերակշռությանը հասնելուն՝ պատմական մտածողության հանդեպ, ինչպես նաև այլավախությունը (քսենոֆոբիան) հանելու, «վախերը բռնելու» ուղղությամբ: Հատկապես վերջինի պատճառով մենք կորցնում ենք հսկայական ռեսուրսներ և հնարավորություններ տարածաշրջանում:

Այսօրվա Թուրքիայի տարածքում մենք ունենք առնվազն հարյուր հազարավոր մահմեդական հայեր, այդ թվում՝ համշենահայեր, որոնք այսօր արհեստականորեն օտարվում են հայկական էթնոսից առաքելական կղերական ծայրահեղականության և պետական գործերին հոգևորականների միջամտության պատճառով: Շատ հայերի մոտ ազգայնականությունը գավառականությամբ է պարուրված, ինչը խանգարում է մեզանում վերէթնիկ Հայ ազգի ձևավորմանը, որը կներառի իր մեջ Հայաստանի Հանրապետության բոլոր քաղաքացիներին: Իրականում հայերի մեծ մասը կայսերական մտածողություն ունի, որը պետք է վերարթնացնել:

21-րդ դարը ազգային պետությունների՝ պոզիտիվ, մարդասիրության և ժողովրդավարության հիմունքներով կառուցված կայսրություններով փոխարինելու դարաշրջանն է: Մեր տարածաշրջանում հին տիպի կայսրությունների կազմաքանդումը և ազգային/կոնֆեսիոնալ պետությունների ձևավորումը ընդամենը միջանկյալ փուլ են լինելու նոր տիպի կայսրությունների ձևավորման համար: Եվ այստեղ փակ սահմանների ետևում առանձնանալը, փակվելը, «կոլբայի» մեջ պատսպարվելը ոչ մեկի մոտ չի ստացվելու:

Հայաստանում իրավահավասար քաղաքացիություն ունեցող հայ եզդիները կդառնան կամուրջ դեպի տարածաշրջանի և աշխարհի եզդիական համայնքները, ասորիները՝ ասորական, հրեաները՝ կամուրջ դեպի Իսրայելը: Կամ, երբ խոսում ենք Ղարսի ու Սուրմալուի՝ Հայաստանին միացնելուց, շատերը պատկերացնում են, որ այնտեղի ամբողջ բնակչությունը պետք է հրաշալի կերպով անհետանա, կամ ավելի վատ՝ արտաքսվի: Նման մոտեցմամբ մենք երբեք չենք ստանա ո՛չ Ղարսը, ո՛ր Արդահանը և ոչ էլ Սուրմալուն, այլ ընդամենը նոր թշնամիներ ձեռք կբերենք տարածաշրջանում՝ ի դեմս քրդերի և այլ ազգերի: Մինչդեռ, իմ պատկերացմամբ, այնտեղի քրդական, լազական և շիա թյուրքական բնակչության այն հատվածը, որը համաձայն կլինի ընդունել ղարսեցի, արդահանցի և սուրմալեցի հայերի վերադարձի և ունեցվածքային իրավունքները, կամ ինքնակամ չեն արտագաղթի ռազմական գործողություններից խուսափելու նպատակով, ինչպես նաև պատրաստ կլինեն ընդունել ՀՀ քաղաքացիությունը՝ կարող են ժամանակի ընթացքում դառնալ Հայաստանի օրինապաշտ քաղաքացիներ ու քաղաքակրթական ազդեցության լծակներ և հրաշալի կամուրջներ Հայաստանի համար դեպի Քրդստան և Թուրքիա:

Ես վստահ եմ հայկական մշակույթի և քաղաքակրթության ներուժի մեջ, որը դրսևորել է իր մրցունակությունը թե՛ Բյուզանդական, թե՛ Օսմանյան, թե՛ Պարսկական, և թե՛ Ռուսական/Սովետական կայսրություններում: Ժամանակն է նրան հնարավորություն տալ դրսևորվելու սեփական պետության ներսում: Հայաստանը արժանի է նոր վերնախավի և որ այն ղեկավարեն ուսյալ և լայնախոհ, բարձր վարձատրվող, բայց արծաթամերժ, գաղափարական, քաղաքական գործիչներ, այդ թվում՝ լավագույն արտասահմանյան բուհերում կրթություն ստացած:

[Vrej1915]

Հարցն այլեւս փակված է. Ահա թե ինչու են մերժվել Ռուսաստանի առաջարկները

• 
• • ՀԱԿՈԲ ԲԱԴԱԼՅԱՆ, Մեկնաբան
  • Մեկնաբանություն - 02 Սեպտեմբերի 2017,

ՀՀ ԱԺ փոխնախագահ, ՀՀԿ խոսնակ Էդուարդ Շարմազանովը հայտարարել է, որ Արցախի խնդիրը չի լուծվում, որովհետեւ Ադրբեջանը չի գիտակցել, որ Արցախը երբեք չի լինելու իր կազմում:



Այդ մոտեցումը հնարավոր է Հայաստանի իշխանության ներկայացուցիչների շուրթերից լսել հաճախ, տարբեր ձեւակերպումներով: Դժվար է ասել, նրանց մոտ դա ինչ-ինչ դիվանագիտական-քաղաքական հաշվարկներ են, թե համոզում, բայց իրականությունը թերեւս լիովին հակառակն է՝ Ադրբեջանը գիտակցել է, որ Արցախը երբեք չի լինելու իր կազմում: Հենց դրա համար է, որ Ադրբեջանը անցել է ռազմական դիվանագիտության եւ այսպես ասած խնդրի լուծման ռազմական տարբերակ գեներացնելուն:



Եթե Ադրբեջանը չգիտակցեր, որ Արցախը չի լինելու իր կազմում երբեք, նա չէր անցնի ռազմական շանտաժի եւ քաղաքականության, ագրեսիայի դիվանագիտության կիրառմանը:



Ընդ որում, Բաքուն դա գիտակցել է ոչ միայն պատկերացնելով հայկական կողմի դիրքորոշումն ու հայկական զինուժի դիմադրության ունակությունը, այլ նաեւ աշխարհքաղաքական կենտրոնների: Բաքուն գիտակցել է, որ Արցախի խնդիրը հայ-ադրբեջանական խնդիր չէ, այլ աշխարհքաղաքական, եւ դա մեծ հաշվով խնդիր էլ չէ արդեն, այլ լուծում ստացած իրականություն:



Այդ խնդիրը այլեւս տեղափոխվել է բոլորովին այլ, Մինսկի խմբի համանախագահ երկրների եւ տարածաշրջանով շահագրգռված այլ կենտրոնների դաշտ: Այդ կենտրոններն այլեւս փորձում են խնդիրը կարգավորել միմյանց միջեւ, ոչ թե Հայաստանի ու Ադրբեջանի կամ Արցախի ու Ադրբեջանի: Հայ-ադրբեջանական խնդիր, իրական քաղաքականության ռեժիմում, այդ կենտրոնների, միջազգային օրակարգի համար այլեւս չկա, հետեւաբար չկա Արցախն Ադրբեջանի կազմ վերադարձնելու խնդիր:



Գիտակցե՞լ է դա Երեւանը կամ Ստեփանակերտը, թե ոչ, այլ հարց է, բայց Բաքուն գիտակցել է հաստատ: Եվ հենց այդ գիտակցման հետեւանքով է, որ անցել է ռազմական քաղաքականության, մարդասպանության քաղաքականության: Որովհետեւ Ադրբեջանը ներկայում ունի հենց հայ-ադրբեջանական խնդիր առաջացնելու անհրաժեշտություն, Ադրբեջանը փորձում է ամեն գնով ցույց տալ, որ կա այդպիսի խնդիր, որովհետեւ տեսնում է, որ միջազգային օրակարում այդ խնդիրը իրական քաղաքականության ռեժիմում գոյություն չունի:



Կա արցախյան ներկայիս ստատուս-քվոյի ազդեցության խնդիր, որտեղ Ռուսաստանը, ԱՄՆ, Ֆրանսիան, Եվրամիությունը, Թուրքիան, Իրանը հետապնդում են որոշակի տարբեր շահեր: Դրանք ինչ որ մասով համընկնում են, ինչ որ մասով հակասում են տարբեր կենտրոնների միջեւ, բայց Ադրբեջանի համար աներկբա է, որ եթե անգամ կա ստատուս-քվոյի որեւէ տրանսֆորմացիայի խնդիր, ապա այն ոչ թե որեւէ մասով Ադրբեջանի վերահսկողության վերադարձնելու, այլ ընդամենը հայկական վերահսկողությունից դուրս բերելու եւ այսպես ասած երրորդ ուժի վերահսկողության տակ վերցնելու հարց:



Ընդ որում, ոչ բոլոր կենտրոններն են, որ հարում են այդ տարբերակին: Մասնավորապես, Իրանը մի քանի անգամ արձանագրել է, որ դեմ է երրորդ ուժի ներգրավմանը: Գործնական առումով երրորդ ուժի ներգրավման տարբերակին դեմ են նաեւ Ֆրանսիան ու ԱՄՆ-ն, որոնք փորձում են առաջ մղել հրադադարի մեխանիզմի պահպանման եւ աստիճանաբար կոնֆլիկտի գոտու ապառազմականացման գաղափարը, ինչը նշանակում է ստատուս-քվոյի ամրապնդում արդեն միջազգային դիվանագիտական մեխանիզմներով, հայկական զինուժի պարեկության պայմաններում՝ պարզապես արդեն առավել անվտանգ եւ կայուն պարեկության:



Գործնական քաղաքականության առումով ստատուս-քվոյի հանդեպ երրորդ ուժի անմիջական վերահսկողության քաղաքականություն կամ ռազմավարություն իրականացնում է Ռուսաստանը, որը սպառազինում է Ադրբեջանին եւ այդպիսով էլ ավելի սպառազինվելու անհրաժեշտություն առաջացնում Հայաստանում, այդպիսով մշտապես հրատապ պահելով «խաղաղապահ» իր միջամտության հեռանկարը:



Առայժմ Արեւմուտքն ու Իրանը փորձում են զսպել այդ հեռանկարը: Այդ իսկ պատճառով է ՌԴ արտգործնախարար Լավրովը հայտարարում, որ եթե Արեւմուտքն ընդուներ Ռուսաստանի առաջարկները, Արցախի խնդիրը վաղուց լուծված կլիներ:



Եթե Արեւմուտքն ընդուներ ՌԴ առաջարկները, ապա կստանար ոչ թե Արցախի խնդրի լուծում, այլ տրանսֆորմացիա՝ արդեն ռուս կամ ՀԱՊԿ խաղաղապահների «արբիտրաժով»:



Այդ արբիտրաժն ապահովելու դեպքում Ռուսաստանն իսկապես կլուծեր խնդիրը, այսինքն խնդիրը կպահածոյացվեր հուսալիորեն: Պահածոն կբացվեր այն ժամանակ, երբ Ռուսաստանը կունենար որեւէ խնդիր Իրանի կամ Արեւմուտքի հետ, դրանում օգտագործելով ղարաբաղյան «պահածոն»՝ քանի որ խաղաղապահների տեսքով իր ձեռքում կլիներ ամբողջ «սպասքը»:



Ահա թե ինչու են մերժվել Ռուսաստանի առաջարկները, ի բարեբախտություն Հայաստանի եւ Արցախի: Ռուսաստանի առաջարկները չեն մերժել միայն Թուրքիան եւ Ադրբեջանը, որովհետեւ գիտակցում էին, որ այլ տարբերակով Արցախը երբեք չի կարող լինել Ադրբեջանի կազմում, ընդ որում ամբողջական ստատուս-քվոյի, ոչ թե ԼՂԻմ սահմանով: Ավելին, հենց ռուսական առաջարկների վրա էր կառուցված ադրբեջանական ապրիլյան ագրեսիան Արցախի դեմ, որը բախվեց հայկական զինուժի իրենց համար անսպասելի դիմադրությանը եւ հանգեցրեց արդեն նոր իրավիճակի, երբ Ռուսաստանն էլ այլեւս ստիպված է Ադրբեջանի առաջ արդարանալ, որ ինչ որ բան փոխելու ճանապարհին կանգնած է Արեւմուտքը: Դրա համար երեւի թե Ալիեւը որոշեց Չինարիում կրակել ԵԱՀԿ դիտորդների վրա:

[Haykakan]

Why US Refuses to Send F-16 Trainers to Turkey, Blocks Pakistan's Help

© AP Photo/ Selcan Hacaoglu

World 15:34 02.09.2017(updated 18:41 02.09.2017) Get short URL
132971180

Commenting on the recent US refusal to heed Ankara's request for F-16 training pilots to help replace airmen dismissed after last year's military coup attempt and Washington's move to prevent Pakistan from assisting Turkey, retired Turkish Lieutenant General Erdogan Karakus explained to Sputnik Turkiye what might be the reasons for this decision.

The US has rejected Ankara's request to send F-16 training pilots to prepare new airmen in the wake of an array of dismissals following after last year's military coup attempt in the country, saying that it has "no program regarding training pilots abroad."
The US, however, offered to train Turkish pilots in the US.


© AFP 2017/ George OURFALIAN
US-Rebels Clash in Syria Becomes Psychological Operation to 'Prevent Turkey From Entering Afrin'

"If you send your F-16 pilots to the US, we can train them here," the US suggested.
Turkey, for its part, insisted that its pilots operate from its own bases and in their own geographical conditions. Turkish Lieutenant General
Erdogan Karakus commented to Sputnik Turkiye on the US response.
"The US suggestion to send Turkish pilots for training in the US instead of sending its instructors to Turkey could be regarded as a certain message to Turkey, saying: 'look, we are not hampering your intentions.' However, in fact, the US is undermining all the Turkish efforts. This is unacceptable behavior on the part of the US," he told Sputnik.
He further suggested that this move of the US, which is yet another step in the deteriorating relations between the two countries, could cause the further aggravation of their ties.


© REUTERS/ Rodi Said
How US Military Presence in Middle East Driving Together Turkey, Iran, Russia

"As you know, our relations with the US are not at their best mostly due to certain discrepancies over the Kurdistan Workers' Party (PKK) and Syria's Democratic Union Party (PYD). Besides, there are certain difficulties caused by Turkey's intentions to purchase S-400 missile defense systems from Russia. Another very important issue is the unwillingness of the US to extradite US-based Islamic cleric Fethullah Gulen, (widely believed to have masterminded the coup in Turkey)," Erdogan Karakus explained.
Ankara has sent requests for F-16 instructors to some other states. Pakistan was the only country to accept Turkey’s request, but Washington has opposed this move, as any US military equipment purchase, sale, maintenance or training by third countries needs US approval.
Commenting on this decision, Erdogan Karakus suggested that the US might want to prevent Pakistani pilots from getting access to the digital terrain-mapping systems which are installed on the modernized F-16 jets possessed by Turkey.
The Lieutenant General stressed that the crisis with the pilots might be resolved if dismissed pilots return to military service.
"If you can't bring instructors from the US or Pakistan, you have to train them yourself. This is the solution. We have trained many pilots for other countries: Jordan, Bahrain, Qatar, Italy. We are able to train them for ourselves," he said.


© REUTERS/ Rodi Said
Turkey-Backed Syrian Rebels Reportedly Open Fire at US Troops

Erdogan Karakus, however, noted that many countries, especially the US, are dissatisfied with the fact that Turkey has a great number of capable and experienced pilots.
"We have highly qualified instructors and pilots. This is, to a large extent, the reason behind all those games played against the Turkish Air Forces. Just imagine that during military drills in the US, one Turkish pilot is able to shoot down 26 American jets. As a result, the Turkish team is stronger by far," he told Sputnik.
Turkish pilots are so talented and professional that many countries feel worried and dissatisfied, the Lieutenant General said, However he assured that Turkey is able to solve its problems by itself.
According to Hurriyet Daily News, the government purged a large number of pilots from the Turkish Air Forces following a coup attempt on July 15, 2016.


© Sputnik/ Sergey Malgavko
US Concerned 'Only About Interoperability' of S-400 Systems Purchased by Turkey

During the thwarted coup, 25 coup pilots flew F-16 jets and 11 of them bombed strategic sites.
After the coup, the newspaper says, it was revealed that a significant number of followers of the US-based Islamic preacher Fehullah Gülen were in the Air Forces Command and 1,752 personnel were dismissed with state of emergency decrees.
"According to official numbers, between 300 and 350 of those dismissed were warplane pilots and as a result the ratio between the number of seats and the number of pilots decreased to 1/0.8, when it should be 1/1.5," the outlet says.
The F-16 jets form the majority of Turkey’s warplane fleet with 245 jets.

[Vrej1915]

Turkish regime slashes salaries for jihadist comrades in Syria

By Chris Tomson
-
30/08/2017


DAMASCUS, SYRIA (5:50 P.M.) – In a remarkable turn of events, Ankara has cut salaries to all Syrian rebel groups that are tied to the so-called ‘Syrian National Coalition’.

The falling out is related to the election of Riad Seif, a Kurdish-backed figure who has become the president of the Syrian National Coalition. The Turkish regime had backed other candidates with Islamist sympathies.

Following the result earlier this month, the relations between Turkey and Turkish-backed jihadists in Syria have begun to deteriorate with Ankara reducing pay to its long-standing jihadist allies, citing “bureaucratic reasons”.

On August 22, a delegation headed by President Riad Seif met up in Istanbul with representatives of Turkey’s Foreign Affairs Secretary. At the meeting, financial problems of the jihadists, the Riyadh talks and a possible truce under the guarantor ship of Turkey were put on the agenda.

Following the talks, payments to Turkish-backed rebel fighters have been cut in half, causing much concern for Islamist commanders in northern Aleppo and Idlib whom have heavily relied upon Turkish tax money to fund their militants.

[HyeSocialist]

http://www.eurasianet.org/node/84886

Russians selling Turks the S-400. They seem hell bent on putting that wedge between Turkey and NATO.

[Haykakan]

Turkey-Backed Syrian Rebels Reportedly Open Fire at US Troops

© REUTERS/ Rodi Said
Middle East 19:38 29.08.2017(updated 19:48 29.08.2017) Get short URL
2864111

As Ankara and Syrian rebels it backs oppose Kurdish-led opposition forces fighting against Daesh terrorists with the US military support in the country, media reports emerged that US servicemen came under fire from a group of Turkey-backed rebels.

WASHINGTON (Sputnik) — US troops on patrol in northern Syria came under fire from a group of Turkey-backed rebels, CNN reported on Tuesday.
Rebels shooting at the US troops are reportedly associated with Turkish-backed Syrian opposition forces who oppose the presence of Kurdish groups allied with the United States.
The US filed a diplomatic protest with the Turkish government, according to the media report. The incident took place during the week of August 21.


© Sputnik/ Valeriy Melnikov
Turkish Media Reveals 'Sensitive' Military Info on US Forces in Syria, Pentagon Outraged

The PYD and the YPG, as well as the Kurdish-led Syrian Democratic Forces (SDF) have been receiving support from the United States in fighting Daesh terrorists in Syria, prompting Ankara's harsh criticism.
Turkey considers the PYD and the YPG Kurdish militia fighting against Daesh in Syria to be affiliated with the Kurdistan Workers' Party (PKK), listed as a terrorist organization in Turkey.
Moreover, Ankara has been supporting the Free Syrian Army rebels and conducted a major joint operation in nothern Syria dubbed "Euphrates Shield" last year that was aimed against Daesh and also against Kurdish fighters Turkey considers to be a threat to its security.

[Vrej1915]

[Vrej1915]

Turkey 'Searching for Ways to Reconcile With Assad' Amid Situation in Idlib

© AFP 2017/ IBRAHIM USTA / POOL
OPINION
18:34 27.08.2017(updated 07:49 28.08.2017)Get short URL
215770418

Lately, Turkey has been actively engaged in contacts with regional states and allies, discussing the situation in Syria. Leading political observer Zeynep Gürcanlı, from the Sözcü newspaper told Sputnik Turkey that the attempt to alter foreign policy strategy and seeking a thaw with Damascus could be behind Ankara’s recent diplomatic efforts.

"Currently, perhaps the most significant steps have been made in the country's [Turkey’s] foreign policy in terms of departing from the traditional 16-year political strategy of the ruling the Justice and Development Party (AKP). The AKP leadership constantly said that ‘without the knowledge of Turkey, even a bird should not fly in the region’. Proceeding from such rhetoric, Ankara has been building its own line of conduct toward Syria and Iraq for a long period of time. Steps were taken to create a situation in the region that was in the interests of Ankara. However, now we are witnessing that Turkey is gradually giving up this strategy, the Turkish authorities are making certain concessions," Zeynep Gürcanlı told Sputnik Turkey.

The political observer said that "Turkey has major difficulties" regarding the situation in the northern Syrian province of Idlib and in nearby Afrin, controlled by Kurdish forces.

"The AKP government was originally aiming to replace the current leadership in Syria; the [Syrian President Bashar] Assad government was declared an enemy. However, in the current situation, the Turkish authorities began searching for ways to reconcile with Assad. I believe that the visits of the heads of the General Staff of Russia and Iran are connected with the discussion of the situation in Idlib, Afrin and the issue of Turkey's recognition of the Syrian authorities," Gürcanlı said.



© AFP 2017/ BULENT KILIC
Situation in Idlib Risks Provoking New Turkish Military Operation in Syria
Currently, Idlib is under the control of jihadists, which highly concerns Russia, Iran and the Assad government; the US also expresses concern, the expert said.



"Therefore, Idlib must be mopped up anyway, but it must be done so that the militants and their families who were about to flee from Idlib cannot do this, cannot not cross the border into Turkey. This issue is currently on the agenda of the major players in the region. The solution to this problem lies in the transfer of the region under the control of the Assad government."

"But Turkey puts forward one condition, namely, the withdrawal of Kurdish self-defense units YPG from Afrin they currently control. It seems to me that the main issue for discussion, which the parties are trying to solve through diplomacy, is how the transfer Afrin and Idlib under the control of the Syrian government forces. A very complicated search for the least painful formula for Turkey's interests in solving this issue is being sought for," she concluded.



© REUTERS/ STRINGER
Syrian Bargain? What Might Be Behind Iran's Chief of Staff's Trip to Turkey
Interestingly, earlier this month it was reported that Turkey had decided to end its support for the National Coalition for Syrian Revolutionary and Opposition Forces, which local experts consider to be Ankara’s "goodwill gesture toward Damascus." However, Assad said last week that Damascus doesn't consider Turkey to be its partner.



Lately, Ankara has been engaged in negotiations with diplomats and foreign military representativeson the situation in Syria. In particular, the chief of the Iranian General Staff visited Turkey, which was followed by President Recep Tayyip Erdogan’s visit to Jordan. Moreover, US Defense Secretary James Mattis arrived in Ankara. Moreover, the visit of the head of the Russian General Staff Valery Gerasimov is expected.



© PHOTO: BERTRAMZ
Kurds Vow to 'Defend Themselves' as Turkey Seeks to 'Cut Off Syria's Afrin'
At their meeting on Wednesday, Erdogan discussed Ankara’s concernover the US’ support for the Kurdish forces in the region with Pentagon chief Mattis.



Toğrul İsmayıl, the expert from the Economic and Technological University of the Union of Chambers of Commerce and Commodity Exchanges of Turkey, commented on the possible consequences of this meeting for Russian-Turkish relations in an interview with Sputnik. He stressed that "the interaction of Turkey and Russia should develop independently of attempts at influence from the US and the EU."

"Russia and Turkey should develop bilateral cooperation in the region, as this is the key to strengthening their positions. They need to continue to increase their cooperation based on their own interests, for the sake of ensuring peace in the region, regardless of attempts to exert influence from the US and the EU," İsmayıl said.

In his view, by resorting to various methods, including by supporting the Syrian Kurdish Democratic Union Party, the US is conducting a self-centered policy in the Middle East that harms the countries in the region and US allies.

"In pursuing this policy, the US acts very selfishly toward its allies, considering the situation in the region exclusively through the prism of its own interests. In pursuing this policy, the US aims to maintain instability in the region under its control. Allied countries should strive to protect each other's interests, but the US is doing the exact opposite. That is why the relationship is in such a depressing state," the Turkish expert concluded.

Ankara considers the YPG to be affiliated with the Kurdistan Worker’s Party (PKK), which is listed as a terrorist group in Turkey, the United States and the European Union. However, the Democratic Union Part (PYD) and the YPG, as well as the Kurdish-led Syrian Democratic Forces (SDF) have been receiving support from the United States in fighting the Daesh terrorist group.

[Vrej1915]

Why Syrian Army Needs to Keep a Close Eye on Al-Nusra Front in Idlib

© Sputnik/ Iliya Pitalev
POLITICS
25.08.2017

The Syrian Arab Army (SAA) needs to understand that the al-Nusra Front terrorists and their allies will continue to adjust their tactics in the Idlib province and actively operate in different directions, targeting moderate opposition, Russian military analyst Andrei Koshkin told Radio Sputnik.

Al-Nusra Front terrorists are changing tactics to maintain full control over the Syrian province of Idlib and prevent the Syrian Arab Army (SAA) from establishing a de-escalation zone in the region thus undermining the peace process.

"One should keep in mind that the [al-Nusra] militants are ready to change direction, tactics, and to flow from one place to another," Andrei Koshkin, a military analyst and head of the Sociology and Political Science Department at the Russian Plekhanov Economic University, told Radio Sputnik.

He foresees that they will fight more actively against the "moderate" opposition: "They feel much more confident in this way than in the fight against government troops," he explained.



© AFP 2017/ RAMI AL-SAYED
Some 9,000 Militants Attempting to Capture Syria's Idlib Province - Russian MoD
The major goal of the terrorists is to dramatically expand their sphere of influence in the region, the expert emphasized.



On Friday Col. Gen. Igor Korobov, chief of the Russian General Staff's Main Directorate, reported that around 9,000 terrorists of the Jabhat Fateh al-Sham — formerly known as al-Nusra Front — are currently trying to take control over the Syrian province of Idlib.

"The total number of al-Nusra Front militants in northwestern Idlib stands at 9,000 people. Currently, the terrorists are trying to take control over the whole of its territory by intensifying combat actions against the moderate opposition groups," Korobov said at the Army-2017 forum.

The colonel general pointed out that the terrorist organization has managed to deal a heavy blow to the Syrian opposition forces, including Ahrar al-Sham, in the region. To complicate matters further, radicalized members within the opposition have recently taken the side of the terrorist organization to evade complete annihilation.

According to the military official, it's entirely possible that the leadership of al-Nusra Front is currently trying to prevent the SAA from creating the fourth zone of de-escalation in Idlib to disrupt the political process aimed at resolving the Syrian crisis.



© AFP 2017/ OMAR HAJ KADOUR
Over 25,000 Fighters Join Together in New Syrian Terrorist Merger - Russian MoD
Korobov highlighted that currently, al-Nusra Front remains the second most powerful terrorist group consisting of more than 15,000 militants, most of whom are Syrians.



In addition, the colonel general revealed that the terrorist organization plays a key role in the new formation called Hayat Tahrir Sham.

"At present, more than 70 factions, including from the ranks of the opposition which used to consider itself moderate, have joined together. The total strength of the Hayat Tahrir Sham group exceeds 25,000 militants," Korobov stressed.

More interestingly, in contrast to Daesh (ISIS/ISIL) which is seeking to create the "Islamic caliphate" from Morocco to Malaysia, the al-Nusra Front militants' priority is the removal of Syrian President Bashar al-Assad and the transformation of Syria into an Islamist realm.

Given the fact that al-Nusra Front's units are actively operating in Homs, Eastern Ghouta and in the south of Syria, the SAA has a lot to focus on, Koshkin pointed out.

"[The SAA] cannot afford to relax, ignore the directions in which the [al-Nusra Front's] militants are concentrating," he told Radio Sputnik. "A similar situation emerged in Palmyra, when the [Syrian] government forces actively undertook the liberation of Aleppo, while more than 5,000 [Daesh] militants managed to capture the city [of Palmyra] for the second time."

"It is necessary to fight actively, deter terrorists in all directions and solve the most difficult tactical tasks for a possible breakthrough of militants in the directions where the 'moderate' opposition is located," Koshkin emphasized.

[Vrej1915]

ԱՄՆ-ի համար ղարաբաղյան խնդիրը դառնում է Մոսկվա-Բաքու-Անկարա մերձեցումը կանխելու միջոց

• • ՍԻՐԱՆՈՒՅՇ ՊԱՊՅԱՆ, Հարցազրուցավար
  • Հարցազրույց - 27 Օգոստոսի 2017,

Մեր զրուցակիցն է Միջազգային և անվտանգության հարցերի հայկական ինստիտուտի տնօրեն Ստյոպա Սաֆարյանը

ՊարոնՍաֆարյան, ՌուսաստաննուԹուրքիանստորագրելենՍ-400 համակարգերիմատակարարմանպայմանագիրը: ԹուրքիանհամաձայնվելէՌուսաստանինվճարել 2,5 միլիարդդոլարՍ-400 համակարգերի 4 դիվիզիոնստանալուհամար: Ի՞նչ վտանգներ եք տեսնում:


Գործարքն ունի և քաղաքական ասպեկտ, և տնտեսական: Ռազմաքաղաքական առումով այն ակնհայտորեն լուծում է Թուրքիային սիրաշահելու խնդիր, լուծում է զորավոր համակարգեր և տեխնոլոգիաներ ստանալու հարցը: Վերջին տարիներին Թուրքիան փորձում է մեկ Չինաստանից, մեկ Ռուսաստանից նման ռազմական համակարգեր ձեռք բերել, ինչը ժամանակ առ ժամանակ առաջացնում է արևմտյան գործընկերների, մասնավորապես ԱՄՆ-ի զայրույթը: C-400-ի մատակարարման հետ կապված պաշտոնական Վաշինգտոնը բավական խիստ գնահատական տվեց՝ գնահատելով, որ դա անկայունացնում է տարածաշրջանը, բայց, իհարկե, ԱՄՆ-ը հրաշալի հասկանում է, որ Թուրքիան մասնավոր խնդիրներից դուրս, այլ լուրջ հարցեր է լուծում՝ թեքվելով դեպի Ռուսաստան, գնահատելով Ռուսաստանի քայլը, որը մոտավորապես կարելի է ձևակերպել հետևյալ կերպ. Թուրքիայի դաշնակից ԱՄՆ-ն շատ ավելի քիչ զգայուն է Թուրքիայի խնդիրներին, քան ոչ դաշնակից Ռուսաստանը: Եթե սիրիական ճգնաժամի ժամանակ, ասիական պատերազմի ժամանակ Թուրքիան ամռանը սանձազերծեր գործողություն հատկապես քրդաբնակ տարածքներում, երբ առաջ եկավ թուրք-ամերիկյան լարվածությունը, Թուրքիան ուզում էր, որպեսզի Միացյալ Նահանգների և օդային հարվածները օգնեն իրեն, և հակահրթիռային պաշտպանության Patriot համակարգերը: Արդեն իսկ Patriot համակարգերի օգտագործման հետ կապված լարվածություն գնաց: Միացյալ Նահանգները ձգձգում էր տրամադրելը, հետո երբ տրամադրում էր, ուշադիր էր լինում, թե ինչպիսի թիրախների հետ է կռվում Թուրքիան, և երբ հայտնաբերում էր, որ ԻՊ-ի անվան տակ նաև քրդական Փեշմերգային է հարվածում, բնականաբար առաջանում էր ամերիկա-թուրքական լարվածություն: Թուրքիան գտնում է, որ այլևս չպետք է կախված լինի և ռազմական կամ կիսառազմական իրավիճակներում ինքն իր համակարգերը պետք է ունենա, և բնականաբար Ռուսաստանը նրան օգնում է դա անել, ինչը Թուրքիային դուրս է բերում ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրներից ունեցած կախվածությունից Մերձավոր Արևելքում որևէ ռազմական սցենարի իրականացման ժամանակ: Հետևաբար, այս կտրվածքով ռազմաքաղաքական առումով պատկերը բավական բարդ է, և ԱՄՆ-ը միանգամայն արդարացիորեն պետք է մտահոգված լիներ այս գործարքով: Ինչպես նշեցի, Ռուսաստանի համար դա Թուրքիային փոքր քայլերի մեթոդով իր կողմը գրավելու և Արևմուտքի հետ կապերը կտրելու մի ձև է, իսկ ֆինանսական առումով, հատկապես պատժամիջոցներից հետո Ռուսաստանը շատ ավելի կարիք ունի փողի, հատկապես երբ բանկերի վրա արգելանքներ կան, և այս կտրվածքով թերևս ռազմարդյունաբերությունը մնացել է մի ոլորտ, որտեղ ՌԴ-ն կարող է սպառազինություն վաճառելով Թուքիային, Ադրբեջանին և այլն, լուծել ֆինանսական խնդիրը և այդ կերպ փորձել ճեղքել Միացյալ Նահանգների ստեղծած օղակը:


Ի՞նչ եք կարծում, հնարավո՞ր է Սոչիում Սարգսյան-Պուտին հանդիպմանը քննարկված լինի Թուրքիա-ԵՏՄ համագործակցության հարցը, և եթե քննարկվել է, որը պետք է լինի Հայաստանի դիրքորոշումը:


Ես կարծում եմ, անշուշտ, այդ մասին խոսակցություն եղել է, դա չէր կարող խոսակցության թեմա չդառնալ, հատկապես երբ Թուրքիայի կառավարության անդամի մակարդակով էր հայտարարվել ԵՏՄ-ի հետ ազատ առևտրի համաձայնագիր ստորագրելու մտադրության մասին: Այս կտրվածքով Հայաստանն, իհարկե, պետք է բավական կոշտ լինի, որովհետև դա ազդելու է ԵՏՄ-ում Հայաստանի քաշի, շահերի վրա: Ղազախստանն ու Բելառուսը շատ ավելի Թուրքիայի բարեկամներն են, քան Հայաստանի: Եթե դրան հավելենք այն, որ Ռուսաստանի համար Թուրքիան տասնապատիկ ավելի շատ կարևոր է, քան անգամ Ադրբեջանը, իհարկե, Հայաստանը պետք է իր սակարկության դաշտը բացի և իր արգելքները դնի: Մասնավորապես, Թուրքիայի կողմից Հայաստանի շրջափակման հարցը, որը տնտեսական որևէ արդարացում չունի: Գիտեք արդեն, որ Թուրքիայի նախկին նախարարներից Էգեմեն Բաղըշը ադրբեջանական լրատվամիջոցներին հայտնել է, որ այնուամենայնիվ, չեն գնա այդ քայլին, իրենք չեն անի որևէ քայլ, որը կվնասի Ադրբեջանին: Հետևաբար, Հայաստանի դիրքորոշումն այս կտրվածքով պետք է հստակ լինի՝ հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման, սահմանի բացման և դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատելու տեսքով, որովհետև ակնհայտորեն ստացվում է, որ Թուրքիան ուղղակի ճանաչում է ԵՏՄ տարածքի մի հատվածը, իսկ մի այլ հատվածը չի ճանաչում: Հայաստանը պետք է խոչընդոտի և արգելք դնի Թուրքիայի՝ ԵՏՄ անդամակցությանը: Չմոռանանք, որ Հայաստանի անդամակցության ժամանակ էլ նախապայման դրվեց, և Հայաստանի նախագահը ստիպված եղավ ամենաբարձր մակարդակով հայտարարել, որ այդ կառույցին Հայաստանն անդամակցում է միջազգայնորեն ճանաչված իր սահմաններում, և ԼՂՀ տարածքը դե յուրե չի հանդիսանում այդ միության մաս: Հետևաբար, նախադեպ արդեն ստեղծված է, և Հայաստանը պարտավոր է և պետք է ուղղակի կանխի:


ՊարոնՍաֆարյան, ԱՄՆ արդեն նախկին համանախագահ Հոգլանդը ներկայացրել է ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման 6հիմնականկետերը: Ինչպե՞սեքգնահատումայսհայտարարությունը:


Միացյալ Նահանգները հրաշալի գիտի, որ ղարաբաղյան խնդիրը միջազգայնացված կոնֆլիկտ է, դրան միահյուսված են տարածաշրջանային և արտատարածաշրջանային խոշոր դերակատարների շահեր, և այն հրաշալի լծակ է ազդելու տարբեր վարքագծերի վրա: Այս կտրվածքով, իհարկե, Միացյալ Նահանգներում ամենևին էլ անտեղյակ չեն, որ ռուս-թուրքական մերձեցումը ոչ միայն ընդհանուր հակաարևտմյան ֆունդամենտի վրա է կառուցվում, այլ նաև միտված է այդ շահերը տորպեդահարելուն: Բնականաբար, քանի որ Մոսկվա-Բաքու-Անկարա եռանկյունու ներսում ինտենիսիվ փորձ է արվում վճարամիջոց դարձնել ղարաբաղյան խնդիրը, բնականաբար ամերիկյան կողմի համար ղարաբաղյան խնդիրը դառնում է այդ հակաարևմտյան պայմանավորվածությունները, այդ մերձեցումը կանխելու միջոց: Եվ պատահական չէ, որ Հոգլանդը իր հրապարակած փաստաթղթով անուղղակիորեն հասկացնում է, որ խնդրի լուծումը պետք է ոչ թե ենթարկվի Ռուսաստանի, Թուրքիայի կամ որևէ այլ պետության անձնական քմահաճույքներին, այլ լինի միջազգայնորեն լեգիտիմ ԵԱՀԿ շրջանակներում նախկինում հիմք ընդունված սկզբունքների հիմա վրա: