Tweet
«Վերջ օլիգարխիային». Լավ է վճարել հիմա, քան հետո՝ ավտոմատավոր հեղափոխականների հսկողության տակ
ՍԻՐԱՆՈՒՅՇ ՊԱՊՅԱՆ, Հարցազրուցավար
28.06.2018
Մեր զրուցակիցն է տնտեսագետ Սուրեն Սահակյանը
«Վերջ օլիգարխիային» նախաձեռնություն եք ստեղծել, որն առաջարկում է հանրությանը օլիգարխիայի հետ համաձայնագիր կնքել, որով հանրությունից ապօրինի զավթածը հետ պետք է վերադարձնել։ Ըստ Ձեզ՝ օլիգարխները որքանո՞վ են պատրաստ հանրությանը փոխհատուցել։ Օրերս Տարոն Մարգարյանի մասին ֆիլմ ցուցադրվեց, բայց նա դեռ չի շտապում այս համաձայնագիրը հանրության հետ կնքել։ Ինչո՞ւ։
Խոշոր սեփականատերերը, որոնք սեփականությունն ապօրինի են կուտակել և որոնք չեն համաձայնվի փոխհատուցել, իրենց կյանքի ամենամեծ սխալը կգործեն։ Այստեղ այլընտրանք գոյություն չունի. կամ վճարում ես հարմար պայմաններով ու երաշխիքներով հիմա, կամ վաղը ապօրինի կուտակած սեփականությունը բռնագանձվելու է։ Ըստ էության՝ դա ընդամենը ժամանակի հարց է։ Գուցե նրանք հույս ունենան, որ կկարողանան պայմանավորվել ներկայիս կառավարության հետ։ Գուցե հաջորդող կառավարության հետ էլ պայմանավորվեն, բայց երրորդն այլևս չի պայմանավորվի։ Ի վերջո, պայմանավորվելու համար էլ պետք է վճարել։ Այս դեպքում ավելի լավ է վճարել մեկ անգամ և նրան, ումից խլել են այդ սեփականությունը՝ ժողովրդին, պետությանը։ Կարծում եմ՝ նախկին օլիգարխներն ավելի լավ են հասկանում այս դասավորվածությունը, քան նրանք, ումից խլվել է սեփականությունը։ Նրանք կյանքին ավելի պրագմատիկ տեսանկյունից են նայում և հասկանում են, որ թալանը երբեք չի մոռացվելու և այդ կուտակված սեփականության նկատմամբ իրավունքը երբեք չի ճանաչվելու։ Լավ կլինի դրա վերադարձը կազմակերպել խաղաղ պայմաններում, դատարանի վճռած ժամկետներում, քան ավտոմատավոր հեղափոխականների աչալուրջ հսկողության տակ։
Իսկ Տարոնին երբեք չի էլ առաջարկվել վերադարձնել գողոնը որոշակի պայմաններով։ Երբ առաջարկվի, կտեսնենք, թե ինչքան հեռատես կգտնվի նա։ Չնայած, անձամբ Տարոն Մարգարյանի առումով ես այդքան էլ լավատես չեմ։
Առաքել Մովսիսյանը ինքնակամ ԱԱԾ է ներկայացել և հանձնել անօրինական պահվող վերջին զենքը: Նա ասել է, թե ուզում է այլևս մաքուր ապրել, որ անօրինական ինչ կար, բերել հանձնել է, ուրիշ բան էլ չկար։ Արդյոք սա ձեր առաջարկած հաշտության համաձայնագի՞րն է, և արդյոք նրանք պատրա՞ստ են ընդունել խաղի նոր կանոնները։
Ոչ, Առաքել Մովսիսյանի նշված դեպքը մեր առաջարկած հաշտության պայմանագրի հետ կապ չունի։ Մենք առաջարկում ենք պետությանը հասցված վնասի փոխհատուցման դիմաց ներել որոշակի տնտեսական բնույթի հանցագործություններ։ Իսկ անօրինական զենք, զինամթերք պահելը տնտեսական բնույթի հանցագործություն չէ։ Սակայն սխեման կարող է նման լինել։ Թեև մեր նախաձեռնությունը դեռ մասնագիտական քննարկումներ չի իրականացրել, այնուամենայնիվ, ես կարող եմ նշել իմ պատկերացրած սխեման։ Հայաստանում ստեղծվում է հակակոռուպցիոն հանձնաժողով։ Ենթադրում եմ, որ օրենքի ուժի մեջ մտնելուց հետո ապօրինի հարստություն կուտակած անձինք դիմելու են հանձնաժողովին և բացահայտեն իրենց հարստության ապօրինի մասը, բացահայտեն դրա կուտակման սխեմաները և հանձնվեն դատարանին։ Մարդիկ, ովքեր ինքնակամ դա կանեն, կքննվեն քաղաքացիական դատարանում և համապատասխան ընթացակարգերով։ Դատարանը կորոշի, թե ինչ ժամկետներում և ինչ պայմաններով նրանք կարող են այդ մասը վերադարձնել պետությանը։ Եթե հետագայում պարզվի, որ նրանք ամբողջությամբ չեն հայտարարագրել ապօրինի հատվածը, դրա վերաբերյալ արդեն կհարուցվի քրեական գործ, և այդ մարդիկ կդատվեն արդեն քրեական դատարանում և պատիժն էլ համապատասխան կլինի։ Նույն ճակատագիրը կսպասի նրանց, ովքեր չեն համաձայնվի ինքնակամ ներկայանալ և հայտարարագրել իրենց թալանածը։ Պատկերավոր ասած, սա մարդասիրական միջանցք է զղջացողների համար։
Գիտեմ, որ հանդիպումներ եք ունեցել տարբեր կուսակցությունների ներկայացուցիչների հետ։ Պատրա՞ստ են արդյոք այդ կուսակցություններում ներգրավված օլիգարխները ճամպրուկները Բաղրամյան 26 հանձնելու փոխարեն բյուջե հանձնել։
Այդ շփումներից իմ տպավորություններն այնպիսին են, որ խնդիրը միայն նրանց տրամադրվող երաշխիքների, փոխհատուցման չափի և պայմանների մեջ է։ Հանրության մեջ տարբերակված մոտեցում չկա ապօրինի սեփականություն կուտակած անձանց վերաբերյալ։ Մեծամասնությունը պահանջում է նախկին պաշտոնյաների ու նրանց հետ փոխկապակցված բիզնեսի միջոցները բռնագրավել, լավագույն դեպքում մտցնել բյուջե, վատագույնում՝ բաշխել ըստ իրենց նախասիրությունների։ Եվ սա, ի դեպ, պետք է ավելի զգաստացնի նախկին օլիգարխներին։ Մենք առաջարկում ենք․
ա/ տարբերակված մոտեցում ցուցաբերել նրանց, ովքեր ինքնակամ կներկայացնեն իրենց սեփականության ապօրինի մասը և կհամագործակցեն նախաքննության հետ՝ նրանց գործերը, ի տարբերություն այդպես չվարվողների, քննել քաղաքացիական ընթացակարգերով,
բ/ տարբերակված մոտեցում ցուցաբերել գանձագողերին, միջոցները ուղղակի չհայտարարագրած պաշտոնյաներին, հարկերից խուսափողներին, ստացած մենաշնորհները օգտագործելով հարստացածներին, կաշառակերներին և այլն,
գ/ վերադարձված միջոցներն ուղղել ոչ թե բյուջե, այլ հատուկ ստեղծված ֆոնդեր, որոնցով պետական ծրագրեր կիրականացվեն կրթության, առողջապահության, անվտանգության ապահովման և այլ ոլորտներում, նախկին աղետի գոտում։ Այսինքն՝ միջոցները կուղղվեն այնտեղ, որտեղից թալանվել են։
Այստեղ կարևոր է գտնել լուծում, որն արդարության տեսանկյունից որևէ մեկի մոտ խնդիր չի առաջացնի։ Սա ցանկացած պետության համար կնճռոտ խնդրի այնպիսի լուծում է, որ կարող է բավարարել յուրաքանչյուրին, իսկ նախկին օլիգարխների համար՝ առաջարկ, որից անհնար է հրաժարվել։ Եվ ես համոզված եմ, որ նախկին օլիգարխները մեծ պատրաստակամությամբ են համաձայնվելու այս պայմաններին։
Ի վերջո, որքանո՞վ հնարավոր կլինի իսկապես ոչ թե մի քանիսի նկատմամբ այդ պատասխանատվության ինստիտուստը գործի դնել, այլ բոլորի, ընդհուպ մինչև ամենավերևների։ Մանվել Գրիգորյանի գորրծով դեռ որ միայն ընտանիքի անդամներն են ձերբակալվում։ Որքանո՞վ կոռուպցիայի դեմ պայքարը համընդհանուր կլինի և ոչ սելեկտիվ, և կհասնի ամենավերին օղակներ։
Ես գործող կառավարության, ԱԱԾ-ի, քննչական մարմինների ու դատարանների փոխարեն չեմ կարող պատասխանել։ Ինչ վերաբերում է մեր նախաձեռնությանը, ապա նախկին օլիգարխ ասելով նկատի ունենք նաև երկրի ամենաբարձր պետական պաշտոնները զբաղեցնողներին և նրանց հետ փոխկապակցված անձանց։ Միայն թվում է, թե նրանք անձեռնմխելի են և նրանց պատասխանատվության կանչելը երևակայությունից դուրս գտնվող ինչ-որ երևույթ է։ Կարծում եմ՝ օրերս Ալեքսանդր Սարգսյանին բերման ենթարկելը պետք է ստիպի այդ առումով որոշակի եզրահանգումների հանգել։ Ըստ օդում կախված լուրերի՝ Ռոբերտ Քոչարյանն ու Սերժ Սարգսյանը ստեղծված վիճակից ամենաշատն են օգտվել, և վերոնշյալ օրենքը պետք է նաև իրենց և առաջին հերթին իրենց վերաբերի։ Օրենքում պետք է տեղ գտնեն նաև տրամադրվող երաշխիքների և միջոցների վերադարձի պայմանների մասին նրանց պատկերացումները։ Միայն այդպես է հնարավոր սիրո և համերաշխության մթնոլորտում լուծել երկրի համար առաջնային հանդիսացող սեփականության և դրա ճանաչման հարցերը։ Ի վերջո, մարդիկ պետք է հասկանան, որ եթե ոչ իրենք, ապա իրենց ժառանգներն այս երկրում արժանապատիվ ապրելու խնդիր են ունենալու։ Պետք է վճարեն և խաղաղ ապրեն։ Երկրից փախչելն էլ լուծում չէ, քանի որ այսօր աշխարհը մի բուռ է դարձել, որտեղ անհնար է ոչ թաքնվել, ոչ էլ, առավել ևս, դրամական միջոցներն ու այլ սեփականություն թաքցնել։
Հարկ եմ համարում մի անգամ ևս նշել, որ խոսքը վերաբերում է տնտեսական բնույթի որոշ հանցանքներ ներելուն։
ՍԻՐԱՆՈՒՅՇ ՊԱՊՅԱՆ, Հարցազրուցավար
28.06.2018
Մեր զրուցակիցն է տնտեսագետ Սուրեն Սահակյանը
«Վերջ օլիգարխիային» նախաձեռնություն եք ստեղծել, որն առաջարկում է հանրությանը օլիգարխիայի հետ համաձայնագիր կնքել, որով հանրությունից ապօրինի զավթածը հետ պետք է վերադարձնել։ Ըստ Ձեզ՝ օլիգարխները որքանո՞վ են պատրաստ հանրությանը փոխհատուցել։ Օրերս Տարոն Մարգարյանի մասին ֆիլմ ցուցադրվեց, բայց նա դեռ չի շտապում այս համաձայնագիրը հանրության հետ կնքել։ Ինչո՞ւ։
Խոշոր սեփականատերերը, որոնք սեփականությունն ապօրինի են կուտակել և որոնք չեն համաձայնվի փոխհատուցել, իրենց կյանքի ամենամեծ սխալը կգործեն։ Այստեղ այլընտրանք գոյություն չունի. կամ վճարում ես հարմար պայմաններով ու երաշխիքներով հիմա, կամ վաղը ապօրինի կուտակած սեփականությունը բռնագանձվելու է։ Ըստ էության՝ դա ընդամենը ժամանակի հարց է։ Գուցե նրանք հույս ունենան, որ կկարողանան պայմանավորվել ներկայիս կառավարության հետ։ Գուցե հաջորդող կառավարության հետ էլ պայմանավորվեն, բայց երրորդն այլևս չի պայմանավորվի։ Ի վերջո, պայմանավորվելու համար էլ պետք է վճարել։ Այս դեպքում ավելի լավ է վճարել մեկ անգամ և նրան, ումից խլել են այդ սեփականությունը՝ ժողովրդին, պետությանը։ Կարծում եմ՝ նախկին օլիգարխներն ավելի լավ են հասկանում այս դասավորվածությունը, քան նրանք, ումից խլվել է սեփականությունը։ Նրանք կյանքին ավելի պրագմատիկ տեսանկյունից են նայում և հասկանում են, որ թալանը երբեք չի մոռացվելու և այդ կուտակված սեփականության նկատմամբ իրավունքը երբեք չի ճանաչվելու։ Լավ կլինի դրա վերադարձը կազմակերպել խաղաղ պայմաններում, դատարանի վճռած ժամկետներում, քան ավտոմատավոր հեղափոխականների աչալուրջ հսկողության տակ։
Իսկ Տարոնին երբեք չի էլ առաջարկվել վերադարձնել գողոնը որոշակի պայմաններով։ Երբ առաջարկվի, կտեսնենք, թե ինչքան հեռատես կգտնվի նա։ Չնայած, անձամբ Տարոն Մարգարյանի առումով ես այդքան էլ լավատես չեմ։
Առաքել Մովսիսյանը ինքնակամ ԱԱԾ է ներկայացել և հանձնել անօրինական պահվող վերջին զենքը: Նա ասել է, թե ուզում է այլևս մաքուր ապրել, որ անօրինական ինչ կար, բերել հանձնել է, ուրիշ բան էլ չկար։ Արդյոք սա ձեր առաջարկած հաշտության համաձայնագի՞րն է, և արդյոք նրանք պատրա՞ստ են ընդունել խաղի նոր կանոնները։
Ոչ, Առաքել Մովսիսյանի նշված դեպքը մեր առաջարկած հաշտության պայմանագրի հետ կապ չունի։ Մենք առաջարկում ենք պետությանը հասցված վնասի փոխհատուցման դիմաց ներել որոշակի տնտեսական բնույթի հանցագործություններ։ Իսկ անօրինական զենք, զինամթերք պահելը տնտեսական բնույթի հանցագործություն չէ։ Սակայն սխեման կարող է նման լինել։ Թեև մեր նախաձեռնությունը դեռ մասնագիտական քննարկումներ չի իրականացրել, այնուամենայնիվ, ես կարող եմ նշել իմ պատկերացրած սխեման։ Հայաստանում ստեղծվում է հակակոռուպցիոն հանձնաժողով։ Ենթադրում եմ, որ օրենքի ուժի մեջ մտնելուց հետո ապօրինի հարստություն կուտակած անձինք դիմելու են հանձնաժողովին և բացահայտեն իրենց հարստության ապօրինի մասը, բացահայտեն դրա կուտակման սխեմաները և հանձնվեն դատարանին։ Մարդիկ, ովքեր ինքնակամ դա կանեն, կքննվեն քաղաքացիական դատարանում և համապատասխան ընթացակարգերով։ Դատարանը կորոշի, թե ինչ ժամկետներում և ինչ պայմաններով նրանք կարող են այդ մասը վերադարձնել պետությանը։ Եթե հետագայում պարզվի, որ նրանք ամբողջությամբ չեն հայտարարագրել ապօրինի հատվածը, դրա վերաբերյալ արդեն կհարուցվի քրեական գործ, և այդ մարդիկ կդատվեն արդեն քրեական դատարանում և պատիժն էլ համապատասխան կլինի։ Նույն ճակատագիրը կսպասի նրանց, ովքեր չեն համաձայնվի ինքնակամ ներկայանալ և հայտարարագրել իրենց թալանածը։ Պատկերավոր ասած, սա մարդասիրական միջանցք է զղջացողների համար։
Գիտեմ, որ հանդիպումներ եք ունեցել տարբեր կուսակցությունների ներկայացուցիչների հետ։ Պատրա՞ստ են արդյոք այդ կուսակցություններում ներգրավված օլիգարխները ճամպրուկները Բաղրամյան 26 հանձնելու փոխարեն բյուջե հանձնել։
Այդ շփումներից իմ տպավորություններն այնպիսին են, որ խնդիրը միայն նրանց տրամադրվող երաշխիքների, փոխհատուցման չափի և պայմանների մեջ է։ Հանրության մեջ տարբերակված մոտեցում չկա ապօրինի սեփականություն կուտակած անձանց վերաբերյալ։ Մեծամասնությունը պահանջում է նախկին պաշտոնյաների ու նրանց հետ փոխկապակցված բիզնեսի միջոցները բռնագրավել, լավագույն դեպքում մտցնել բյուջե, վատագույնում՝ բաշխել ըստ իրենց նախասիրությունների։ Եվ սա, ի դեպ, պետք է ավելի զգաստացնի նախկին օլիգարխներին։ Մենք առաջարկում ենք․
ա/ տարբերակված մոտեցում ցուցաբերել նրանց, ովքեր ինքնակամ կներկայացնեն իրենց սեփականության ապօրինի մասը և կհամագործակցեն նախաքննության հետ՝ նրանց գործերը, ի տարբերություն այդպես չվարվողների, քննել քաղաքացիական ընթացակարգերով,
բ/ տարբերակված մոտեցում ցուցաբերել գանձագողերին, միջոցները ուղղակի չհայտարարագրած պաշտոնյաներին, հարկերից խուսափողներին, ստացած մենաշնորհները օգտագործելով հարստացածներին, կաշառակերներին և այլն,
գ/ վերադարձված միջոցներն ուղղել ոչ թե բյուջե, այլ հատուկ ստեղծված ֆոնդեր, որոնցով պետական ծրագրեր կիրականացվեն կրթության, առողջապահության, անվտանգության ապահովման և այլ ոլորտներում, նախկին աղետի գոտում։ Այսինքն՝ միջոցները կուղղվեն այնտեղ, որտեղից թալանվել են։
Այստեղ կարևոր է գտնել լուծում, որն արդարության տեսանկյունից որևէ մեկի մոտ խնդիր չի առաջացնի։ Սա ցանկացած պետության համար կնճռոտ խնդրի այնպիսի լուծում է, որ կարող է բավարարել յուրաքանչյուրին, իսկ նախկին օլիգարխների համար՝ առաջարկ, որից անհնար է հրաժարվել։ Եվ ես համոզված եմ, որ նախկին օլիգարխները մեծ պատրաստակամությամբ են համաձայնվելու այս պայմաններին։
Ի վերջո, որքանո՞վ հնարավոր կլինի իսկապես ոչ թե մի քանիսի նկատմամբ այդ պատասխանատվության ինստիտուստը գործի դնել, այլ բոլորի, ընդհուպ մինչև ամենավերևների։ Մանվել Գրիգորյանի գորրծով դեռ որ միայն ընտանիքի անդամներն են ձերբակալվում։ Որքանո՞վ կոռուպցիայի դեմ պայքարը համընդհանուր կլինի և ոչ սելեկտիվ, և կհասնի ամենավերին օղակներ։
Ես գործող կառավարության, ԱԱԾ-ի, քննչական մարմինների ու դատարանների փոխարեն չեմ կարող պատասխանել։ Ինչ վերաբերում է մեր նախաձեռնությանը, ապա նախկին օլիգարխ ասելով նկատի ունենք նաև երկրի ամենաբարձր պետական պաշտոնները զբաղեցնողներին և նրանց հետ փոխկապակցված անձանց։ Միայն թվում է, թե նրանք անձեռնմխելի են և նրանց պատասխանատվության կանչելը երևակայությունից դուրս գտնվող ինչ-որ երևույթ է։ Կարծում եմ՝ օրերս Ալեքսանդր Սարգսյանին բերման ենթարկելը պետք է ստիպի այդ առումով որոշակի եզրահանգումների հանգել։ Ըստ օդում կախված լուրերի՝ Ռոբերտ Քոչարյանն ու Սերժ Սարգսյանը ստեղծված վիճակից ամենաշատն են օգտվել, և վերոնշյալ օրենքը պետք է նաև իրենց և առաջին հերթին իրենց վերաբերի։ Օրենքում պետք է տեղ գտնեն նաև տրամադրվող երաշխիքների և միջոցների վերադարձի պայմանների մասին նրանց պատկերացումները։ Միայն այդպես է հնարավոր սիրո և համերաշխության մթնոլորտում լուծել երկրի համար առաջնային հանդիսացող սեփականության և դրա ճանաչման հարցերը։ Ի վերջո, մարդիկ պետք է հասկանան, որ եթե ոչ իրենք, ապա իրենց ժառանգներն այս երկրում արժանապատիվ ապրելու խնդիր են ունենալու։ Պետք է վճարեն և խաղաղ ապրեն։ Երկրից փախչելն էլ լուծում չէ, քանի որ այսօր աշխարհը մի բուռ է դարձել, որտեղ անհնար է ոչ թաքնվել, ոչ էլ, առավել ևս, դրամական միջոցներն ու այլ սեփականություն թաքցնել։
Հարկ եմ համարում մի անգամ ևս նշել, որ խոսքը վերաբերում է տնտեսական բնույթի որոշ հանցանքներ ներելուն։
Comment