Regional geopolitics

[Vrej1915]

Re: Regional geopolitics

Iran, Russia's Tatneft Sign $1 Billion Preliminary Oil Deal


Representatives of Tatneft and the National Iranian Oil Company sign a $1 billion contract on the extraction of heavy oil at the Zagheh oil field in south Iran on December 18.

December 18, 2011
Iranian state TV has reported that Russia's Tatneft and the Iranian government have signed a $1 billion preliminary deal to develop the Zagheh oil field.

The report says the deal was signed on December 18 in a move that deepens Moscow's business links with Iran, despite U.S. calls for further sanctions over Iran's nuclear program.

The Zagheh oil field, located on the shores of the Persian Gulf in Iran's south, contains an estimated 3 billion barrels of heavy crude oil.

Iran's state TV quoted Oil Minister Rostam Qasemi as saying that the field will produce 55,000 barrels a day within five years.

The TV report said a final contract will be signed within three months on a "buyback" basis, meaning the Russians will build the facilities but will not own them, and will receive their costs plus a pre-agreed profit in return.

Russia has rejected U.S. demands for new sanctions against Iran over its nuclear program, arguing for diplomatic solutions to the standoff over whether it is developing atomic weapons.

compiled from agency reports

[Vrej1915]

Re: Regional geopolitics

Explainer: Iran's Threat to Blockade The Strait Of Hormuz

http://www.rferl.org/content/iran_strait_of_hormuz/24421087.html

By RFE/RL
December 13, 2011
A hard-line Iranian newspaper considered to speak for Iran's supreme leader has come out in support of closing the Strait of Hormuz in the Persian Gulf, the world's most important oil-shipping lane, as punishment against countries that have sanctioned Tehran over its suspect nuclear program.

A December 13 editorial in "Kayhan" asks, "Why has the Islamic Republic of Iran not used its unchallengeable right till now, when there is a conspiracy of imposing sanctions against our country's oil?"

The piece comes a day after an Iranian lawmaker reportedly said the country's military was planning to hold drills to practice closing the vital shipping passage. The news agency ISNA quoted deputy Parviz Sorouri as saying, "If the world wants to make the region insecure, we will make the world insecure."

Julian Lindley-French, a professor at the Royal Military Academy of the Netherlands, says Iran's intent appears clear. "If this threat was carried out, in a sense -- denial of access through the Strait of Hormuz -- then [Iran] will be on a direct route of confrontation with the West and, indeed, many of the regional powers," he says.

That's because the strait -- which runs mainly along Iran, but also touches Oman and the United Arab Emirates -- is the only way for Persian Gulf oil to reach the open sea. An estimated 15.5 million barrels of oil are shipped through the strait every day -- one-third of all seaborne-traded oil, or 17 percent of the world's supply.

Any interruption in those shipments would send shock waves through the world's already-fragile economies. Already, news of Iran's unconfirmed threat has driven oil prices up $3, to more than $100 a barrel.

Theodore Karasik of the Dubai-based Institute for Near East & Gulf Military Analysis says that's nothing compared to what would happen if Iran follows through on its threat. "The consequences are that international shipping, in particular in terms of energy, would grind to a halt and this would put immense pressure on the economies all around the world," he says. "You'll see the price of oil skyrocket, probably up to $250 a barrel."

Law Of The Sea

Iran says closing the waterway is justified because governments like the United States and Britain have imposed economic sanctions on Tehran over its nuclear program, which they believe is a front for weapons development and which Tehran insists is peaceful. Iran's saber-rattling in the strait is aimed at heading off increasing efforts to curb its oil exports, and it says maritime law supports such a move.

But James Kraska, a professor of international law at the U.S. Naval War College's Center for Naval Warfare Studies, says relevant law in this case is the UN's 1982 Convention on the Law of the Sea.

"Under that convention, transit through international straits is guaranteed for all countries, so there would not be a legal basis to close the [Hormuz] Strait," he said. "And transit through the strait includes transit in the air, on the surface, as well as under the water. There's no requirement to seek the coastal states' permission, and there's no lawful basis for the coastal states to impede the transit."

Neither Iran nor the United States are among the treaty's 150 signatories, but Kraska says the convention is "customary law" that has been recognized for centuries. The waters in the strait have dual status, he says. They are technically Iranian territory, but they are also an international strait, and that gives foreign ships "a higher right of transit."

Naval Power Rules

But let's say Iran blocks it anyway. Does it have the military capacity to then take on a naval power like the United States, which is certain to respond?

A 2008 report by the Washington Institute for Near East Policy said Iran was "essentially in control of the world's oil lifeline" and had the capability to "wage unique asymmetric warfare against larger naval forces." The institute's Michael Eisenstadt says blocking the strait is "something Iran has been preparing for for years."

"Iran has been investing for decades now on creating a naval guerrilla force which would have the capability of at least interfering with shipping through the Strait of Hormuz and perhaps closing it, at least temporarily, using a combination of mines, small boats, antiship cruise missiles, submarines -- both midget submarines as well as conventional submarines -- and most recently ballistic missiles," Eisenstadt says.

Karasik of the Institute for Near East & Gulf Military Analysis agrees. "Iran's specialty is asymmetric warfare," he notes. "This is what they practice in their simulations and their exercises. This includes the use of small ships or boats, also suicide boats, underwater warfare capability, combined with the use of ballistic and cruise missiles. So they can pack a punch if they are able to get these weapons off the ground."

But like Karasik, Eisenstadt says if Iran does succeed in blocking the strait, it could only do so for about a week. "The bottom line is, although the Iranians have been talking a long time about closing the Strait of Hormuz, they probably only have the ability to do so for several days," he says. "And once the United States Navy gets involved in ensuring freedom of navigation, I think it's very clear that the outcome will be, eventually, the destruction of the Iranian Navy and the reopening of the strait."

And that may be why the threat could very well remain only that.

Written by Heather Maher, with additional reporting from Antoine Blua and Abubakar Siddique

[Vrej1915]

Re: Regional geopolitics

RUSSIAN AVTOBAZA THE RQ-170 SMOKING GUN?
12 DECEMBER 2011

Posted by Patriot
Could this be the smoking electron in the alleged unmanned air vehicle (UAV) incident over Iran?

The original reports that Iran "shot down" a Lockheed Martin RQ-170 Sentinel appear to be misleading. Iranian news agency reports credited the army's electronic warfare unit with bringing down the UAV, but apparently in a way that limited the amount of damage on landing or impact.

Only six weeks ago, Russia announced delivering the Avtobaza ground-based electronic intelligence and jamming system (shown below) to Iran. Most Russian weapons exports to Iran are blocked, including the proposed transfer of the S-300 surface to air missile system. But there is a key difference between a SAM battery and a jamming system. The S-300 can vastly complicate a strike on an Iranian nuclear site at Natanz or Qoms. A jamming system, such as the Avtobaza, is unlikely to be used to defend such a site because it could interfere with the radar of the S-300 or the Tor-M1 SAM battery.

http://www.flightglobal.com/blogs/the-dewline/2011/12/05/avtobaza.jpg

The Avtobaza, moreover, is designed to jam side-looking and fire control radars on aircraft and manipulate the guidance and control systems of incoming enemy missiles. It would be the perfect tool to target and perhaps infiltrate the communications link that allows a UAV to be controlled from a remote location.

The incident, of course, has not been confirmed with visual evidence of the allegedly captured RQ-170. Unlike 50 years ago, when the Soviet Union shot down the Lockheed U-2, the Iranians will not be able to produce a captured Francis Gary Powers. In 1961, the Soviets appeared to destroy their credibility by releasing imagery of the wreckage of the wrong aircraft -- a luckless MiG possibly shot down by mistake in the fusillade aimed at Powers' U-2. When the Soviets produced Powers, who survived and was captured, the world finally had undeniable proof.

So there is no script in the propaganda textbook for these kinds of incidents. They tend to evolve in their own way. Iran may never produce evidence to back up their claims, or they might later today.

Interestingly, the International Security Assistance Force has made no effort to deny Iran's claims. Instead, the NATO headquarters in Kabul issued a statement acknowledging the loss of one of their UAVs over western Afghanistan last week. The statement also suggested the Iranians may have simply found the misplaced UAV for them. It may be important that NATO officials did not deny Iran's claims that the UAV was the RQ-170, which is known to operate from Kandahar where it was originally spotted.




------------
FROM OCTOBER 2011
------------

MOSCOW - Russia has sent a set of mobile radar jammers to Iran and is negotiating future deliveries that Moscow believes do not contravene current United Nations sanctions on the Islamic state's regime, an official said Tuesday.

The Avtobaza truck-mounted jammers are part of a broader line of arms Russia hopes to sell Iran despite concerns over Tehran's nuclear program, the deputy head of the military and technical cooperation agency said.

"This is a defensive system," the agency's deputy director Konstantin Biryulin was quoted as saying by the state RIA Novosti news agency.

"We are not talking about jets, submarines or even S-300 (missile) systems. We are talking about providing security for the Iranian state.

"We are in constant talks with Iran over that country's purchases of military technology that does not fall under UN sanctions," he was quoted as saying.

The arms delivery was disclosed the same day as a Western diplomat said Russia and China were urging the UN atomic agency to soften, or even hold back, a report detailing Iran's suspected efforts to develop nuclear weapons.

Russia had strongly defended its close trading partner until agreeing in September 2010 to cancel a planned sale of S-300 missile systems and supporting stronger sanctions against Tehran.

But limited arms shipments have continued and Iran last month finally put a Russian-made nuclear power plant on stream in Bushehr after years of delays.

Biryulin did not disclose when the radar systems were delivered or how many units were sold.

[Vrej1915]

Re: Regional geopolitics

http://www.dedefensa.org/article-le_rq-170_et_les_alliances_improbables_17_12_2011.html

[Vrej1915]

erdekan's ASS CANCER

Erdogan's illness impacts events around Syria and Iran
DEBKAfile Exclusive Report December 18, 2011, 10:48 PM (GMT+02:00) Tags: Turkey Erdogan Barack Obama Middle East Syria

Turkish Prime Minister Tayyip Erdogan
Extreme concern was quietly voiced Sunday, Dec. 18, by American and European official circles over the state of Turkish Prime Minister Tayyip Erdogan's health – and especially its impact on present and impending events in Syria and other parts of the Middle East, including Iran, DEBKAfile's Western intelligence sources report. Those sources say Erdogan is suffering from Rectosigmoid cancer, but were not sure if it had reached the advanced Stage TIII (spread out of the colon to regional lymph nodes).

It must hurt ++


They also said they did not know what treatment he had received at the Istanbul hospital where he was first admitted and latterly at the Hacettepe Hospital in Ankara.
Sunday, Turkish Health Minister Recep Akdag, talking to local journalists, told them not to pay attention to the "gossip" that the hospital had prepared a special room for the prime minister to conduct affairs of state, but did not deny it. No denials were issued either of Turkish news reports about Erdogan undergoing "abdominal surgery " on Nov. 26. They also reported that, since he was released, an air force ambulance helicopter had been standing outside his home.
According to reports flying around Ankara Sunday, which were neither confirmed nor denied, the Turkish prime minister is back in hospital.
DEBKAfile's sources would only admit they are worried because the lengthy medical treatment he needs has already had an effect on the state of Middle East decision-making, especially in relation to the urgent Syrian crisis.
Thursday night, Dec. 15, Erdogan and President Abdullah Gul led a top military command council meeting in Ankara to review preparations for war on two possible fronts - Syria and Iran, if Tehran decides to come to Bashar Assad's aid.
On Friday, the Turkish prime minister met US Defense Secretary Leon Panetta who flew in from Baghdad.
When Turkish journalists asked after his health, Erdogan replied: "I'm fine and I will be better."
Our sources point out that whatever decisions were made at the Turkish military council conference and the consultations between Turkish and American security chiefs, Erdogan's ill health was clearly uppermost in every mind in Ankara – and not only there.
In Washington, there is considerable anxiety. US President Barack Obama regards Erdogan as a personal friend and his senior ally in the execution of administration Middle East policies, especially with regard to Iran and Syria. The two leaders were recently described by insiders as having developed "intimate relations of trust." According to some sources, they had at least 14 phone conversations in recent months.
The question asked in Washington is this: Is the Turkish leader in fit condition to continue to help the Obama administration carry forward their agreed plans in the region?
They were not encouraged by the comment heard from Deputy Prime Minister Bulent Arinc while Erdogan was away from Ankara.
He chastised the ruling Justice and Development Party –AKP for "divisions… in Edrogan's absence…" over a bill for regulating the nomination of party candidates.
Turkish pundits saw those "divisions" as symptoms of a power struggle already afoot over the Erdogan legacy.
And so the next day, Arinc admitted "he had made a very big mistake" in bringing the argument out in the open.
There were no comments in Israel on the Turkish prime minister's medical condition.

[Vrej1915]

Re: erdekan's ASS CANCER

ԱՄՆ անցնում է կոշտ քաղաքականության


ԶԼՄ-երը համառորեն պնդում են, որ ԱՄՆ-ն կրճատում է ռազմական ներկայությունը Եվրոպայում՝ կապված մերձավորարեւելյան եւ չինական ուղղություններում զինված ուժերի մեծացման հետ: Ընդ որում, անհասկանալի է մնում, թե ինչ է նշանակում մերձավորարեւելյան ուղղություն՝ անիմջականորեն Մերձավոր Արեւելքում, թե Մերձավոր Արեւելքը որպես թիրախ: Չինաստանի հարցում կարծես թե ամեն ինչ հասկանալի է: ԱՄՆ գլոբալ խնդիրը Չինաստանի աշխարհաքաղաքական արգելափակումն է, ինչը նպատակ ունի սահմանափակել տարածաշրջանային էքսպանսիան, այդ թվում Պեկինի աշխարհատնտեսական եւ աշխարհաքաղաքական ձգտումները:

Չինաստանին մասշտաբային ծրագրեր են նվիրված Խաղաղ օվկիանոսում, Հարավ-արեւելյան Ասիայում, Կենտրոնական եւ Հարավային Ասիայում: Սակայն Մերձավոր Արեւելքի վերաբերյալ այն թեզը, որ, իբր, Եվրոպայից գտնվող ԱՄՆ զորքերը տեղափոխվում են, լիովին իրական չէ, քանի որ այդ ոլորտում եւ ուղղությունում միտումներն արտացոլում են այդ տարածաշրջանում իր ներկայությունը սահմանափակելու ԱՄՆ քաղաքականությունը: ԱՄՆ-ն լուծել է տարածաշրջանի գլխավոր խնդիրը: Այն նույնիսկ Իրաքի արդյունքերն ամփոփելու մեջ չէ, որն իրականացնելու է իր գլխավոր գործառույթը՝ հավասարակշռել համաշխարհային էներգետիկ իրավիճակը՝ իր «մեծ» նավթը մատակարարելով համաշխարհային շուկա:

Գլխավորը խնդիրն արաբական աշխարհի համակարգային աշխարհաքաղաքական «օկուպացիան» է: Արաբական պետությունները, բացառությամբ Սիրիայի, ակնհայտորեն համոզվել են, որ իրենց միակ երաշխավորը եւ ռազմավարական դաշնակիցն ԱՄՆ-ն է, որն ունակ է պաշտպանել նրանց ազգային եւ համաարաբական շահերը: Ընդ որում, ԱՄՆ-ն արդեն շահագրգռված չէ տարածաշրջանում իր ռազմական ներկայության ամրապնդմամբ, որտեղ այդպես էլ ոչ մի նոր ռազմական բազա չի ստեղծել վերջին տասնամյակում: ԱՄՆ-ն խաղադրույք է արել իր առավել հուսալի գործընկերների՝ Սաուդյան Արաբիայի եւ Պարսից ծոցի արաբական պետությունների վրա, որոնք վերջին տարիներին սպառազինությունների այնպիսի ծավալներ են ձեռք բերել, որ ունակ չեն «կլանել»:

Հազիվ թե այդ երկրների հասարակական վարքի կարծրատիպերը թույլ տան մարտունակ զինված ուժեր ստեղծել, սակայն Իրանին եւ որոշ արաբական պետություններին հակակշիռ ստեղծել նրանք որոշ չափով կարող են, իհարկե, ԱՄՆ աջակցությամբ: Նման կերպով է ձեւարվորվելու նաեւ «հյուսիսային կառույցը», այսինքն, Թուրքիային հակակշիռ ու արգելքի ստեղծումը: Ճիշտ է, դեռ հասկանալի չէ, թե Մերձավոր Արեւելքի որ պետությունները կարող են մասնակցություն ունենալ դրանում: Սակայն, անմիջականորեն ԱՄՆ-ն սահմանափակում է տարածաշրջանում իր ռազմական ներկայությունը: Իսրայելի խնդիրների լուծման համատեքստում ենթադրվում է ինտեգրել Իսրայելն արաբական աշխարհին եւ համաձայնել որոշակի փոխզիջման պաղեստինյան խնդրում:

Պատասխանատվության ու պաշտպանության եւ անվտանգության ծախսերի «գցումը» ԱՄՆ գործընկերների եւ դաշնակիցների վրա ընդհանուր միտում է, եւ Մերձավոր Արեւելքը նույնպես բացառություն չէ: Դա, անկասկած, կհանգեցնի ոչ թե կայունության եւ անվտանգության բարձրացմանը, այլ ներտարածաշրջանային առճակատման ուժեղացմանը, սեփական տարածաշրջանային հավականություններն իրականացնելու Թուրքիայի եւ Իրանի ձգտմանը: ԱՄՆ Թուրքիայի հետ հարաբերությունների օրինակով ցույց է տվել, թե ինչ ձեւով են նրանք ձեւավորել «պայմանական պայմանագրային» եւ «հարաբերական գործընկերային» հարաբերությունները, երբ Թուրքիան ստիպված է մեծ զիջումների գնալ ԱՄՆ-ին՝ սեփական շահերը հետապնդելու իրավունքի պահպանմամբ: ԱՄՆ-ն կցանկանար այդ մոդելը կիրառել նաեւ Իրանի նկատմամբ:

Սակայն, այդ դեպքում ենթադրվում են ոչ միայն սահմանափակումներ, այլեւ գործընկերություն, այսինքն Իրանի հետ, ինչն այսպես թե այնպես տեղի է ունենալու: Այդպիսով, Մերձավոր Արեւելքում ԱՄՆ-ն փորձում է կրկնակի զսպման ընդհանուր մոդել կիրառել՝ նկատի ունենալով հավակնոտ պետություններին՝ Թուրքիային եւ Իրանին, որոնք հանդես են գալիս արաբական երկրների համար առավել մեծ հակառակորդի ու սպառնալիքի դերում, քան Իսրայելը: Իսկ ինչ է նշանակում «կոշտություն»՝ պարզապես համաշխարհային պաշարների «կարգավորում» եւ «սահմանափակում», այդ թվում ԱՄՆ ռեսուրսների:

Ահա եւ ողջ մերձավորարեւելյան մատրիցան: Այդ ռազմավարության լույսի ներքո ինչ-որ չափով անհրաժեշտ է դիտարկել նաեւ Հարավային Կովկասի ապագան, որտեղ ԱՄՆ-ն հաստատել է իր առաջնահերթությունները՝ փորձելով հետ մղել Ռուսաստանին, Թուրքիային եւ Իրանին, որը համարվում է հին, սակայն մոռացված ամերիկյան ռազմավարություն: ԱՄՆ-ն Թուրքիային հանգեցրել է այն բանին, որ համոզվել է, որ «նեոօսմանականությունը» թուրքական վերնախավի նոր խորը մոլորությունն է, եւ փորձում են վերակողմնորոշել Թուրքիային դեպի «հին, բարի պանթյուրքիզմ» եւ ուղղել այն դեպի Կենտրոնական Ասիա, որտեղ նա հաջողության ոչ մի երաշխիք չունի, քանի որ այդ տարածաշրջանն արդեն կլանել է Չինաստանը:

Ընդ որում, վերակողմնորոշումը ենթադրում է որոշակի աշխարհաքաղաքական «ցրվածություն», այսինքն, մտեք Կենտրոնական Ասիա, սակայն ձեր երաշխիքներով, իսկ Հարավային Կովկասը ձեր գոտին չէ, մոռացեք դրա մասին, մոռացեք թշնամիների ու եղբայրների մասին: Սակայն այդ ամենը կասկածելի կլիներ, եթե նկատիի չառնենք, որ իշխանությունը Վաշինգտոնում պետք է հայտնվի Հանրապետական կուսակցության քաղաքական գործիչների ձեռքում, ընդ որում, արդեն որոշակի այլ բնույթով: ԱՄՆ-ն հրաժեշտ է տալիս պատրանքային բարի-մեսիական քաղաքականությանը, եւ մոտենում է շատ կոշտ մեսիական քաղաքականության շրջանը: Այսպես այլեւս չի կարող շարունակվել:

Իգոր Մուրադյան

[Vrej1915]

Re: Regional geopolitics

Տարածք՝ ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու դիմաց


Պետք է պատշաճը մատուցել Վրաստանի գործող ղեկավարությանը, ինչպես նաև վրացական մտածող խավին, որոնք հասկանում և անհանգստություն են արտահայտում երկրի ապագայի առնչությամբ։ Ընդ որում, բերվում են հետևյալ փաստարկները. Վրաստանում իրագործվող ներկա տնտեսական նախագծերը թույլ կապ ունեն երկրի ընդհանուր տնտեսական զարգացման հետ, չեն հանգեցնում տնտեսության նոր նախագծերի իրականացմանը, հնարավորություն չեն ընձեռում արագ ու արդյունավետ բարձրացնելու սոցիալական չափանիշներն ու դրական փոփոխություններ մտցնելու տնտեսական կառուցվածքում։

Վրաստանի տնտեսության ներկա վիճակն այն խիստ կախման մեջ է դնում էներգետիկ և սպասարկման ոլորտում տեղի ունեցող տատանումներից, դարձնում շատ խոցելի, ընդ որում, ոչ միայն ընթացիկ, այլև հեռանկարային գործընթացներում։ Էներգետիկ նախագծերը կորցնում են իրենց նշանակալիությունը արևմտյան գործընկերների համար, ինչը հետևանք է էներգապաշարների միջտարածաշրջանային հոսքերում տեղի ունեցող փոփոխությունների և ճշգրտումների։ Վրաստանը չի կարող մոտ ժամանակներս ակնկալել զբոսաշրջային ոլորտի պատշաճ զարգացում, որն անհրաժեշտ է հաջող մրցակցության համար։ Նա գիտակցաբար է երկարաժամկետ առճակատման մեջ մտել Ռուսաստանի հետ, ինչը միարժեք պաշտպանություն չի գտել արևմտյան գործընկերների կողմից, ու հիմա պետք է զգալի քաղաքական ջանքեր գործադրել վրաց-ռուսական հարաբերությունները կարգավորելու ուղղությամբ։

Վրաստանի քաղաքական ղեկավարությունը Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորմանը միտված գործուն առաջարկություններ չունի։ Հասարակությունը նույնպես չի կարող գործուն առաջարկություններով հանդես գալ և ստիպված է սպասել Ռուսաստանի նախաձեռնություններին, իսկ դրանք դեռ չկան։ Վրացական քաղաքական խավի շրջանում տարբեր կարծիքների ու գնահատականների գոյությունը թույլ չի տալիս հասարակական կարծիքը բերել ընդհանուր հայտարարի, ինչը կարող էր նպաստել շատ թե քիչ միասնական, իրատեսական դիրքորոշման ձևավորմանը։

Առճակատման քաղաքականության մշակման հեղինակները սեփական մոլորության գերին են դարձել, չկարողանալով հանրությանը բացատրել նման քաղաքականության արդյունավետությունը։ Վրաստանում աճում են երկյուղները Եվրասիայի և Ասիայի քաղաքական «ասպարեզում» երկրի հնարավոր շրջափակման առնչությամբ։ Մերձկասպյան-կենտրոնասիական հանածոների տարանցման եկամուտները բացահայտորեն բավարար չեն վրացական տնտեսության ակնկալվող զարգացման համար։ Վրաստանը կարիք ունի ներգրավվելու ավելի մեծածավալ տարանցման ու սպասարկման ոլորտում, ինչը կարող են առաջարկել Ասիայի տնտեսական զարգացման կենտրոններ հանդիսացող խոշոր պետությունները միայն։ Այդ երկրին անհանգստացնում է Ռուսաստանի հաջող քաղաքականությունը Կենտրոնական ու Հարավային Ասիայի, Հեռավոր ու Մերձավոր Արևելքի ուղղությամբ, ինչը կարող է հանգեցնել վրացական շահերի շրջափակման, անգամ այն նախագծերի խափանման, որոնց համար ենթակառուցվածքների կազմավորումն արդեն ավարտված է։

Ռուսաստանի քաղաքական և աշխարհատնտեսական ջանքերը, վրացի քաղգործիչների ու փորձագետների կարծիքով, նպատակ ունեն նաև շրջափակելու Վրաստանը, բացառելու նրա մասնակցությունը եվրասիական և ասիական նախագծերին։ Բայց եթե Ասիայում տեղի ունեցող լայնածավալ գործընթացների հետ կապված այդ երկյուղները բացատրվում են, ավելի շուտ, իրենց հեռատեսությունը (վրացիներին հատուկ) և ընդհանուր առմամբ վրացական արտաքին քաղաքականության նրբարվեստությունը ցուցադրելու վրացի քաղգործիչների ու փորձագետների ցանկությամբ, ապա ռուս-թրքական և ռուս-իրանական հարաբերությունների զարգացմանը Վրաստանում մեծ տագնապով են հետևում։

Վրացական լրատվական ծառայությունները մեծ ուշադրությամբ են հետևում բոլոր այն փաստերին և իրադարձություններին, որոնք կապված են Սև ծովի ավազանում հակասությունների սաստկացման, ինչպես նաև մերձկասպյան-կենտրոնասիական տարածաշրջանում Ռուսաստանի դիրքերի ուժեղացման հետ։ Այդ երկյուղների կապակցությամբ նախագահ Սաակաշվիլին պնդում է, որ շտկումներ ու լրացումներ կատարվեն «Ազգային անվտանգության ռազմավարություն» վերտառությամբ փաստաթղթում, որոնք պատասխան կտային մի շարք նոր հարցերի։
Այս ցանկությունը, երևի, ծնունդ է առել ոչ թե ժողովրդավարական նախապատվություններից ելնելով, այլ որ ղեկավարները չեն կարողանում իրենց վրա վերցնել ամբողջ պատասխանատվությունը։ Եղած տեղեկությունների համաձայն, վերադառնալով Մեծ Բրիտանիա կատարած պաշտոնական ուղևորությունից, 2007 թ. մայիսին անցկացված Անվտանգության խորհրդի նիստում Սաակաշվիլին արտահայտվեց այսպես. «Վրաստանը գտնվում է շատ բարդ վիճակում և շատ աննշան ռեսուրսներ ունի, ուստի այս պայմաններում արդարացի չի լինի երկրի ճակատագրի համար պատասխանատվությունը բարդել միայն բարձրագույն ղեկավարության ուսերին»։

Նահանգապետերի հետ խորհրդակցությունում էլ Սաակաշվիլին նշեց, որ իշխանության տեղական մարմինները «սովոր են աշխատելու հրահանգներով ու ցուցումներով, բայց հարկավոր է պատասխանատվության մեծ բաժին ստանձնել սովորել»։ Իսկ գործադիր իշխանությանը Սաակաշվիլին հանձնարարեց ավելի հաճախ հարցեր ու խնդիրներ քննարկման բերել խորհրդարան, պատգամավորների վրա մեծ պատասխանատվություն դնել` և ոչ միայն այն հարցերի առնչությամբ, որոնք խորհրդարանի իրավասության շրջանակներում են։ Տեղեկություններ կան, որ ՆԱՏՕ-ին անդամակցության առնչությամբ Սաակաշվիլին մտադիր է անպայման հանրաքվե անցկացնել։

Վրացական լրատվամիջոցները նկատել են, որ մեծ հրապարակայնություն են ստանում այս կամ այն նախարարության և գերատեսչության գործունեության քննարկումները` նշելով դրանց ղեկավարների անձնական պատասխանատվությունը։ Ավելի ու ավելի հաճախ են տարբեր հարցերի շուրջ հրապարակային ելույթներ ունենում արտաքին գործերի նախարարն ու դիվանագետները։ Ընդդիմության գնահատմամբ, Սաակաշվիլու և նրա մերձավոր շրջապատի նման վարքագծի պատճառը ոչ թե սեփական ժողովրդավարական կեցվածքն ու թափանցիկ գործելակերպն ընդգծելու ցանկությունն է, այլ շփոթվածությունն ու մոտ ապագայի մասին պատկերացում չունենալը։

Վրացական մամուլում գրեթե չկան շատ թե քիչ մանրամասն մեկնաբանություններ Եվրոպայի քաղաքական իրադարձությունների մասին` կապված ղեկավարների փոփոխության հետ։ Վրացի մեկնաբանները դեռևս անհրաժեշտ որակավորում չունեն նման վերլուծությունների ու ընդհանրացումների համար, բայց լրատվամիջոցները, այնուամենայնիվ, տպագրում են արտասահմանցի հեղինակների որոշ նյութեր, որոնք, նրանց կարծիքով, կարող են հետաքրքրել վրաց հանրությանը։ Դրանք վերաբերում են նոր ղեկավարների հնարավոր քաղաքականությանը Ռուսաստանի ու Արևելյան Եվրոպայում տեղի ունեցող գործընթացների նկատմամբ, ինչպես, նաև ՆԱՏՕ-ին ու Եվրամիությանը Վրաստանի հնարավոր անդամակցության առնչությամբ եղած կարծիքներին։

Դրան զուգընթաց, իշխանություններն ու իշխանամերձ մեկնաբանները, փաստորեն, չեն առաջարկում այդ գործընթացների առնչությամբ երկրի ղեկավարության թեկուզ հեռահար սպասելիքներ։ Ներկայում Վրաստանում բավարար լավատեսություն չկա ՆԱՏՕ-ին երկրի սպասվող անդամակցության առնչությամբ։ Այս թեման սկսել են դիտավորյալ լռության մատնել, և նշաններ կան, որ քաղաքական ղեկավարությունն աշխատում է որոշակիորեն թուլացնել դրա սրությունն ու անգամ կարևորությունը։ Համենայն դեպս, տպավորություն է ստեղծվում, թե իշխանությունները շահագրգռված չեն այդ նպատակը հասարակական բանավեճի շրջանակներում պահելու հարցով և ձգտում են խլացնել այն։

Սաակաշվիլին չի կարող չհասկանալ, որ իրեն վիճակված է նախագահի պաշտոնում վերընտրվել բավականին բարդ և անորոշ պայմաններում, երբ ՆԱՏՕ-ին երկրի անդամակցության խնդիրը չի լուծվել և ձեռք չի բերել ավելի որոշակի բնույթ։ Հնարավոր է, որ հենց այդ նպաստավոր պայմանների բացակայությունն է ինչ-որ չափով ազդել ներքին և արտաքին քաղաքականության արդյունավետությունն ընդգծող այլ գործոններ աշխատեցնելու իշխանությունների փորձերի վրա։ Վրաստանի քաղաքական շրջանակներում լավ գիտեն, որ Սաակաշվիլին պաշտպանության նախարարին ցուցում է տվել ՆԱՏՕ-ին առաջարկելու ռազմական և ռազմաքաղաքական համագործակցության միանգամայն այլ մոտեցումներ և ուղղություններ, որոնք հնարավոր կլինի ներկայացնել որպես «արտապլանային» գործունեություն, ինչը Վրաստանն առանձնահատուկ վիճակի մեջ կդներ ՆԱՏՕ-ի հետ համագործակցության ծրագրերն ընդունած այլ երկրների համեմատ։ Այդ առաջարկություններն արդեն մշակվել և քննարկման համար տրամադրվել են ՆԱՏՕ-ին, թեև առայժմ չկա դաշինքի անդամ որոշ պետությունների հետ նման առաջարկությունների քննարկման ընդունված կարգ։ Հատկանշական է, որ ՆԱՏՕ-ում և դաշինքի անդամ որոշ պետությունների ռազմական գերատեսչություններում, որոնց հետ վրացի զինվորականներն ու դիվանագետներն արդեն խորհրդակցություններ են անցկացրել, խիստ դրականորեն են արձագանքել այդ առաջարկություններին։

Հնարավոր է, որ խոսքն, իրոք, այլընտրանքային գործակցության մասին է, ի դեպ, եթե տեսանելի ապագայում ՆԱՏՕ-ին Վրաստանի անդամակցության հեռանկարն անորոշ մնա։ Որքան հայտնի է, այդ առաջարկությունները վերաբերել են անվտանգության ապահովման ոչ այնքան նշանակալի, բայց համազոր բնույթ ունեցող ցուցադրական միջոցառումներին։ Օրինակ, առաջարկվում են պետական սահմանների և ծովային նավահանգիստների պաշտպանության լրացուցիչ միջոցառումներ, ինչպես նաև բնակչության զանգվածային կուտակումների վայրերի, ասենք, առողջարանների և հանդիսությունների անվտանգության ապահովման փորձի մեծացում։ Բացի այդ, որպես այդ միջոցառումների երկրորդ փուլ, առաջարկվում է ՀՕՊ համակարգի լիակատար արդիականացում։

Բացի ՆԱՏՕ-ի խնդիրներից, իշխանություններն անհանգստացած են աբխազական և հարավօսական խնդիրների կարգավորման գործընթացների որևէ շոշափելի առաջընթացի բացակայությունից։ Վրաստանը միջազգային ասպարեզում առաջադրում է հարավօսական խնդրի կարգավորման իր ծրագիրը, որը միտված է հակամարտության գոտում լարվածության կառավարելի սրմանը, ցուցադրելով ուժային եղանակների կիրառման հնարավորությունը։ Այդ փորձերը բացահայտորեն չեն համապատասխանում կարգավորման տվյալ սխեմայի տրամաբանությանը։

Հարավային Օսիայում այլընտրանքային վարչական կազմավորում ստեղծելու նախագիծը կոչված է ոչ միայն վերացականը ներկայացնելու որպես իրական, այլև վրացական հանրությանը հնարավորություն ընձեռել ձևացնելու, թե հենց դա էլ խնդրի իրական լուծում է, թեկուզև մասնակի լուծում։ Կառավարող վարչակազմի ու հանրության այդ համաձայնությունը լիովին հնարավոր է։ Դա արվում է միանգամայն գիտակցորեն և շատ հարցերում պաշտպանություն գտնում երկրի իշխանամետ և անգամ ընդդիմադիր քաղաքական կուսակցությունների կողմից։

Դրա հետ մեկտեղ, Հարավային Օսիայի այլընտրանքային կառավարությունն ու այլընտրանքային հանրապետությունը սոսկ ստեղծված պայմաններում են բազային լուծում հանդիսանում և ինքնըստինքյան ոչ միայն նպատակ, այլև եղանակ են` ցուցադրելու Արևմտյան ընկերակցությանը Հարավային Օսիայում «գոյակցության մեղմ հարկադրանքի» եղանակների կիրառման իրական հնարավորությունը։ «Մեղմ հարկադրանք» ասելով, երևի, ներգործության ուժային եղանակների ու բարի կամքի ցուցադրման զուգորդում պետք է հասկանալ։ Բայց քանի որ ցանկացած ուժային ներգործություն մերժվում և դիմադրության է հանդիպում Արևմուտքում, ապա Վրաստանը պետք է աջակցություն կանխապահովի նաև այս դեպքում։ Դրա համար անհրաժեշտ է նախապատրաստական աշխատանք կատարել Արևմուտքում, ընդ որում, ոչ միայն կառավարությունների, այլև խորհրդարանների, քաղաքական ուժերի, մասամբ և քաղաքացիական հասարակության ու լրատվամիջոցների հետ։ Դա շատ խոշորածավալ խնդիր է թվում, որը վրացական դիվանագիտությունը երբեք չի լուծել և անգամ մոտ չի եղել այդքան բարդ խնդիրների լուծմանը։

Սաակաշվիլին չի կարող չհասկանալ, որ, այսպես թե այնպես, հարկ կլինի լայնամասշտաբ պատերազմական գործողություն իրականացնել, ինչը հնարավորություն կտար գոնե կարևոր դիրքեր զբաղեցնելու հակամարտության գոտում։ Հարկ կլինի նաև Արևմուտքին բացատրել այդ ծրագրերի տրամաբանությունը և, բացի նման եղանակների կիրառման իրավունքից, նաև քաղաքական և մարդասիրական հարցերի վերաբերյալ պարտավորություններ ստանձնել։ Առաջին անգամ Սաակաշվիլին խնդիր է առաջադրում զուգորդելու քաղաքական տարբեր ռեսուրսներ, ներառյալ Արևմուտքի երկրներում վրացական սատարախմբերի (լոբբի) ստեղծումը։ Սատարախմբերի ստեղծման հարցը պատահականորեն չի ծագել, և արժե այն մանրամասնել։ Մինչև վերջերս պաշտոնական Թբիլիսին համոզված էր, որ Վրաստանի ամենահուսալի սատարորդներն արևմտյան պետությունների կառավարություններն ու միջազգային կազմակերպություններն են, մինչդեռ ԱՄՆ-ում սկսել են ավելի զուսպ վերաբերվել Վրաստանի քաղաքականությանը, իսկ Սենատում մշտական և «հավատարիմ» աջակից խմբի ստեղծման հույսերն այնքան էլ չարդարացան։

ԱՄՆ-ի վարչակազմն այնքան բարդ խնդիրների է հանդիպել ներքին ու արտաքին քաղաքականության մեջ, որ Հարավային Կովկասի խնդիրն ամերիկացիներն այլևս չեն ուզում սրել։ Մեծ Բրիտանիան նույնպես շահագրգռված չէ տարածաշրջանում լարվածության մեծացմամբ։ Վրացի քաղգործիչները հասկացել են սա և գիտակցում են, որ անհրաժեշտ է այլ շահեր ու այլ գործընկերներ գտնել Արևմուտքի քաղաքական շրջանակներում, ինչն այնքան էլ հեշտ բան չէ, քանի որ միջազգային պայմաններն այնքան էլ նպաստավոր չեն դրա համար։ Վրաստանի խնդիրներին քաջածանոթ փորձագետների կարծիքով, ոչ ազգային բնույթի վրացական սատարախմբի ստեղծումը հնարավոր չէ ո՛չ հիմա, ո՛չ ապագայում։

ԱՄՆ-ի, Եվրամիության և եվրոպական առաջատար պետությունների քաղաքականությունը, չնայած քաղաքական կուրսերն արդիականացնելու թվացյալ ձգտմանը, իրականում շատ հստակ համաձայնեցված է և չի կարող լրջորեն սրբագրվել առանց համերաշխ որոշումների, ինչին, փաստորեն, անհնար է հասնել, առավել ևս այնպիսի աննշան պաշարներով, ինչպիսիք Վրաստանինն են։

Դրա հետ մեկտեղ կա մի հարց, որի առնչությամբ ընդհանուր հայտարարի չգալու դեպքում անհնար է համերաշխության հասնել վրաց հասարակության մեջ։ Դա Աբխազիայում և Հարավային Օսիայում կորսված հողերի հարցն է։ 2008 թ. սեպտեմբերին Սաակաշվիլին արեց լուրերի ընդհանուր հոսքում հազիվ նկատելի մի հայտարարություն, որն աննկատ մնաց, ինչը շատ տարօրինակ է։ Խոսքն այն արտահայտության մասին է, թե անհրաժեշտ է խոստովանել, որ Վրաստանը կորցրել է Աբխազիան և Հարավային Օսիան։ Թե ինչ է կանգնած այդ հայտարարության հետևում, դժվար է ասել, բայց կարելի է ենթադրել, որ Վրաստանն առաջնորդվում է ինչ-որ բրիտանական ծրագրով, որը ենթադրում է տարածքները փոխանակել հավակնությունների հետ։ Դա նշանակում է, որ եթե Վրաստանը հրաժարվի այդ տարածքներից կամ, ծայրահեղ դեպքում, դադարի պահանջելուց խնդրի այս կամ այն լուծումը, ապա կարող է մոտ հեռանկարում ՆԱՏՕ-ին և Եվրամիությանն անդամակցելու ակնկալիքներ ունենալ։

Հնարավոր է` Սաակաշվիլու նշված հայտարարությունը ոչ այլ ինչ է, եթե ոչ վերադարձ Արևմուտքի հետ հարաբերությունների այդ մոդելին` կապված ՆԱՏՕ-ին ու Եվրամիությանն անդամակցության հետ։ Հենց այս հարցադրումն էլ Վրաստանում հասարակական համաձայնության հասնելու հնարավորության հիմքն է։ Պատրա՞ստ է, արդյոք, վրաց հասարակությունն այս գաղափարին։ Կարծում ենք` այո։

Իգոր ՄՈՒՐԱԴՅԱՆ, Իրատես դե ֆակտո

[Vrej1915]

Re: Regional geopolitics

Ռուսաստանի «ղարաբաղյան նախագիծը»


Ռուսական պետական կառույցներում ինտեգրված քաղաքագետները, ովքեր երկար տարիների ընթացքում այն կարծիքին էին, որ Ռուսաստանի շահերից է բխում ղարաբաղյան հակամարտության «սառեցումը», այժմ առաջարկում են հետեւյալը: Նրանց կարծիքով, Հայաստանը կարող է կտրականապես մերժել այդ ծրագիրը, եւ Ռուսաստանը քաղաքական ռեսուրսներ չի ունենա այդ ծրագրի իրականացման պնդումը շարունակելու համար: Միաժամանակ, խորհուրդ չի տրվում դիմել ԱՄՆ աջակցությանը, այլ կառուցել Ռուսաստանի հետ առավել սկզբունքային դիրքորոշումը:

Մեր կարծիքով, դա ոչ միայն իրավիճակային բնույթով պայմանավորված խորհրդատվություն է, այլ լիովին մշակված եւ իմաստավորված տեխնոլոգիա: Պետք է նշել, որ բավականաչափ ցրվածություն եւ անվստահություն է նկատվում ռուս վերլուծաբանների եւ քաղաքական գծագրողներիմոտ «ղարաբաղյան նախագծի» մասով: Ռուսաստանի վերլուծական հանրության նշանակալի մասը տվյալ նախագիծը համարում է լիովին անիրական:

Ռուսաստանցի վերլուծաբանների գնահատականներով, Ռուսաստանի նախագահի վարչակազմը հատուկ ծառայություններից պահանջել է կարծիք շարադրել «ղարաբյան նախագծի» վերաբերյալ, ինչը հանգեցրել է ոչ ադեկվատ արդյունքների: Ռուսական հատուկ ծառայությունների ղեկավարները չեն բարդացրել իրենց դրությունը եւ բացասական գնահատական չեն տվել: Հատուկ ծառայությունների գնահատականի համաձայն, մասնավորապես, Ռուսաստանի արտաքին հետախուզական ծառայությունների այդ նախագիծը «նոր հետաքրքիր առաջարկներ է պարունակում եւ կարող է հենակետ դառնալ Հարավային Կովկասում Ռուսաստանի քաղաքականության ծավալման համար»: ԱՀԾ-ն խորհուրդ է տալիս ուշադրություն դարձնել առաջարկների եւ դիրքորոշումների համաձայնեցման փուլին, ինչպես նաեւ Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ փոխզիջումն ապահովելու աշխատանքին, որը դժվար գործէ:

Ներկայում Ռուսաստանի նախագահի վարչակազմը չի փորձում մշակման աշխատանքներում ներգրավել հետազոտական կենտրոնների եւ ինստիտուտների ներկայացուցիչներին: ԼՂՀ ժամանած ռուս փորձագետները, այսպես թե այնպես, իրենց կարծիքին են մնում, որ «ղարաբաղյան նախագիծը», ըստ էության, ոչ այլ ինչ է, քան քաղաքական արկածախնդրություն, սակայն այդ կարծիքները հրապարակային չեն արտահայտվում:

Ելնելով կատարված աշխատանքից, կարելի է եզրակացնել, որ «ղարաբաղյան նախագիծը» նախաձեռնված է մեծամասամբ Մոսկվայում ադրբեջանական լոբբիի կողմից, որի հետ սերտ կապված է նախագահ Դմիտրի Մեդվեդեւը: Պետք է նշել, որ վարչապետ Վ. Պուտինը եւ նախագահի աշխատակազմում իր մարդիկ, ինչպես նաեւ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովը մինչ այժմ էնտուզիազմ ու սպասումներ չեն ցուցաբերել այդ նախագծի հանդեպ:

Վստահություն չկա, թե ինչ ձեւով են համընկնում Ռուսաստանի ռազմավարական շահերն ու Մոսկվայում լոբբիստական խմբերի խնդիրները, սակայն եւ մեկը, եւ մյուսը տեղ ունի «ղարաբաղյան նախագծի» առաջ քաշման գործում:

Մեր կարծիքով, ԱՄՆ-ը, չնայած բարդ ներքին քաղաքական իրավիճակին, չպետք է հրաժարվի Հարավային Կովկասում վստահ գործողություններից: ԱՄՆ-ն բազմաթիվ դիրքեր կարող է կորցնել տարածաշրջանում, որոնց ձեռքբերման համար մեծաքանակ քաղաքական ու տնտեսական ռեսուրսներ են ծախսվել: Հաշվի առնելով Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության հասարակության ու ղեկավարության քննադատական վերաբերմունքը ռուսական նախագծերի հանդեպ, լիովին տեղին կլիներ այս կամ այն «ազդանշանը» ԱՄՆ-ից` կապված ԼՂՀ դիրքորոշմանն աջակցելու հետ:

Միաժամանակ, Ռուսաստանի նախագծերի հանդեպ որոշակի քննադատական գնահատականը էնտուզիազմ ու բարենպաստ սպասումներ է առաջ բերում հայ հասարակության մոտ, որը պատրաստ է վերանայել իր վերաբերմունքը Ռուսաստանի քաղաքականության հանդեպ: Ամերիկյան ֆունկցիոներների հանդիպումը հայ փորձագետների հետ արդեն վստահություն ու վերաիմաստավորում է հաղորդել այն իրողություններին, որոնք ձեւավորվել են Հարավային Կովկասում: Հայաստանում հասարակական ու քաղաքական քննարկումներ են ծավալվել, որն արտաքին աջակցության կարիք ունի, որովհետեւ երկրի անվտանգության հարց կա:

Սակայն Դ. Մեդվեդեւի եռամյա փնտրտուքների արդյունքները ղարաբաղյան թեմայով հանգեցրել են նրան, որ Մոսկվան հասկացել է, որ ստիպված է ԱՄՆ ու Ֆրանսիայի հետ համաձայնեցնել կարգավորման գործընթացի իմիտացիոն քաղաքականության ծավալման տակտիկան՝ հիմնված ստատուս-քվոյի պահպանման վրա: ԱՄՆ-ն Թուրքիային դուրս է բերել Հարավային Կովկասի գործընթացներից եւ դրանով իսկ հնարավորություն է տվել Ռուսաստանին գործել ղարաբաղյա հարցում՝ իրենց հետ համաձայնեցնելով մտադրությունները: Այս ամենն ավելի սկզբունքային ու ավելի իրական է:

Իգոր Մուրադյան

http://www.lragir.am/armsrc/politics59352.html

[Vrej1915]

Re: Regional geopolitics

Ադրբեջան. Շիա հեղափոխությունը


Տարածված կարծիք կա, թե Ադրբեջանում կրոնական տրամադրություններն այնքան էլ խոր չեն եղել, ու երկիրը զերծ է իսլամի ծայրաստիճան մեծ ազդեցությունից։ Իրականում, Կովկասի ադրբեջանցիները մահմեդական են նույնքան, որքան էին Խորհրդային Միությունում ապրող մյուս մահմեդական ժողովուրդները, որոնց շարքում միայն Ֆերգանայի հովտի, Բուխարայի, Կենտրոնական Ասիայի մյուս ազգային տեղայնախմբերը, ինչպես նաև Դաղստանի բնակչությունն է եղել ավելի կրոնապաշտ։ Կասկածից վեր է, որ աթեիզմի գոյության տասնամյակների ընթացքում ադրբեջանցիները շատ ավելի են աշխարհականացել, քան Կենտրոնական Ասիայի ժողովուրդները։

Համապարփակ գործընթացների մեջ ընդգրկված իսլամական շատ ազգեր ու հանրույթներ հարկադրված են ակտիվորեն յուրացնել գիտատեխնիկական ու տեղեկատվական հեղափոխության նվաճումները` որոնելով արդիականի ու ավանդականի զուգորդման ձևաչափեր։ Այդ խնդիրը, շատ թե քիչ հաջողությամբ, կարողացել են լուծել արաբական և կենտրոնասիական երկրներն ավտորիտարիզմի ու իսլամական ժողովրդավարության պայմաններում։

Այն պետությունները, որոնք ժամանակի ընթացքում արմատապես սահմանազատվել են շարիաթից, փորձեր են անում վերականգնելու իսլամի դիրքերը հասարակության մեջ և պետական կառուցվածքում` այդ ճանապարհին հանդիպելով մոդեռնիստական տիպի վերնախավի բավականին կոշտ դիմադրությանը։

Որոշակի իմաստով, այդ պետություններն ու հանրույթները (նախ և առաջ Թուրքիան) հետմոդեռնիզմի, այսինքն` մոդեռնի որոշակի կազմաքանդման ժամանակներ են ապրում։ Դրա հետ մեկտեղ, ինչպես շարիաթի դերի մեծացումը, այնպես էլ իսլամական ու մոդեռնիստական պայմանների զուգորդման փորձերը տեղի են ունենում սոցիալական պետության զարգացման, «ձախ նախագծի» սկզբունքների ու իդեալների որոշակի արմատավորման պայմաններում։

Առանց բացառության բոլոր իսլամական երկրներում, ուր տեղի է ունենում նոր սոցիալիստական մոդելի կազմավորում, այդ գործընթացներն իրագործվում են ոչ թե տարերայնորեն, այլ միանգամայն իմաստավորված, բառացիորեն նախագծողների որոշակի խմբերի կողմից։ Իսլամական երկրներում ամենուրեք, այս կամ այն չափով, տեղի է ունենում իսլամական «կանոնավոր» և «ոչ կանոնավոր» բնույթի խմբերի պայքար իշխանությունների դեմ` հանուն սոցիալական արդարության, ընդդեմ սոցիալական ու տնտեսական խնդիրները լուծելու կառավարող վարչակազմի անընդունակության։

Նույնիսկ այնպիսի երկրներում, ինչպիսիք են Իրանը, Սիրիան, Լիբիան, ուր պետական վարչակարգերը հիմնված են սոցիալական կողմնորոշման արժեքների, զգալիորեն ձախ իդեալների ու իսլամական դեմոկրատիայի վրա, հակակառավարական շարժումները ձեռք են բերում «ձախ» բնույթ։ Անգամ ազնվամիապետական կառավարմամբ պետություններն են ձգտում վարել սոցիալական կողմնորոշման քաղաքականություն։

Այդ գաղափարախոսության ակունքը ոչ միայն իսլամական դավանանքն է, այլև Արևմուտքից, Եվրոպայի ազատական-ժողովրդավարական հասարակությունից եկած գաղափարները։ Ընդ որում, եվրոպական ազդեցությունը, որքան էլ տարօրինակ լինի, նպաստում է ձախ իսլամական շարժումների զարգացմանը։

Իսկ ինչպիսի՞ն է ադրբեջանական հանրությունը, ի՞նչ մոդել է այստեղ ձևավորվել վերջին երկու տասնամյակում, և իսլամական գաղափարների զարգացմանը նպաստող ի՞նչ գործոններ են ի հայտ եղել։

Հարավային Կովկասի հարևան երկրներից Ադրբեջանը զգալիորեն տարբերվում է վարչարարության ոճով։ Տարածաշրջանում ընդհանուր բնորոշ գծերով հանդեձ, Ադրբեջանը դարձել է իշխանության կայուն բուրգի կազմավորման օրինակ, ինչը հետագայում հանգեցրեց գերդաստանային վարչակազմի հաստատմանը` ի դեմս ներկա նախագահի ընտանիքի։ Այդ վարչակազմը, կատարելով Արևմտյան ընկերակցության հանդեպ ունեցած որոշ պարտավորություններ, ունի կառավարման քաղաքական կանխավճար, ոչնչացրել է ընդդիմությունը, նվազագույնի է հասցրել քաղաքացիական հասարակության նշանակությունը և այնքան է թուլացրել քաղաքական մրցակիցների հնարավորությունները, որ ընտրություններն իրականում դարձել են «լեգիտիմ», քանի որ իրական քաղաքական այլընտրանք չկա։ Կառավարող վարչակազմը բավարար միջոցներ ունի ճնշման մարմինների սնուցման, ինչպես նաև բնակչության նվազագույն սոցիալական վճարումների համար։

Ընդդիմության գործունեությունը սահմանափակվում է առավելագույնը մի քանի հարյուր մարդու մասնակցությամբ սահմանափակված մանրադիտակային նախաձեռնություններով։ Ադրբեջանում հաջողությամբ կազմավորվում է կլանային ավատատիրական հասարակարգ, ուր իշխանության բոլոր ձևերը, բացի գերդաստանայինից, շինծու են։ Սակայն այդ բուրգը հասարակության միաբանություն չի բերել։

Փորձը ցույց է տալիս, որ նավթարդյունահանող և արտահանող պետությունները, տարեկան մի քանի տասնյակ միլիոն տոննա հանույթ ունենալու պարագայում, կարող են ապահովել մեկից մինչև երեք միլիոն մարդու բարեկեցություն։ Ադրբեջանը, դարձյալ 50 մլն տոննա նավթի արդյունահանման պարագայում, կարող էր բարեկեցության հասցնել մեկ միլիոնից ոչ ավելի մարդու, բայց ոչ այն մի քանի միլիոնին, որ կազմում են այդ երկրի բնակչությունը։ Ադրբեջանի կառավարող ընտանիքն ամենահարուստներից է աշխարհում, խոշոր կարողություններ են կուտակել նաև նախագահի շրջապատի 90 ընտանիքներ ու մի քանի այլ խմբերի ներկայացուցիչներ։ Միջին խավը, որը կարելի է դասել ունևորների թվին, կազմում է 20-40 հազար մարդ։ Մինչև 150 հազար մարդ ստանում է բավականին բարձր աշխատավարձ ու եկամուտ` արժանավայել ապրելու համար։

Այսինքն, ստանում ենք բնակչության այն թիվը, ինչը գրեթե համապատասխանում է նավթի վերոհիշյալ ծավալն արդյունահանող երկրների մոդելին։ Բնակչության մնացած մասը կառավարող վարչակազմի համար «անցանկալի թվակազմ» է, որի համար հարկավոր է «նվազագույն ապրուստ» ապահովել։ Ընդ որում, բնակչության խավերի եկամուտների տարբերությունը հասնում է 1000-5000 տոկոսի։ Իհարկե, սոցիալական կառուցվածքի այդ մոդելն առաջացել է նախկին խորհրդային տարածքի բոլոր երկրներում, թեև Ադրբեջանն ավելի նպաստավոր վիճակում է գտնվում։ Սակայն Ադրբեջանից հեռացել է 3,5 մլն մարդ, և նրանց վերադարձը պատմական հայրենիք կասկածելի է։

Սոցիալ-մշակութային առումով Ադրբեջանը վերապրում է այն նույն երևույթները, որոնք առկա են եղել իսլամական երկրներում` գաղութատիրության դարաշրջանում կամ հետգաղութատիրական շրջանում, երբ շարիաթը մոռացվել էր, ավելի ճիշտ, քչերը գիտեին դրա մասին` անգամ ամենաընդհանուր գծերով։

Ըստ էության, ժամանակակից Ադրբեջանում բնակչությունն իսլամի նկատմամբ իներցիոն վերաբերմունք ունի, խորհրդային ժամանակների ավանդույթով բնակչության որոշ խավեր առաջվա նման շարունակում են հարգել իսլամական նորմերը և հանրային ու անհատական վարքագծի կանոնները։ Պետք է նաև նշել, որ բացի իսլամի հանդեպ անտարբերությունից, բնակչության մի մասը նախընտրել է քրիստոնեություն ընդունել, ընդ որում, ավելի շատ ոչ թե կաթոլիկություն և ուղղափառություն, այլ տարբեր բողոքական աղանդներ ու կրոնական խմբեր։ Հասարակության մեջ ահագնանում են բոլոր այն արատները, որոնք բնորոշ են արդի աշխարհին, ինչը հանգեցնում է ավանդական մշակույթի աստիճանական կորստի։ Այսինքն, Ադրբեջանում առաջացել է «դասական» իրադրություն, երբ բնակչության սահմանափակ խմբեր, չկարողանալով ընդունել ներկա մոդելը, նախընտրում են մարտահրավեր նետել կառավարող վարչակազմին։

Ադրբեջանում հետաքրքրության մեծացումն իսլամի նկատմամբ տեղի է ունենում ամենուրեք, բայց հատկապես իրանախոս բնակչության շրջանում, ընդ որում, ոչ թե Թալիշստանում կամ Մուղանի գավառում, այլ Ապշերոնում, որտեղ տեղաբնիկների 90 տոկոսն իրանական սերում ունի։ Հենց այս վայրերում են առաջանում իսլամական հակում ունեցող քաղաքական խմբեր։ Ընդհանուր առմամբ, իսլամական խմբերի քաղաքական ակտիվությունը, իհարկե, ավելի բարձր է Բաքվում ու նրա շրջակայքում։ Քաղաքական իսլամն Ադրբեջանում նախապես ձևավորվեց սուննիականությանը հարող սալաֆական խմբերի շուրջը, ինչն առաջ բերեց իշխանությունների կոշտ վերաբերմունքն ու հանգեցրեց Ադրբեջանի համար ավանդական շիականության համար «իսլամական քաղաքական դաշտի» մաքրմանը։

Շիական ոչ պաշտոնական խմբերը նույնպես որոշակի դեր խաղացին սալաֆներին դիմակայելու գործում։
Ադրբեջանի մահմեդական կրոնական ղեկավարությունն իշխանությունների դրածոն է և կորցրել է հեղինակությունը մահմեդական բնակչության շրջանում։ Իսլամի շիական ուղղությունն Ադրբեջանում կարիք ունի կազմակերպական գործունեության ձևավորման, ինչն արտահայտվում է «այլընտրանքային» մզկիթների ու հոգևորականների ի հայտ գալով։ Սրանով է պայմանավորված, որ այդ խմբերն անհրաժեշտություն են զգում դիմելու Իրանին, որը շատ ուշադիր է հետևում Ադրբեջանում քաղաքական իսլամի ակտիվացման ընթացքին և, փաստորեն, կառավարում է այդ ընթացքը։ Ադրբեջանի շիական և այլընտրանքային քաղաքական շարժումն իրանամետ է, ինչը կանխորոշված է նրանով, որ Իրանում էլ կրոնական բազմաթիվ ուղղություններ ու դրանց հետևորդներ կան։

Ադրբեջանում շիականության հետ են կապված ոչ միայն բնակչության կրոնական, այլև ազգային հայացքներն ու հասարակական-քաղաքական նախապատվությունները։ Բնակչության շրջանում, որը կրոնական պոռթկում է դրսևորում, խիստ տարածված են ադրբեջանական ժողովրդի ազգային պատկանելության նոր իմաստավորման գաղափարները։ Կրոնական գրականության մեջ կան առանձին նյութեր, որոնք կրոնի հետ ոչ մի առնչություն չունեն։ Խոսքն այն շարադրանքի տարածման մասին է, որում տեղ են գտնում ազգագրագետների ու պատմաբանների ստվարածավալ աշխատանքներն ադրբեջանական բնակչության ծագման մասին։

Սույն էթնոսը դիտվում է որպես նախ իրանացած կովկասյան, այնուհետև թյուրքացած հանրություն, սակայն ոչ այնքան մեծ չափով։ Ընդ որում, մանրամասնորեն բերվում են ինչպես Ադրբեջանի Հանրապետությունում, այնպես էլ Իրանական Ադրբեջանում բնակչության ԴՆԹ հետազոտության արդյունքները։

Բնակչության ծայրաստիճան ոտնահարվածության, որոշակի կլանների կողմից գործադրվող ճնշումների, ադրբեջանական բնակչության ազգային և սոցիալ-քաղաքական միաբանության զգացումի թուլացման պամաններում ավելի ու ավելի է ծավալվում բանավեճը ժամանակակից ադրբեջանցիների ազգային պատկանելության թեմայի շուրջ։ Նման բանավեճերի շրջանակներում առաջ են գալիս այնպիսի թեմաներ, ինչպիսիք են առանձին իշխանական և իշխանամետ կլանների ազգային պատկանելությունը, որոնք հսկայական կարողության տեր են դարձել ու կառավարում են Ադրբեջանը։

Բնակչությանն առավել շատ զայրացնում է իշխանության միակողմանի պատկանելությունը «նախիջևանյան» կլանին, ինչպես նաև կասկածները կառավարող ընտանիքի ազգային պատկանելության հարցի առնչությամբ։ Հասարակության շրջանում ավելի ու ավելի են մեծանում դժգոհություններն այն առիթով, որ Ադրբեջանի իշխանությունն ու տնտեսական հարստություններն իրականում գտնվում են թաթական ծագում ունեցող կլանների ու ընտանիքների ձեռքին։

Ներկայում թաթերի ավանդական դիրքերն Ադրբեջանում է՛լ ավելի են ամրապնդվել։ Թաթական խնդիրը վաղ թե ուշ միանգամայն հրապարակային կդառնա` պահանջատիրության դրսևորման առումով։ Թաթերին մեղադրում են Ադրբեջանի իսրայելամետ դիրքորոշման ձևավորման և բնակչության իսլամական կրոնական շահերի անտեսման մեջ։ Ոչ հրապարակային բանավեճերում ասվում է, թե, այսպես կոչված, «նախիջևանյան» կլանը միայն ձևականորեն է իշխանության գլուխ, իրականում երկիրը կառավարում են թաթերի կլանները, որոնք սերտորեն կապված են Իսրայելի ու ԱՄՆ-ի հետ։

Երևի չափազանցություն է, բայց այս թեման, անշուշտ, որոշ հիմքեր ունի։ Միաժամանակ, մահմեդական թաթերը, որոնք ինչ-որ չափով շարունակում են օգտվել իրանական լեզվախմբից, շահագրգռված են շիական ուղղության իսլամի դիրքերի ուժեղացմամբ և Իրանի հետ ավելի սերտ հարաբերությունների հաստատմամբ, ինչը հետագայում կարող է Ադրբեջանում իրենց դիրքերի ամրապնդման հիմք դառնալ։ Ադրբեջանում թաթերի այսպիսի երկակի կողմնորոշումը շատ հարմար է և նախադր-յալներ է ստեղծում նրանց դերի ու դիրքերի ուժեղացման համար։

Թուրքիան, անշուշտ, հսկայական դեր է խաղում Ադրբեջանի քաղաքականության մեջ։ Այդ երկրի հետ պաշտոնական և ոչ պաշտոնական պայմանավորվածություններն Ադրբեջանի անվտանգության և արտքաղաքական նկրտումների հիմնարար պայման են և վստահություն են ներշնչում ադրբեջանցիներին։ Թուրքիայի և Ադրբեջանի փոխհարաբերությունները միանգամայն այլ իմաստ ու բովանդակություն ունեն, քան, ասենք, Հայաստանի և Ռուսաստանի կամ Վրաստանի ու ԱՄՆ-ի փոխհարաբերությունները։

Ի տարբերություն Թուրքիա-Ադրբեջան դաշնազույգի, Հայաստանը չի կարող նույնքան լուրջ ազդեցություն գործել Ռուսաստանի վրա, որքան Ադրբեջանը` Թուրքիայի վրա։ Դրա հետ մեկտեղ, Թուրքիայի քաղաքականությունը, ընդ որում, թուրք-ադրբեջանական հարաբերությունների զարգացման բոլոր փուլերում, Բաքվին շատ չի հիասթափեցրել։ Անգամ առավել կրթված ու պատրաստված ադրբեջանցիների համոզմամբ, Թուրքիան ոչ միայն պետք է օգնի ու աջակցի Ադրբեջանին, այլև, փաստորեն, լուծի նրա խնդիրները։

Այս շատ կարևոր դրույթն Ադրբեջանի հասարակական գիտակցության մեջ, երևի, կորսված է։ Թուրքիան Հայաստանի հետ լայնամասշտաբ պատերազմի կողմնակից չէ, հետևում է ՆԱՏՕ-ի շրջանակներում իր պարտավորություններին։ Թուրքիան ընդունել է ԱՄՆ-ի նախաձեռնությունները Հայաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորման վերաբերյալ, ինչպես նաև Ռուսաստանից խստորեն չի պահանջում ճնշում գործադրել Հայաստանի վրա։ Ադրբեջանցի քաղգործիչների ու զինվորականների կարծիքով, Անկարան Բաքվին անհրաժեշտ օգնություն չի ցուցաբերել զինված ուԺերի պատրաստման գործում։

Թուրքիայում տեղի ունեցող հասարակական գործընթացները, չնայած ազգայնականների դիրքորոշմանը, չեն համապատասխանում Ադրբեջանի շահերին, քանի որ ուղղված են Հայաստանի հետ հարաբերությունների բարելավմանը։ Այս կապակցությամբ հարկ է նշել, որ Թուրքիայից Ադրբեջանին որոշակիորեն հեռու պահելու ԱՄՆ-ի քաղաքականությունն ինչ-որ չափով իրականացվում է, քանի որ Ադրբեջանն սկսում է հասկանալ, որ ոչ թե Թուրքիան, այլ ՆԱՏՕ-ն ու ԱՄՆ-ն են իր անվտանգության երաշխավորները, և միայն Արևմտյան ընկերակցությունն է շահագրգռված, որ ներկա վարչակազմը մնա իշխանության գլուխ։ Այդ վարչակազմը սերտ և պարտավորեցնող հարաբերություններ ունի Արևմուտքի հետ, բայց, ըստ երևույթին, նման հարաբերություններ չունի Թուրքիայի հետ, որը միշտ եղել է Ադրբեջանի շահերի պաշտպանը, բայց կառավարող ընտանիքի իշխանության գլուխ գտնվելու երաշխիքներ երբեք չի տվել։

Այս բոլոր հարցերից զատ, Ադրբեջանում խիստ կասկածահարույց է համարվում Թուրքիայի «Արդարություն և զարգացում» կուսակցութան քաղաքականությունը, որը վերակենդանացնում է թուրք հասարակության իսլամական բաղադրիչ կողմը։ Թուրքիայի հետ այդ ոչ այնքան հասարակ հարաբերություններն ավելի են նպաստում Իրանի առնչությամբ հարցի քննարկմանը` որպես մի երկրի, որը պակաս պատմական, կրոնական ու մշակութային կապեր չունի Ադրբեջանի հետ։

Այս իրավիճակը, այսպես թե այնպես, պառակտում է մտցնում ոչ միայն ադրբեջանական հասարակության, այլև ազգային գիտակցության մեջ։ Հիմա սկսվում է ոչ միայն շիական հասարակական շարժման, այլև իրանաշիական շարժման վերելքի փուլը` Ադրբեջանի բնակչության ինքնության ուղիների որոնման որոշակի ձևաչափով։ Առայժմ ադրբեջանական կառավարող վերնախավը երկրի միասնությունը պահպանում է նավթային մեծ եկամուտներով, բայց չպետք է մոռանալ, որ մի հինգ-տասը տարի անց այդ պաշարները կա՛մ կսպառվեն, կա՛մ զգալիորեն կկրճատվեն։

Որքան էլ տարփողվեն գազի արտահանությունից և արտասահմանյան գործարքներից ստացվող հասույթները, միևնույն է, նավթի բերած եկամուտները չեն կարող փոխհատուցվել։ Դա, անտարակույս, կհանգեցնի Ադրբեջանի տնտեսական և սոցիալական վիճակի արմատական փոփոխման։ Այնպես որ, ճիշտ ժամանակն է իրանաշիական հեղափոխության։

Իգոր ՄՈՒՐԱԴՅԱՆ, Իրատես դե ֆակտո

[Vrej1915]

Re: Regional geopolitics

Հայաստանի բացառիկ դերն ու շանսը


Սերժ Սարգսյանն այցելելու է ՆԱՏՕ-ի շտաբ-բնակարան: Հայտնվում է, որ այցի ժամանակ նա հանդիպելու է ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղար Անդերս Ֆոգ Ռասնուսենի հետ եւ մասնակցելու է Հյուսիսատլանտյան դաշինք-Հայաստան նիստին: Հանդիպելու է նաեւ Եվրոպական հանձնաժողովի նախագահ Ժոզե Մանուել Բարոզոյի, Եվրոպայի խորհրդի ղեկավար Հերման վան Ռոմպեի, Եվրոպական խորհրդարանի նախագահ Մարտին Շուլցի, Եվրոպական հարեւանության հանձնաժողովի նախագահ Շտեֆան Ֆյուլեի հետ: Ինչպես տեսնում ենք, նախատեսված են բավական ներկայացուցչական հանդիպումներ: Վերջերս էլ Բրյուսել էին մեկնել ՀՀ պաշտպանության նախարար Սեյրան Օհանյանը եւ ԶՈՒ գլխավոր շտաբի պետ Յուրի Խաչատուրովը:

Համատեղելով հայ եւ ռուսաստանցի փորձագետների կարծիքներն ու գնահատականները Հայաստանի եւ ՆԱՏՕ-ի հարաբերությունների հարցով, կարելի է նշել, որ ռուսները զգալիորեն ավելի լայն ու բովանդակալից են ընկալում այդ հարաբերությունները, եւ վստահ են, որ ՆԱՏՕ-ն չի կարող ժամանակավոր բնույթի անվերջ հարաբերություններ կառուցել Արեւելյան Եվրոպայի երկրների հետ: Այսպես թե այնպես, ՆԱՏՕ-ի ծրագրերի մեջ է տվյալ երկրների ինտեգրման այս կամ այն ձեւաչափը:

Առաջատար երկրները, այդ թվում ԱՄՆ եւ Մեծ Բրիտանիան, բազմաթիվ կասկածներ ունեն Արեւելյան Եվրոպայի պետություններին դաշինքի մեջ ներգրավելու հարցում: Այնուամենայնիվ, Դաշինքի ստրատեգները հասկանում են, որ Եվրասիայի վրա վերահսկողության եւ մի շարք ռազմավարական խնդիրների լուծումն ապահովելը հնարավոր է միայն Ուկրաինայի, Հարավային Կովկասի եւ Կենտրոնական Ասիայի երկրների առավել սերտ համագործակցության դեպքում:

Ներկայում, այս տարածաշրջանների պետությունների հետ ՆԱՏՕ-ն գտնվում է առավել սերտ, պարտավորեցնող հարաբերությունների մեջ, քան Եվրոպային առավել մոտ տարածաշրջանների: ԱՄՆ եւ ՆԱՏՕ-ի ռազմավարական ծրագրավորումը մեծ դժվարություններ ունի, որպես կառավարման եւ վերլուծական գործընթաց: ԱՄՆ եւ Ատլանտյան դաշինքը տարբեր տարածաշրջաններում բախվում են ոչ ստացիոնար իրավիճակների, տնտեսական ու քաղաքական բնույթի գլոբալ ճգնաժամերի հետ, եւ չկա վստահություն գործընկերների ու հակառակորդների հանդեպ, չկան անհրաժեշտ ռազմական, քաղաքական ու նյութական ռեսուրսներ այս կամ այն ծրագրերն իրականացնելու համար: Լուրջ խնդիրների առջեւ են կանգնել հետախուզական ծառայությունները, որոնք, երեւում է, արդեն ի վիճակի չեն ընդգրկել հարցերի ողջ համալիրը:

ԱՄՆ եւ ՆԱՏՕ-ն շատ վաղ են հայտարարել, որ սառը պատերազմի սպառնալիք արդեն չկա: Աշխարհում առաջանում են միջուկային նոր պետություններ, եւ միջուկային վտանգը դարձել է ավելի իրական, քան սառը պատերազմի ժամանակներում: Պետք է նշել, որ ԱՄՆ-ին եւ ՆԱՏՕ-ի նրա ամենահավատարիմ դաշնակիցներին, չնայած 90-ականների ճգնաժամին, այնուամենայնիվ հաջողվեց հաղթահարել ճգնաժամային վիճակը Դաշինքում, եւ ՆԱՏՕ-ն կրկին գործունակ է թվում: Սակայն Դաշինքի ներսում հակասությունները պահպանվում են:

Եվրոպացիներն այդպես էլ չկողմնորոշվելով եվրոպական զինված ուժերի ստեղծման հարցում, վերադառնում են ՆԱՏՕ-ից դուրս ջանքերի համախմբման փորձերին, քանի որ նույնիսկ ամենահուսալի դաշնակիցների նպատակներն ու շահերը բավական տարբեր են: Սակայն, Մեծ Մերձավոր Արեւելքում եւ Եվրասիայում մի շարք գործընթացներ հանգեցնում են Դաշինքի ընդհանուր շահերի շրջանակում «ատլանտիստների» ու «եվրոպիստների» համախմբման անհրաժեշտությանը:

Դժվար թե դա թույլ տա հաղթահարել խնդիրներն ու հակասությունները, սակայն ՆԱՏՕ-ի ձեռքբերումները տարածաշրջանային քաղաքականության հարցում ակնհայտ են: Դաշինքի ուժերի դուրս բերումն Աֆղանստանից տարածաշրջաններում առաջ կբերի նոր խնդիրներ, եւ երեւում է արդեն մշակվել են ծրագրեր Մերձավոր Արեւելքի եւ Եվրասիայի համար: Տարբեր ծրագրավորումներից ու քննարկումներից հետո Արեւմտյան հանրությունը հասկացել է, որ անհնար է նվազագույնի հասցնել ռազմաքաղաքական ներկայությունը Սեւ ծովում, Հարավային Կովկասում եւ Կենտրոնական Ասիայում:

Հայաստանի հանդեպ ՆԱՏՕ-ի հետաքրքրությունը կարելի է դիտարկել երկակի: Կան ստանդարտ փաստաթղթեր եւ նյութեր, որոնց բովանդակությունը լավ հայտնի է: Կան նաեւ ոչ շատ եւ ճշգրտված վերլուծական նյութեր, որոնք այսպես թե այնպես վերաբերում են նաեւ Հայաստանին: Հարավային Կովկասում ՆԱՏՕ-ն եւ ԱՄՆ-ը ավելի սերտ ռեժիմով համագործակցում են Վրաստանի ու Ադրբեջանի հետ: Իսկ որո՞նք են Հայաստանի գործառույթները:

Հայաստանը սերտ գործընկերություն ունի Ռուսաստանի հետ, որը թույլ է տալիս պահել սեփական շահերը տարածաշրջանում: Հայաստանն ունի մարտունակ բանակ, որը նրան ապահովում է տարածաշրջանի հավասարակշռողի դերը: Հայաստանի աշխարհառազմավարական դիրքը պայմանավորել է Թուրքիայի ու Ադրբեջանի միջեւ բաժանարար բաստիոնի դերը, ինչը դիտարկվում է որպես թուրքական էքսպանսիան զսպելու գործոն:

Հայաստանը վստահելի հարաբերություններ ունի Իրանի հետ, որն Արեւմուտքի համար մեծ խնդիր է ներկայացնում: Հայաստանը կարող է հենվել սփյուռքի աջակցության վրա, ինչը նրա խաղը, ինչպես նաեւ Արեւմուտքի խաղը դարձնում է ավելի բազմազան: Եվրատլանտյան հանրության համար Հայաստանին աջակցելը նշանակում է տարածաշրջանում սեփական ազդեցության ուժեղացում, որին կապված են Մերձավոր Արեւելքի ու Եվրասիայի խոշոր տերությունները:

Ներկայում ամերիկացիներին ու եվրոպացիներին անհրաժեշտ է Հայաստանի իշխող վերնախավի լեգիտիմությունը, եւ այդ խնդիրը, դժվարությամբ, սակայն երեւում է իրականացվելու է: Ռուսաստանն, ինչպես միշտ, շփոթված իր գործընկերների արտաքին քաղաքականությունից, փորձում է պարզել, թե արդյոք Հայաստանում կան այլ գործընկերներ, ովքեր ի վիճակի են պաշտպանել ռուսական դիրքերը որեւէ կրիտիկական քաղաքական իրավիճակում, երբ որոշակի որոշումներ ընդունելու անհրաժեշտություն առաջանա:

Հայաստանում սկսում է երկարատեւ քաղաքական խաղ, որն ակնհայտորեն դուրս է գալիս երկրի սահմաններից, եւ ՆԱՏՕ-ի ու Եվրամիության դերն այդ խաղում կարող է վճռական դառնալ:

Իրանցիները մեծ հետաքրքրություն են ցուցաբերում ՆԱՏՕ-ին Հայաստանի ինտեգրման հեռանկարին, եւ ակնհայտորեն շահագրգռված են, որ իրենց գործընկերը որոշակի դիրքեր ունենա Դաշինքի հետ հարաբերություններում:

Ռուսաստանն ինչ որ փուլում նույնպես ընդունել է այդ հեռանկարը, սակայն ներկայում սկսում են նոր գործընթացներ, եւ թե ինչպես է նա վերաբերում դրան՝ արդեն կարելի է վստահաբար ասել, որ ոչ այնքան դրական սպասումներով: Սակայն, ժամանակները փոխվում են շատ արագ, եւ հնարավոր է, Ռուսաստանը ստիպված է նորովի ընդունել իրականությունը:

Խնդրի լուծումն այսպես ասած բազմավեկտոր քաղաքականության հաստատման մեջ նրանում է, որ Արեւմուտքը Հայաստանը դիտարկում է, ելնելով այն աշխարհքաղաքական շահերից, ինչ եւ Ռուսաստանը, այսինքն՝ որպես թուրքական էքսպանսիան զսպելու գործոն:

Ներկայում արդեն հասկանալի է դառնում, որ Եվրամիությունից Թուրքիայի հեռանալը դառնալու է ՆԱՏՕ-ից այդ երկրի հեռացման սկիզբը: ՆԱՏՕ-ից Թուրքիայի հեռանալու առաջին փուլը դարձավ նրա «եվրոպական նախագծի» լիակատար տապալումը: ԱՄՆ-ն ի վիճակի չէ Թուրքիային երկար ժամանակ պահել ատլանտյան քաղաքականության ուղեծրում, առանց Եվրոպայի մասնակցության:

Տվյալ պայմաններում, Հայաստանի նախագահը պետք է դադարեցնի ամերիկացիների ու եվրոպացիների հետ նրբանկատ զրույցները եւ պահանջի զենք, որպես Հայաստանի անվտանգության անհրաժեշտ ռեսուրս, որն ընդունում է շատ վտանգավոր եւ որոշակի խաղ, խաղ, որը սակայն չունի բանական այլընտրանք:

Իգոր Մուրադյան