Prospects of a Kurdish state and what it means for Armenia

[arakeretzig]

Re: Prospects of a Kurdish state and what it means for Armenia

http://www.thejournal.ie/turkey-launches-iraq-incursion-after-fatal-border-attacks-report-257571-Oct2011/

make it 26 soldiers.

good to see PKK on the move again, fight the mongols!

[Vrej1915]

Re: Prospects of a Kurdish state and what it means for Armenia

Kurdish rebels kill 24 Turkish soldiers in Hakkari

President Gul, who visited the area of the attacks just days ago, has vowed revenge
Continue reading the main story
Related Stories

Bomb blast kills eight in Turkey
Turkey strikes 'killed 160 rebels'
Turkey country profile
At least 24 Turkish soldiers have been killed in clashes with Kurdish rebels at police and army posts in south-east Turkey, the government says.

The attacks, in the mainly Kurdish province of Hakkari, are thought to have inflicted the biggest loss on Turkish security forces in years.

In response, Turkish troops are reported to have crossed into northern Iraq where the rebels are based.

President Abdullah Gul has vowed a "great vengeance".

The attacks come a day after a blast in the south-east Bitlis province killed five police officers and three others.

They come only days after President Gul visited troops in the region to boost morale in an area that has recently seen a spike in violence by Kurdish rebels.

Turkey has responded to this with a police crackdown on suspected rebel sympathisers and air strikes on Kurdish sites in northern Iraq.

Rebels are seeking greater autonomy in the country's Kurdish-dominated south-east, and have killed dozens of members of the country's security forces, and at least 17 civilians, since mid-July.

Tens of thousands of people have died in the conflict since 1984.

Bases 'bombed'
The latest violence - thought to be simultaneous overnight attacks - took place in several locations in Cukurca and the district of Yuksekova overnight on Tuesday to Wednesday.

The ministry of interior said 24 soldiers had died and 18 were injured.

There has been no immediate claim of responsibility from the Kurdish rebel movement, the PKK, reports said.


Security sources say Turkish planes are bombing Kurdish rebel bases in northern Iraq, while local news sources say soldiers have also entered the area.

"No-one should forget that those who make us suffer this pain will be made to suffer even stronger," President Gul told reporters. "They will see that the vengeance for these attacks will be great."

The prime minister and foreign minister had both cancelled overseas trips in response to the bloodshed, reports said.

In response to a mid-August rebel attack in Cukurca which killed nine Turkish soldiers, Turkish jets bombed Kurdish rebel bases in northern Iraq, killing up to 160 rebels, Turkish officials said.

Correspondents say the latest rebel attacks will add to pressure on the government to devise a more effective strategy for combating the PKK.

The government has already said it will ask the police to play a bigger role in counter-insurgency, but this idea has been challenged by critics who argue that the police are no better equipped to tackle the PKK than the army is.

The BBC's Jonathan Head, in Istanbul, says there is little talk now of renewing the so-called "democratic opening", an initiative from two years ago, which aimed to end the conflict in the south-east by expanding the rights of the Kurdish minority.

[Vrej1915]

Re: Prospects of a Kurdish state and what it means for Armenia

Թուրքիայում զինյալները 24 զինվորի եւ ոստիկանի են սպանել
19.10.2011
Առնվազն 24 թուրք զինվորներ եւ ոստիկաններ զոհվել, եւս 18-ը վիրավորվել են այսօր Թուրքիայի հարավ-արեւելքում զինյալների հարձակման հետեւանքով։

Տեղական լրատվամիջոցների փոխանցմամբ` անվտանգության ուժերի վրա Քրդական աշխատավորական կուսակցության (PKK) զինյալները հարձակվել են Իրաքին սահմանակից Հաքյարի նահանգում։

Հաղորդագրությունների համաձայն` թուրք զինվորականները փախուստի դիմած ապստամբներին հետապնդելիս հատել են Իրաքի հյուսիսային սահմանը։

Տեղեկանալով կատարվածին` Թուրքիայի վարչապետ Ռեջեփ Էրդողանը հետաձգել է նախապես ծրագրված այցը Ղազախստան։

Այսօրվա հարձակումը Թուրքիայում վերջին տարիներին արձանագրված ամենաարյունալի միջադեպերից է։

Քուրդ անջատողականները թուրքական պետության դեմ զենք են բարձրացրել 1984 թվականից, եւ անցած 27 տարիների ընթացքում սպանվել է ավելի քան 40 հազար մարդ։

Քրդական աշխատավորական կուսակցությունը ահաբեկչական խմբավորում է համարվում Թուրքիայի, ԱՄՆ-ի եւ Եվրամիության կողմից։

[Vrej1915]

Re: Prospects of a Kurdish state and what it means for Armenia

Քրդերը ձեւացնում են, թե Մոսկվան բարեկամ է


1994-ի աշնանը, Չեչնիայի պատերազմից առաջ, Ռուսաստանի արտաքին հետախուզական ծառայության (ԱՀԾ) ղեկավար Եվգ. Պրիմակովը և Անվտանգության դաշնային ծառայության (ԱԴԾ) ղեկավար Ս. Ստեպաշինն այցելեցին Անկարա և թուրք պաշտոնակիցների հետ համաձայնագիր ստորագրեցին Հյուսիսային Կովկասի գործերին Թուրքիայի չմիջամտելու մասին, փոխարենը պարտավորվելով չմիջամտել Թուրքիայում քրդական գործերին։ Պետք է ասել, որ Ռուսաստանը լիովին կատարեց իր պարտավորությունները, իսկ Թուրքիան, ընդհակառակը, մինչև օրս էլ առանցքային դեր է խաղում ամբողջ Հյուսիսային Կովկասում։ Այսպես թե այնպես, Ռուսաստանը «հանձնեց» քրդերին, որոնք չեն մոռացել այդ բանը։ Ռուսաստանը կորցրեց, հնարավոր է առհավետ, իր առանց այն էլ թույլ ազդեցությունը քրդական շարժման վրա։ Այս ամենին ավելացավ քրդերի ուղղակի պատմական դժգոհությունն այն առթիվ, որ Ռուսաստանը մասնակից եղավ Աբդուլա Օջալանի շրջափակմանն ու հանձնմանը Թուրքիային։ Քրդերն այս բանն էլ չեն մոռացել և ընդամենը ձևացնում են, թե Ռուսաստանն իրենց «պոտենցիալ բարեկամն» է։ Ինչ էլ ասելու լինեն ամերիկացիները «տարածքային ամբողջականության» առնչությամբ, քրդերն ամերիկյան նախագիծ են, իսկ իսրայելցիներն ու բրիտանացիներն ունեն իրենց նախագծերը։ Կան նաև իրանական, թուրքական, եվրոպական, հնարավոր է նաև հայկական նախագծեր, չկա միայն ռուսականը։

Քրդական հարցում ԱՄՆ-ը պաշտոնապես թուրքամետ դիրք է գրավում։ ԱՄՆ-ը ազդարարել է, որ անհնար է ոչ միայն քրդական պետության ստեղծումը Թուրքիայում և Իրաքում, այլև լայն իրավունքներով ինքնավարության ստեղծումը։ ԱՄՆ-ը ենթադրում է, որ Թուրքիան կպահպանվի որպես միասնական պետություն, և, ի տարբերություն Եվրամիության և եվրոպական առաջատար պետությունների, չի մտածում անգամ իրենց լեզվի ու մշակույթի օգտագործման ոլորտում թուրքաքրդերի իրավունքների ընդլայնման մասին։ Լավագույն դեպքում ԱՄՆ-ը ենթադրում է Թուրքիայում քրդական հարցը կարգավորել երկրի քրդաբնակ շրջաններում բնակչության սոցիալ-տնտեսական խնդիրների լուծման միջոցով։

ԱՄՆ-ի այդ դիրքորոշումն անփոփոխ է մնում վերջին 20 տարում, սակայն Ջորջ Բուշի վարչակազմն այդ դիրքորոշման մասին հայտարարել էր ավելի որոշակիորեն, ինչը, երևում է, հաստատվում է Բարաք Օբամայի վարչակազմի դիրքորոշման մեջ։ ԱՄՆ-ը հարկադրված է Թուրքիայում քրդական խնդիրների հետ հաշվի նստել միայն այն կապակցությամբ, որ Եվրամիությանը Թուրքիայի անդամակցությունը պայմանավորվում է քրդական խնդրի կարգավորմամբ։ Դրան զուգընթաց, ԱՄՆ-ը և Մեծ Բրիտանիան բախվել են բարդ խնդիրների` կապված Իրաքի քրդաբնակ շրջանների հետ։

ԱՄՆ-ի և Մեծ Բրիտանիայի ջանքերով Իրաքի հյուսիս-արևելքում ստեղծվել է քրդական պետություն, որը պաշտպանում են Իրանը և Իսրայելը` որպես Իրաքին դիմակայության գործոն։ Պետական այդ կազմավորումը թեև տնտեսապես դեռևս ինքնաբավ չէ և թույլ է անվտանգության տեսակետից, սակայն ապացուցել է իր ընդունակությունը` կազմավորելու իշխանության մարմիններ, կառուցելու արևելյան տիպի քաղաքացիական հասարակություն, իրականացնելու արտաքին քաղաքական հարաբերություններ։ ՈՒժեղ կախման մեջ լինելով ԱՄՆ-ից ու Մեծ Բրիտանիայից` քրդերի այդ պետական կազմավորումը հարաբերություններ է կառուցում բոլոր շահագրգիռ պետությունների` Իրանի, Սիրիայի, Իսրայելի և անգամ Թուրքիայի հետ։ Կանոնավոր կապեր կան Իրաքյան Քրդստանի առաջատար քաղաքական կուսակցությունների, տարածաշրջանային կառավարության և այդ պետությունների ներկայացուցիչների միջև։

ԱՄՆ-ի վերլուծական ոլորտում չկան քրդական խնդրի փոքրիշատե փորձառու մասնագետներ։ Մի շարք մասնագետներ կան հետախուզական ոլորտում, որոնց վերլուծական կարողությունները, ըստ երևույթին, սահմանափակ են։ Վարչակազմի պատվերով, ԱՄՆ-ում քրդական խնդրի վրա աշխատում է երեք հետազոտական հիմնարկ` «Միջին Արևելքի ինստիտուտը», «Վաշինգտոնի մերձավորարևելյան քաղաքականության ինստիտուտը» և «Ռազմավարական ու միջազգային հետազոտությունների կենտրոնը», ինչպես նաև որոշ համալսարանների առանձին հետազոտողներ։ Մտահղացումների ոլորտում հիմնական մրցակցությունն ընթանում է «Միջին Արևելքի ինստիտուտի» (ընդհանուր առմամբ` արաբամետ) և «Վաշինգտոնի մերձավորարևելյան քաղաքականության ինստիտուտի» միջև։ Վերջինս իսրայելամետ հիմնարկ է և ավելի լուրջ դիրքեր ունի ամերիկյան քաղաքականության մեջ։ ԱՄՆ-ում հետազոտական հիմնարկությունները մեծ դեր են խաղում արտաքին քաղաքականության ձևավորման գործում, այն դեպքում, երբ Նահանգները տվյալ խնդրի առնչությամբ քաղաքական որոշումների կիրառման բավականաչափ փորձ չունի։

Քրդական խնդրի առնչությամբ մեծ դեր են խաղում իսրայելամետ կենտրոններն ու մասնագետները, բացի այդ, Իսրայելն ու հրեական կազմակերպությունները միշտ էլ կարևոր դեր են խաղում ամերիկացիների կողմից Մերձավոր Արևելքի բոլոր խնդիրների քննարկման գործում։ Դրանց զուգընթաց, Իսրայելն իր շահերն ունի մի շարք իսլամական տարածաշրջաններում։ Հայտնի է, որ Իսրայելը հարաբերություններ է հաստատել Թալիբանի վարչակազմի հետ` շարունակելով վաղեմի հարաբերությունները, փաստորեն, բոլոր քրդական, կրոնական և զինված կազմակերպությունների հետ։ Նա ձգտում է ավելի արդյունավետ օգտագործել քրդական գործոնն ընդդեմ Իրաքի, Իրանի ու Սիրիայի, և այդ նպատակով կոնկրետ օգնություն է ցուցաբերում Իրաքյան Քրդստանի կառավարությանը, այդ թվում` հետախուզական ոլորտում։

Իսրայելը միակ պետությունն է, որը շահագրգռված է Իրաքի հյուսիս-արևելքում քրդական անկախ պետության ստեղծմամբ, որը կընդգրկեր ոչ միայն զգալի տարածություն, այլև կվերահսկեր Քիրկուկի նավթարդյունահանման շրջանը։ Քրդական խնդրում Իսրայելը Թուրքիայի հետ իր հարաբերությունները կառուցում է բոլոր` սիրիական, իրաքյան և իրանական քրդերի նկատմամբ թուրքական (ըստ էության, թուրք-իսրայելական) խնամակալության ստեղծման ուղղությամբ։

Թուրքիայի համար դա խիստ կասկածելի նախագիծ է, բայց Իսրայելը հույսեր է կապում ԱՄՆ-ի հետ, որին մտադիր է շահագրգռել այդ նախագծով։ Ընդ որում, Թուրքիայում քրդական խնդիրը լուծելու Եվրամիության ջանքերը` քրդերի սոցիալ-մշակութային իրավունքների ընդունման հիմքի վրա, նպաստում են իսրայելական այդ նախագծի իրագործմանը։ Այսպիսով, քրդական խնդիրը քննության առնելիս անհրաժեշտ է հաշվի առնել Իսրայելի շահերն ու ձգտումները։ Միաժամանակ, ԱՄՆ-ի, մասամբ նաև Եվրամիության առջև նոր ռազմավարական խնդիր է ծառացել` ապահովել թուրքական նկրտումների զսպումը, և այդ նպատակին է ենթարկված թուրքական ուղղությունում ԱՄՆ-ի քաղաքական ջանքերի ողջ զինանոցը։

Հիմքեր չկան պնդելու, թե ԱՄՆ-ն ունի իրաքյան գործողության միջոցով քրդական խնդրի լուծման մանրամասնորեն մշակված ծրագիր։ Ամերիկյան մի շարք փորձագետների կարծիքով, մինչև իրաքյան նավթի ճակատագրի վերջնական պարզումն Իրաքում քրդական խնդրի լուծման մասին մանրամասն պատկերացում ակնկալելն անիմաստ է, քանի որ իրավիճակն ավելի քան անկանխատեսելի է։ Ակնհայտ է, որ ԱՄՆ-ը և Մեծ Բրիտանիան ավելի քիչ են հակված հրապարակայնորեն քննարկելու քրդական խնդիրն Իրաքում և բացահայտորեն կրճատել են իրենց տված խոստումները քրդական քաղաքական կազմակերպություններին։

Միաժամանակ պակասել են խոստումները նաև շիական կազմակերպություններին։ ԱՄՆ-ը հակված է մտորելու Իրաքի ապագայի մասին` որպես միասնական պետության։ Սակայն ամերիկյան քաղաքականության այդ արտաքին դրսևորումն ամենևին չի արտացոլում Իրաքի հանդեպ ԱՄՆ-ի իրական մտադրությունները։ ԱՄՆ-ը մտադիր չէ հետպատերազմյան Իրաքում ստեղծելու ուժեղ կենտրոնացված պետություն։ Այսպես թե այնպես, ամերիկացիները ենթադրում են ստեղծել իշխանության մի քանի համարժեք կենտրոն` ձևականորեն պահպանելով Իրաքի ամբողջականությունը։ ՈՒստի քրդերի համար բավականին նպաստավոր հեռանկար է բացվում, համենայն դեպս, քրդերն Իրաքում և այլ երկրներում ավելի լավ հեռանկար չունեն։

Հետպատերազմյան շրջանում քննարկվում է Իրաքի քաղաքական-պետական կառուցվածքը` մի ժողովրդավարական գործընթաց, որում ներգրավվելու են իրաքյան հասարակության բոլոր խավերն ու խմբերը։ Հենց այդ կարգով է ենթադրվում լուծել քրդերի ճակատագիրը, որոնք կստանան քաղաքական իրավիճակով պայմանավորված իրավունքներ։ Դրան զուգընթաց, ԱՄՆ-ը անպայման տեսանելի ապագայում քրդական գործոնը կօգտագործի Թուրքիայի վրա ճնշում գործադրելու համար։ Սակայն ներկայումս ԱՄՆ-ը շահագրգռված չէ Թուրքիայում քրդական գործոնի այդքան ակտիվ արծարծմամբ, թեև թուրքերի հետ երկխոսությունում այդ գործոնը լռելյայն օգտագործվում է։

Ներկայում քրդական պետական կազմավորման կառավարությունն իր զինված ուժերն ամրապնդելու խնդիր է առաջադրում։ Խնդիր է առաջադրվում մարտունակ ուժերի թվակազմը հասցնելու 60 հազարի։ Նախկինում այդ թիվը ձևականորեն էր նշվում, իսկ իրականում մարտունակ էր 12-15 հազարը միայն։ Քրդական տարածաշրջանային կառավարությունն ԱՄՆ-ից ու Մեծ Բրիտանիայից զգալի քանակությամբ սպառազինություն է ստացել և այն յուրացնում է այդ տերությունների ներկայացուցիչների հսկողությամբ։ Իրաքյան Քրդստանում ստեղծվել են ԿՀՎ-ի և Մեծ Բրիտանիայի արտաքին հետախուզության գրասենյակներ, որոնք գործում են տեղական իշխանությունների հետ շփումով։ Տարածաշրջանի կառավարությունն ԱՄՆ-ին և Մեծ Բրիտանիային առաջարկում է «օրինականացնել» այդ գրասենյակների գործունեությունը, ստորագրելով համապատասխան պայմանագրեր, բայց երկու տերություններն էլ հրաժարվում են` խուսափելով տարածաշրջանի կառավարության հետ պաշտոնական հարաբերությունների հաստատումից։

Հարկ է նշել, որ ԱՄՆ-ը և Մեծ Բրիտանիան հանդուրժողաբար են վերաբերվում Իրաքյան Քրդստանի և Իրանի միջև տնտեսական հարաբերությունների զարգացմանը, քանի որ այդ հարաբերությունների բացակայությունը նրանց ուսերին կբարդի այդ տարածքը պարենամթերքով և այլ նյութական ռեսուրսներով ապահովելու հետ կապված խնդիրների լրացուցիչ և շատ ծանր բեռ։ Հետաքրքրություն է ներկայացնում նաև այն, որ ԱՄՆ-ը և Մեծ Բրիտանիան չեն ձգտում սահմանափակել քրդերի շփումները Սիրիայի հետ։

Կարելի է ենթադրել, որ դրանով իսկ ստեղծվում է արաբների հետ քրդերի շփումների փորձ, ինչը կարող է դրական նշանակություն ունենալ Իրաքի քաղաքական նոր ղեկավարության հետ քրդերի հարաբերությունների հաստատման հարցում։ Քրդերի քաղաքական ճակատագիրը որոշակի չափով կախված է ԱՄՆ-ի և Մեծ Բրիտանայի կողմից իրաքյան նավթի ու գազի վերահսկողության և օգտագործման հեռանկարներից։ Հակառակ Իրաքում ամերիկյան քաղաքականության ձախողման մասին տարբեր գնահատականներին, ԱՄՆ-ը լուրջ նախապայմաններ է ստեղծել էներգապաշարների օգտագործման ասպարեզում իր նպատակներին հասնելու ճանապարհին։ ՈՒստի` ներկա փուլում ԱՄՆ-ին ձեռնտու է Իրաքը փրկել փլուզումից։ Փլուզումը վրա կհասնի, երբ ԱՄՆ-ը կսկսի կորցնել վերահսկողությունը Իրաքի նկատմամբ։

Քրդական խնդիրն ԱՄՆ-ի քաղգործիչների և փորձագետների կողմից ընկալվում է որպես ամերիկյան քաղաքականության ավելորդ ու անհարմար կցուկ։ Փաստորեն, Մերձավոր Արևելքով զբաղվող փորձագետներից ոչ մեկը շատ թե քիչ որոշակի պատկերացում չունի «ԱՄՆ-ի քաղաքականության մեջ քրդական խնդրի դերի ու տեղի մասին»։ Արաբական, թուրքական կամ իրանական ծագում ունեցող ամերիկացի փորձագետներն անգամ, ովքեր աշխատում են «Միջին Արևելքի ինստիտուտում» և քաջ ծանոթ են քրդական խնդրին, դժվարանում են ձևակերպել քրդերի վերաբերյալ ԱՄՆ-ի դիրքորոշումն ու մտադրությունները։ Ակներև է, որ քրդական թեման օրախնդիր չէ ամերիկյան քաղաքականության համար, թեև մեծ տեղ է գրավում Իրաքում ամերիկացիների գործունեության մեջ։ ԱՄՆ-ը ձգտում է պահպանել Իրաքի տարածքային և քաղաքական ամբողջականությունը, սակայն, միաժամանակ այնքան էլ համոզիչ ջանքեր չի գործադրում` ավելի շուտ գրավելով սպասողական դիրք։

Իրաքի պետության փլուզումը շատ անհարմար իրադրության մեջ կդներ ԱՄՆ-ին, որը միջազգային ընկերակցության և հատկապես արաբական աշխարհի աչքում կդառնար երբեմնի ամուր արաբական պետության փլուզման նախաձեռնող։ ԱՄՆ-ն աշխատում է չպնդել Իրաքի այս կամ այն պետական կառուցվածքի հաստատումը, սպասելով երկրում տեղի ունեցող գործընթացների արդյունքներին։ Բայց ամեն ինչ կախված է նրանից, թե Իրաքի փլուզումը կամ նրա ամբողջականության պահպանումը որքանո՞վ օգտակար կլինի նավթի պաշարների վերահսկողության հարցում։ ԱՄՆ-ի համար առավել ընդունելի մոդելը կդառնա ապակենտրոնացած համադաշնությունը` Իրաքում քաղաքական կենտրոնի անվանական պահպանումով։

«Միջին Արևելքի ինստիտուտի» փորձագետները համոզված են, որ Իրաքը կմնա որպես միասնական պետություն, և բերում են քաղաքական ու ազգային-ժողովրդագրական բնույթի հիմնավորումներ, որոնք այնքան էլ համոզիչ չեն։ Այդ կարծիքները, անշուշտ, արտացոլում են այն արաբ փորձագետների ու քաղգործիչների ակնկալիքները, որոնք մասնակցում են այդ ինստիտուտի աշխատանքին։ «Վաշինգտոնի մերձավորարևելյան քաղաքականության ինստիտուտի» փորձագետները ևս այն կարծիքին են, որ Իրաքը կարող է դիտվել որպես ամբողջական պետություն, սակայն հնարավոր են համարում ոչ հեռու ապագայում Իրաքի հնարավոր փլուզման այլևայլ տարբերակներ։

Փորձագետները կարծում են, որ Իրաքում գլխավոր անելիքն անվտանգությունն է, և երկրի ամբողջականության պահպանման հարցը որոշակիորեն կախված կլինի անվտանգության հարցից, բայց եթե Իրաքի բաժանումը նպաստի ժողովրդավարության զարգացմանը, արմատականների դեմ պայքարին և նավթային նախագծերի իրականացմանը, ապա գուցե հնարավոր լինի քննության առնել նաև այդ հեռանկարը։

Առայժմ ԱՄՆ-ը և նրա գործընկերները, նախ և առաջ Մեծ Բրիտանիան, ջանում են Իրաքը փրկել փլուզումից։ Բայց ամեն ինչ կփոխվի, երբ կոալիցիայի զորքերը հեռանան Իրաքից։ Որքան շատ են ամերիկացիները խոսում Իրաքի և առհասարակ որևէ պետության տարածքային ամբողջականության մասին, այնքան շատ են կասկածներ հնչում քաղաքական այդ «հնոտու» հանդեպ։

Թուրքիան չի կարող ընդարձակ տարածքով, Սիրիայի հետ սահմանակից և Քիրկուկը վերահսկող քրդական ինքնիշխան պետության ստեղծում թույլ տալ։ Առայժմ ԱՄՆ-ն ընդամենը կասեցնում է Թուրքիայի պահանջները, ձգտելով իր քաղաքականությունն անցկացնել Իրաքում, ուր հաշվի են առնվում նաև Թուրքիայի շահերը։ Բայց միանգամայն հնարավոր է, որ ԱՄՆ-ի ու Թուրքիայի միջև ավելի լայն բանավեճ սկսվի, երբ հարց դրվի քրդերի անկախությունը «փոխանակելու» Հյուսիսային Կիպրոսի անկախության ճանաչման, ինչպես նաև Հարավային Կովկասում նրա դիրքերի ուժեղացման հետ։ Ամերիկացիները երկյուղում են, որ քրդական հարցը կդառնա Իրանի ու արաբական պետությունների հետ Թուրքիայի ավելի սերտ համագործակցության գործոն, իսկ Իրաքի քրդաբնակ նահանգները, Իսրայելի նման, կդառնան ԱՄՆ-ի «ռազմավարական հոգածության» առարկա։

Կարելի է վստահորեն պնդել, որ ԱՄՆ-ը և Մեծ Բրիտանիան որոշակի առաջարկություններ կամ հանձնարարականներ չունեն քրդական խնդրի առնչությամբ։ Երկու տերություններն էլ հասկանում են, որ, այսպես թե այնպես, Իրաքի հյուսիսում ստեղծվելու է ինքնիշխան քրդական պետություն, բայց խնդիրն այն է, թե երբ դա տեղի կունենա և քաղաքական զարգացման ինչ պայմաններում։ Ամերիկյան փորձագետների խոստովանությամբ` ԱՄՆ-ը բարոյական պատասխանատվություն է կրում քրդերի քաղաքական ճակատագրի ու անվտանգության համար և չէր ցանկանա, որ ուրիշ ժողովուրդներ իր վարքագիծը գնահատեին որպես երախտամոռություն քրդերի հանդեպ և անպատասխանատվություն։ Մեծ Բրիտանիան ավելի շատ է հակված Իրաքում քրդական պետության ստեղծմանը, բայց անզոր է դա իրականացնելու առանց ԱՄՆ-ի, ինչպես նաև չէր ցանկանա, որ Իսրայելն ազդեցություն ունենար Քրդստանում։

ԱՄՆ-ում իսրայելամետ կազմակերպություններն ու խմբերը դարձել են քրդական շահերի հետևողական լոբբիստներ, ինչը նյարդայնացնում է Թուրքիային։ Իսրայելը, առաջ ընկնելով իրադարձություններից, ձգտում է քրդական գործոնն օգտագործել ոչ միայն Իրանի, այլև Թուրքիայի դեմ։ Փորձագետ Վեյն Մերրիի կարծիքով, վաղ թե ուշ քրդական խնդիրն անհրաժեշտ կլինի քննարկել ու որոշում ընդունել, բայց քանի դեռ պատկերացումներ չկան լուծման տարբերակների մասին, ԱՄՆ-ը կարող է անսպասելի ճգնաժամի բախվել` կապված ամբողջ Մերձավոր Արևելքը քրդական խնդրի լուծման մեջ ընդգրկելու հեռանկարի հետ։

Իգոր ՄՈՒՐԱԴՅԱՆ, Իրատես դե ֆակտո

[Vrej1915]

Re: Prospects of a Kurdish state and what it means for Armenia

Մեծ Բրիտանիան Իրաքյան Քրդստանում ստեղծել էր կանոնավոր չվերթերի համար նախատեսված երկու ոչ մեծ օդանավակայան։ Այդ չվերթերն իրականացվում էին Հյուսիսային Կիպրոսի բրիտանական ռազմաբազայից և սպասարկվում էին, նախ և առաջ, Մեծ Բրիտանայի հետախուզական ծառայության գրասենյակների կողմից։

Իրաքի ռազմական գործողությանը նախորդած մեկուկես տարում Իրաքյան Քրդստանում արդեն ստեղծվել էր պատկառելի գործակալական ցանց, որն օգտագործվում էր բազմաթիվ ուղղություններով, առաջին հերթին` իրանական։ Ամերիկացիների և բրիտանացիների վերահսկողությամբ Իրաքյան Քրդստանը մաքրվեց Իրանի և Թուրքիայի գործակալներից։ Այդ գործունեության մեջ շատ էական աջակցություն ցուցաբերեց Իսրայելը, ինչը, ի միջի այլոց, միշտ չէ, որ ողջունվում էր Մեծ Բրիտանիայի կողմից, որը հանդես էր գալիս Իրաքյան Քրդստանի դեմ Իսրայելի նյութած պլանների դեմ։

Ներկայում Իրաքյան Քրդստանում, համենայն դեպս, տարածաշրջանային կառավարության կողմից վերահսկվող տարածքում, փաստորեն ամբողջ օպերատիվ աշխատանքը կատարվում է ԱՄՆ-ի ու Մեծ Բրիտանիայի հետախուզական ծառայությունների գրասենյակների գիտությամբ կամ լիակատար վերահսկողությամբ։

Հետաքրքրություն է ներկայացնում այն, որ քուրդ բնակչության հանրային գիտակցության մեջ հասցրել է արմատավորվել այն կարծիքը, որ ԱՄՆ-ի հետ համագործակցությունը «հայրենասիրական վարքագծի» կարևոր պայման է։ ԱՄՆ-ը և Մեծ Բրիտանիան հատուկ հետազոտություն էին անցկացրել Իրաքյան Քրդստանում` պարզելու համար նրա տարածքում օդանավակայանների, ռադիոտեղորոշիչների, ռազմական բնույթի այլ բազաների, հաղորդուղիների կառուցման պայմաններն ու հնարավորությունները։

Այդ ծրագրերը վաղուց քննարկվել են Իրաքյան Քրդստանի քաղաքական ղեկավարության հետ` սկզբունքայնորեն, հաշվի առնելով քաղաքական և տնտեսական իրողությունները։ Դրա հետ մեկտեղ Իրաքյան Քրդստանում ավելի լայն ու հետևողական աշխատանք է կատարում Իսրայելը, որն զբաղվում է ռազմակրթական ծրագրերով, այդ թվում ուսումնական հաստատություններում պատրաստելով հետախուզության սպաներ և մասնագետներ։ Ընդ որում, սովորողներին պատվաստվում են վարքագծի, աշխարհայացքի և քաղաքական կողմնորոշման գաղափարախոսական որոշակի հմտություններ։

2006 թ. սկզբից հատուկ Իրաքյան Քրդստանում առաջադրանքներ կատարելու համար ստեղծվել են վարձու զինվորական տիպի մասնավոր կազմակերպություններ, որոնք իշխանությունների հետ կնքել են իրենց աշխատանքը կանոնակարգող պայմանագրեր։ Հարկ է նշել, որ նախ բրիտանական, ապա նաև ամերիկյան գրասենյակներում ստեղծվել են քաղաքական նախագծման մասնագետների խմբեր։

Այդ խմբերը բազմանդամ չեն, նրանք չունեն բավականաչափ հստակ և որոշակի աշխատանքի պլաններ ու ղեկավարության ցուցումներ, նրանց իրավունք է տրված ինքնուրույն նախագծեր մշակելու։ Դրանք, ավելի շուտ, ստեղծվել են Իսրայելի օրինակով, որը զբաղվում է քրդերին առնչվող քաղաքական նախագծմամբ և դա անում է Իսրայելի համալսարանների ու քաղաքացիական վերլուծական կենտրոնների մակարդակով, բայց Իսրայելի հետախուզության և կառավարական հիմնարկների համար։

Բրիտանական ներկայացուցիչներն ապշած էին, երբ իսրայելցիները ցույց տվեցին, թե իրենք ինչ կերպ են մասնակցում Իրաքյան Քրդստանի քաղաքական կառույցներում տարվող կադրային քաղաքականությանն ու տարբեր նշանակումներին։ Դա իրարանցում առաջացրեց Մեծ Բրիտանիայում, որն առարկություն հայտնեց զինվորական կադրերի նշանակմանը Իսրայելի մասնակցության առթիվ։ Առայժմ պարտավորություններ կան, որ ոլորտը պետք է վերահսկվի ԱՄՆ-ի և Մեծ Բրիտանիայի կողմից։

Բրիտանացի փորձագետների խոստովանությամբ, քրդերը շատ արագ են զարգանում, արագորեն ընկալելով արդի քաղաքական գաղափարները, և արաբներից տարբերվում են ավելի մեծ կարգապահությամբ և, լինելով բարդութավորված, ավելի ու ավելի են ձգտում ցուցադրել պետություն կառուցելու իրենց ունակությունը։ Իրաքյան Քրդստանում նկատվում են անվստահության տրամադրություններ, շատ քաղգործիչներ ավելի ու ավելի կասկածամիտ են դառնում, տարածված են «հակահետախուզական» տրամադրությունները, ընդհանուր կասկածանքը, ինչը հատուկ է այն քրդերին, ովքեր միշտ աչքի են ընկել միմյանց նկատմամբ վստահության պակասով, փոքր խմբավորումների շրջանակներից դուրս չգալու ձգտմամբ։ Այս ամենը շատ նպաստավոր ազդեցություն է գործում այդ երկրում իրավիճակը չարաշահելու, դիվերսիոն, հետախուզական և արմատական բնույթի տարբեր նախաձեռնություններ իրականացնելու հնարավորության վրա։

Ներկայում Իրաքյան Քրդստանում կան առանձնացած խմբավորումներ, որոնք, այսպես թե այնպես, կողմնորոշվում, հովանավորվում և վերահսկվում են արտաքին ուժերի կողմից։ Բրիտանացի փորձագետները համոզված են, որ հետագայում քրդերն ավելի շատ արտաքին գործընկերներ կամ արտաքին «խնամակալներ» կունենան։ Կան առանձին նշաններ, որ բրիտանացի քաղաքական նախագծողներն առաջարկում են Իրաքյան Քրդստանում ձևավորել դաշնային պետական կազմավորում` բաղկացած երկու կանտոնից` հյուսիսային և հարավային, ուր կգերիշխի երկու առաջատար քաղաքական կուսակցություն։ Երևի խնդիր է դրվում մշակելու քրդական պետության առավելագույնս կառավարելի մոդել։

Վերջին երկու-երեք տարում, այսինքն` Իրաքի պատերազմի հիմնական փուլի ավարտից հետո, Իրաքյան Քրդստանի հանդեպ մեծ ակտիվություն սկսեց դրսևորել Սիրիայի հետախուզական ծառայությունը, զուգահեռաբար նաև այդ երկրի քաղաքական հիմնարկները։ Սիրիան որոշակի խնդիր ունի Իրաքյան Քրդստանում` կապված իր ազգային անվտանգության հետ։ Քաղաքական հարաբերությունների ոլորտում Սիրիան քուրդ քաղգործիչներին առաջարկում է իր միջնորդ դերը այն արաբական պետությունների հետ հարաբերություններում, որոնց հետ քրդերը տարբեր խնդիրներ են ունենում։ Սա շատ կարևոր ռեսուրս է քուրդ քաղգործիչների համար, ընդ որում, Իրաքի հյուսիսում քրդական պետության ուժեղացման համեմատ այդ խնդիրներն ավելի լուրջ ու ավելի առարկայական են դառնում և, իհարկե, քրդերը կարիք ունեն մշտական գործընկերոջ` ի դեմս արաբական աշխարհում այնպիսի ազդեցիկ պետության, ինչպիսին Սիրիան է։

Սիրիան լիովին օտագործում է քրդական գործոնը` տարածաշրջանում հակակշիռներ ստեղծելու համար, ունի նշանակալի փորձ և, թերևս, միակ պետությունն է Մերձավոր Արևելքում, որը, փաստորեն, երբեք բռնի քաղաքականություն չի վարել քրդերի նկատմամբ, և նրանց վստահությունը շահելու մեծ հույսեր ունի։ Բացի այդ, նախագահ Բաշար Ասադի իշխանության ամրապնդմանը, բարեփոխումների իրականացմանը զուգընթաց ավելի ու ավելի զարգացում է ստանում Սիրիայի բազմազգության գաղափարը, որը ներառում է մի շարք ազգային ու կրոնական համայնքներ։ Այս կապակցությամբ Սիրիան, ըստ էության, առանց միտումի և ոչ պաշտոնապես առաջարկել է միասնական պետության կազմում քրդական խնդրի լուծման իր տարբերակը։ Դա արդի պայմաններում շատ ընդունելի է Իրաքի քուրդ քաղգործիչների քաղաքական կուսակցությունների համար, որոնք չեն պատրաստվում միջամտել սիրիացի քրդերի (թիվը հասնում է 1,5 մլն-ի) գործին։

Իրաքի քրդերը պիտի ջանան խարխլել քրդական խնդիրների առնչությամբ Սիրիայի, Թուրքիայի և Իրանի ավանդական դիրքերը, և այդ նպատակով Սիրիայի դերը կարող է շատ հետաքրքրական լինել։ Այս հանգամանքը կարող է հիմք դառնալ, որ Սիրիան օրինական հետախուզական դիրքեր ունենա Իրաքյան Քրդստանում, ինչպես արևմտյան տերությունները։ Եվրոպայում բնակվող, ձախ իսլամական հայացքներ ունեցող քուրդ մտավորականները երբեմն-երբեմն մամուլ են նետում Իրանի, Սիրիայի, Լիբանանի և Քրդաստանի մասնակցությամբ իրանա-շիական «գոտու» ստեղծման գաղափարը։ Այդ գաղափարը քաջ հայտնի և տարածված է, բայց այդ «գոտուն» Քրդստանի մասնակցությունը դարձել է այդ դատողությունների մի նոր տարր։

Իգոր ՄՈՒՐԱԴՅԱՆ, Իրատես դե ֆակտո

[Vrej1915]

Re: Prospects of a Kurdish state and what it means for Armenia

http://www.lragir.am/armsrc/comments-lrahos54841.html

Քրդերը շատ արագ են զարգանում

Քրդական գործոնն ավելի ու ավելի մեծ նշանակություն է ձեռք բերում Մերձավոր Արևելքի տարածաշրջանում, այդ թվում ամերիկյան և իրանական քաղաքականության համար։ Իրանում և Իրաքում ընդունվում է քուրդ ժողովրդի, քրդերենի և քրդական սոցիալ-մշակութային խնդիրների գոյությունը և, ի տարբերություն Թուրքիայի, առավելապես քրդաբնակ տարածքն անվանվում է Քրդստան։ Իրանի մայրաքաղաք Թեհրանում կան քրդական անվանումներ ունեցող բազմաթիվ փողոցներ և հաստատություններ։

Ի տարբերություն Թուրքիայի, ուր քրդերին քաղաքական և հասարակական հաջողություն է սպասում միայն այն դեպքում, եթե նրանք իրենց համարում են թուրքեր, Իրանում քուրդ բնակչությունն իսլամական հեղափոխությունից հետո ինտեգրվել է իրանական պետությանն ինչպես անհատական, այնպես էլ ազգային-համայնքային մակարդակով։ Քրդերն իրանական նկարագրի բաղկացուցիչ տարր են, որը բազմազգ բնույթ ունի։ Եթե առաջ քրդական խնդրի քննարկումը տեղի էր ունենում չորս պետությունների` Թուրքիայի, Իրանի, Իրաքի և Սիրիայի միջև, ապա իրաքյան պատերազմից հետո այդ խնդրի քննարկումը տեղի է ունենում արդեն կանոնավորապես Եվրոպայում և ԱՄՆ-ում, և հիմա այդ քննարկումներին անպայման մասնակցում են քրդերն այս կամ այն փուլից։ Քուրդ քաղաքական գործիչները, հակառակ տարածաշրջանի պետությունների շահերի, դարձել են տարածաշրջանային քաղաքական վերնախավի բաղկացուցիչ մասը։

Ընդ որում, այդ երկրների քաղգործիչները ոչ թե սոսկ հաշտվել են այդ հանգամանքի հետ, այլ սկսում են հասկանալ, որ քրդերի մասնակցությունը տարածաշրջանային քաղաքական գործընթացներին կարող է արդյունավետ դառնալ, այդ թվում ներտարածաշրջանային մրցակցության հունում, երբ քրդերի դիրքորոշումից կախված լինի այս կամ այն պետության դիրքորոշումը։ Լիբանանցի փորձագետների գնահատմամբ, որոնք աչքի են ընկնում Մերձավոր Արևելքի «փակ հասարակությունների» պայմաններում մտածողության և վարքագծի հարաբերական ազդեցությամբ, արաբ, որոշ չափով նաև իրանցի քաղգործիչները պատրաստ չէին այն բանին, որ քրդական կուսակցություններն ու կազմակերպություններն ինտեգրվեն ԱՄՆ-ի ու Մեծ Բրիտանիայի ռազմավարական շահերին, դառնան ոչ միայն այդ պետությունների գործիքներ, այլև գործընկերներ։

Այդ երևույթն ընկալվում է որպես անակնկալ` ոչ միայն այն կապակցությամբ, որ քրդերը զգալի չափով պահանջարկված էին Իրաքի պատերազմի պայմաններում, այլև, որ արաբական աշխարհի երկրները և Թուրքիան, որոնց հետ երկար ժամանակ գործընկերային բարդ հարաբերություններ էին պահպանվում, միառժամանակ «փակված» էին հենց տարածաշրջանում քրդերի նոր դերի հաստատման շնորհիվ։

Քրդական քաղաքական կուսակցությունները կարողացան Իրաքում պատերազմի նախապատրաստման և անցկացման այնքան բարդ պայմաններում վարել արդյունավետ և տեխնոլոգիապես գրագետ քաղաքականություն, ինչի հետևանքով պարզ դարձավ, որ անցած տասնամյակներում քրդերը կարողացել են հաղորդակցվել քաղաքակիրթ գործունեության ձևերին ու եղանակներին և ոչ թե սահմանափակվել այն արմատականությամբ, որը ներհատուկ է ցանկացած ազգային ազատագրական շարժման։

Մերձավոր Արևելքի բոլոր շահագրգիռ պետությունները հասկացել են, որ եթե ԱՄՆ-ը և Մեծ Բրիտանիան վերջնական որոշում կայացնեն ձեռնամուխ լինելու Իրաքի հյուսիսում քրդական պետության անկախության միջազգային ճանաչման վերջնական փուլին, ապա տարածաշրջանի պետությունները ոչ մի իրական հնարավորություն չեն ունենա կանխելու այդ գործընթացը։

Այս կապակցությամբ, ձախ և ազատական ուղղության թուրք և իրանցի քաղաքական փորձագետներն ու մեկնաբանները բազմիցս ընդգծել են, որ ժամանակն է ոչ թե քննարկելու քրդական սպառնալիքի չափերը և այդ սպառնալիքի վերացման եղանակները, այլ քրդերի քաղաքական տարբեր կուսակցությունների հետ համագործակցելու ուղիները, պարզելու մի պետության հետ հարաբերություններում առավել նպաստավոր դիրքերը, որն այսպես թե այնպես ստեղծվելու է Հյուսիսային Իրաքում։

Հյուսիսային Եվրոպայի երկրների ձախ ազատական և սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցությունների ներկայացուցիչները, որոնք վաղուց և ակտիվորեն զբաղվում են քրդական խնդրով, ձգտում են Թուրքիայի և Իրանի քաղգործիչներին բացատրել այդ գործընթացի հեռանկարները և քրդերի իրավունքների ճանաչման անհրաժեշտությունը։

Քրդական քաղաքական կազմակերպությունները ոչ միայն հույսեր են կապում Եվրոպայի իրենց բարեկամների հետ, այլև ձգտում են վարել հավասարակշռման քաղաքականություն, օգտագործելով տարածաշրջանի պետությունների միջև եղած հակասությունները։

Քրդերի խնդիրն է չեզոքացնել մի պետությունը` մեկ ուրիշի դեմ իր գործունեությունն ակտիվացնելու նպատակով (օրինակ, ավելի վստահալից հարաբերություններ հաստատել Իրանի հետ` Թուրքիայի հանդեպ ճնշման քաղաքականություն վարելու համար)։ Սակայն եթե Իրաքի քրդերի «ժողովրդավարական կուսակցությունը» նախընտրում է չկորցնել ավանդական հարաբերություններն Իրանի հետ և սաստկացնել քաղաքական քայլերը Թուրքիայի հանդեպ, ապա Իրաքյան Քրդստանի «հայրենասիրական միությունը», ընդհակառակը, աշխատում է բավարարել ԱՄՆ-ի ձգտումը` Իրաքի տարածքից որոշակի սպառնալիք ստեղծելու Իրանի համար։

Ներկայում այդ հակասությունները որոշ չափով կորցնում են հրատապությունը, երբ իրաքաքրդերը փորձում են մշակել ավելի համաձայնեցված քաղաքականություն, բայց, այսպես թե այնպես, քրդերը դեռ չեն հասել համախմբվածության։ Իրանցի փորձագետները պնդում են, թե ԱՄՆ-ի քաղաքականությունն ուղղված է քրդական պետության այնպիսի մոդելի ստեղծմանը, որը կողմնորոշված լինի ոչ թե տարածաշրջանային համագործակցության, այլ առճակատման սաստկացման, Մերձավոր Արևելքի շատ պետությունների համար սպառնալիքի ստեղծման, ուստի և այդ մոդելը մի ինչ-որ «կիսամեկուսական» գոյություն է ենթադրում։

Իսրայելցիները դա անվանում են «ամերիկա-իսրայելական» ծրագիր, նշելով, թե ԱՄՆ-ին և Իսրայելին պետք չէ տարածաշրջանին ինտեգրված քրդական ժողովրդավարական պետություն, որին խորթ լինեին իսլամական քաղաքական սկզբունքները։ Հիմա Իրաքում քրդական պետության ստեղծման հեռանկարների հանդեպ տարբեր դիրքորոշումներ են ձևավորվել, թեև բոլոր շահագրգիռ պետությունները ձգտում են ավանդական վերաբերմունք ցուցաբերել, այսինքն` հրապարակայնորեն ժխտել նման հեռանկարի հնարավորությունը։

Իրաքի քաղաքական խավը, փաստորեն, պատրաստ է Իրաքից քրդական հողերի առանձնացմանը, քանի որ երկրում ստեղծված իրավիճակը թույլ չի տալիս պաշտպանելու նրա քաղաքական-տարածքային ամբողջականությունը, ինչպես նաև, ըստ էության, ժխտելու Իրաքը երեք պետության տրոհելու հնարավորությունը։

Ընդ որում, կարող է առաջանալ նավթի հիմնական ակունքների վերահսկողության հարցը, բայց այդ հարցն էլ անլուծելի չէ, և կարող է լուծվել տեխնոլոգիական եղանակների կիրառմամբ։ Իրաքյան վերնախավն աներևակայելիորեն մասնատված է, անգամ կարելի է խոսել նրա քայքայվածության ու գլխիկորության մասին։ Նա ի վիճակի չէ ո՛չ կառավարելու իր երկիրը, ո՛չ էլ, առավել ևս, քաղաքական հեռանկար ծրագրելու։

Սուննի վերնախավը, փաստորեն, արդեն վճռել է ստեղծել իր պետությունը, ընդ որում, Բաղդադով, Քիրկուկի վերահսկողությամբ, քրդերին համարելով ավելի մեծ սպառնալիք, քան շիաներին։ Շիաներն ու սուննիները քրդերին համարում են օտար տարր արաբական աշխարհի համար, և մեծ հաճուքով կհամաձայնեն Իրաքից նրա հողերի առանձնացմանը։ Իրանը քրդերին համարում է շատ վտանգավոր և, միաժամանակ, իրավիճակային հավատարիմ գործընկեր։

Իրանցիները հասկանում են, որ ԱՄՆ-ը և Իսրայելը չեն կարող լիովին և տևական ժամանակով իրացնել իրենց խնամակալությունը Քրդստանի նկատմամբ, ինչը կհանգեցնի Իրանից այդ պետության մեծ կախման, քանի որ ո՛չ Թուրքիան, ո՛չ էլ արաբական երկրները պատրաստ չեն և հազիվ թե հետագայում էլ ցանկություն ունենան դառնալու քրդերի գործընկերներ։ Իրանցիները սպասում են, թե երբ Իրաքյան Քրդստանը կհայտնվի իրանական քաղաքական ու տնտեսական ազդեցության հունում։

Իրանը Թուրքիայի հնարավորություններն ամեն կերպ խեղդելու ռազմավարություն է իրականացնում քրդերի օգնությամբ, և Իրաքում քրդական պետության ստեղծումն «աղետ» չի լինի Իրանի համար, ինչպես Թուրքիայի համար է։ Սիրիայի դիրքորոշումը, որն էլ ի՛ր Քրդստանն ունի, նպատակահարմար է գտնում քրդական պետություն ստեղծել Իրաքում, ինչի արդյունքում, հնարավոր է, սիրիացի քրդերի մի մասը կցանկանա տեղափոխվել այնտեղ, բայց Սիրիայի այս դիրքորոշման հիմքում ընկած է Թուրքիայի դեմ նոր դաշնակցի առկայության նշանակության ըմբռնումը։

Միաժամանակ, ուշադրության է առնվում այն, որ բացի Թուրքիա-Սիրիա-Իրան եռակողմ խորհրդակցություններից, որոնց հիմա չի կարող մասնակցել Իրաքը (որպես փաստացի արաբա-քրդական պետություն), երկկողմ խորհրդակցություններ են անցկացվում Իրանի ու Սիրիայի միջև, որոնց շնորհիվ հնարավոր է հետագա գործողությունների պլան մշակել քրդական քաղաքական հեռանկարի առնչությամբ։ Սիրիան և Իրանն այդ խորհրդակցություններում ներկայացնում են ոչ միայն հետախուզական ծառայությունների ու ռազմական գերատեսչությունների ներկայացուցիչները, այլև արտաքին գործերի նախարարների տեղակալները։

Քրդական հասարակական-քաղաքական շրջանակները միշտ էլ նպաստավոր միջավայր են եղել տարբեր պետությունների հատուկ ծառայությունների գործունեության և ամեն կարգի խարդախությունների համար։ Հատկանշական է, որ Քրդստանի արտաքին գործերի նախկին նախարար Նաջի Սաբրին, ըստ լրատվամիջոցների, ԿՀՎ-ի գործակալ է եղել։

Գտնվելով շատ բարդ քաղաքական պայմաններում, քրդական կազմակերպություններն ու նրանց գործիչները հարկադրված էին ուշադրության առնել և հաճախ առաջնորդվել այդ պետությունների ներկայացուցիչների գնահատականներով ու կարծիքներով։ Դա հաճախ հանգեցնում էր քրդական ազգային ազատագրական շարժման թուլացման և խարխլման, ծնում հակասական միտումներ ու գաղափարներ։

Վերջին երկու տասնամյակի ընթացքում քրդական կազմակերպությունները հարաբերական վստահալից հարաբերություններ են հաստատել Սիրիայի հետ և իրենց պայքարը կենտրոնացրել են Թուրքիայի և Իրաքի դեմ։ Դա պայմանավորված էր քրդերի հակաարևմտյան և հակաիսրայելական տրամադրություններով, քանի որ ԱՄՆ-ը և Իսրայելը համարվում էին Թուրքիայի դաշնակիցներ։

Այդ տրամադրությունները հատկապես տարածված էին Քրդստանի աշխատավորական կուսակցության շարքերում, որը գլխավորապես պայքար էր մղում Թուրքիայի դեմ։ Իրաքի հյուսիս-արևելքի քրդական կազմակերպությունները, բնականաբար, ավելի շատ հակված էին համագործակցելու ԱՄՆ-ի և Իսրայելի հետ որպես Սադամ Հուսեյնի հակառակորդների։ Այդ ավելի քան մոտավոր գնահատականը, այնուամենայնիվ, արտացոլում է քրդական քաղաքական միջավայրում ազգային ազատագրական պայքարի և, համապատասխանաբար, նոր արտքաղաքական կողմնորոշման մի ինչ-որ նոր հայեցակարգի արմատավորման մեկնարկային դիրքը։

1991-2003 թթ. ընթացքում, Իրաքի երկու պատերազմների միջև ընկած շրջանում, Իրաքյան Քրդստանում ԱՄՆ-ի և Մեծ Բրիտանիայի հետախուզական ծառայությունների և հրահանգիչների խմբերի ներկայությունն այնքան էլ շոշափելի և համակարգված չէր։ Ամերիկացիներին ու բրիտանացիներին այդ շրջանում հետաքրքրում էին Իրանի, Թուրքիայի, Սիրիայի և Իրաքի գործողությունների հետ կապված ամենաընդհանուր հարցերը։

2001 թ. սեպտեմբերի 11-ի իրադարձություններից հետո ԱՄՆ-ը սկսեց մեծ հետաքրքրություն ցուցաբերել Իրաքյան Քրդստանի իսլամական կազմակերպությունների, և, առհասարակ, քրդական միջավայրի նկատմամբ։ Այն ժամանակ Սուլեյմանիայում ստեղծվեց ԿՀՎ-ի գրասենյակ, որը պաշտոնապես կոչվում էր «հումանիտար կազմակերպություն» և հանգրվանում էր Ատլանտայի նահանգում։

[Vrej1915]

Re: Prospects of a Kurdish state and what it means for Armenia

http://www.lragir.am/armsrc/comments54349.html

[Mher]

Re: Prospects of a Kurdish state and what it means for Armenia

Deadly bomb blast near Antalya, Turkey

An explosion outside a Turkish military police headquarters near the Mediterranean resort of Antalya has left one person dead, officials say

Two others were wounded in the attack in Goynuk, on the city's outskirts, Deputy Governor Recep Yuksel said.

Local media suggest a suicide bomber triggered the blast as he approached a checkpoint outside the building.

Kurdish, leftist and Islamic militants have carried out bomb attacks in Turkey in the past.

Last week a suspected car bomb killed at least three people in Ankara.

Mr Yuksol told the state-run Anatolia news agency that the cause of the latest blast remained unclear, as was the identity of the dead person.
Militant threat

The explosion happened far from any tourist area, he said. Reports suggested it damaged several cars and smashed windows of nearby buildings.

"Two people who were nearby were lightly wounded," added Mr Yuksol. An investigation is under way.

There have been several bomb attacks in Turkey's main cities in recent years, many blamed on the Kurdish insurgent movement, the PKK.

Turkey has responded with a police crackdown on suspected rebel sympathisers and air strikes on Kurdish sites in northern Iraq.

The Kurdistan Freedom Hawks, a militant group connected to the PKK, claimed responsibility for last week's Ankara car bombing and threatened further attacks.

http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-15130473

[Vrej1915]

Re: Prospects of a Kurdish state and what it means for Armenia

Իրան-Թուրքիա: Առայժմ պատերազմում են հատուկ ծառայությունները


Մերձավոր Արեւելքում քաղաքական անկայուն իրավիճակն ու Սիրիայի, Թուրքիայի, Իրաքի եւ Իրանի փոխհարաբերություններում լարվածության մեծացումն առաջիկայում կարող են տարածաշրջանային պատերազմի հանգեցնել: Այդ են վկայում նաեւ Սիրիայում, Թուրքիայում եւ Իրաքում վերջին օրերին տեղ գտած ակտիվ ռազմական գործողությունները:
Սիրիայում ընդդիմադիր զանգվածների բողոքը ճնշելու եւ ներքին կարգուկանոն հաստատելու համար իշխող ալավիտական վարչախմբը շարունակում է կիրառել երկրի զինուժը (այդ թվում ծանր զրահատեխնիկան)` բնակչության շրջանում տասնյակ նոր զոհերի պատճառ դառնալով: Դրան զուգահեռ շարունակվում է նաեւ թուրք-սիրիական դիվանագիտական կոշտ պայքարը` սկզբնաղբյուր ունենալով Ասադի իշխանությունը տապալելու եւ Թուրքիային ենթակա կառավարություն ձեւավորելու պաշտոնական Անկարայի ցանկությունը: Միաժամանակ Թուրքիայում վերսկսվել է մի կողմից «Քրդստանի աշխատավորական կուսակցության» (PKK) մարտիկների զինված պայքարը իշխանությունների դեմ, իսկ մյուս կողմից` թուրքական բանակի պատժիչ գործողությունները, այդ թվում` նաեւ Իրաքի հյուսիսում գտնվող PKK-ի ճամբարների վրա ավիահարվածներ հասցնելու միջոցով: Դեռեւս թարմ են նաեւ Իրան-Իրաք սահմանային գոտում իրանաքրդական զինված բախումները, որոնք նոր «տաք» օջախ ստեղծեցին տարածաշրջանում:
Հենց սիրիական ու քրդական այս խնդիրներն էլ պատճառ են դարձել, որ օգոստոսի 18-ին նիստ գումարի Թուրքիայի Ազգային անվտանգության խորհուրդը: Օրակարգում դրված էր մի ծրագիր, որում ներառված էին սիրիական ընդդիմության հետ երկխոսության, Թուրքիայում սիրիական ընդդիմության հավաքներն օժանդակելու, Սիրիայի նախագահ Ասադի կառավարությանը հեռացնելուն ուղղված միջազգային ջանքերին աջակցելու, քրդական ահաբեկչության դեմ պայքարելու և այլ խնդիրներ: Սակայն մեծ է հավանականությունը, որ այդ նիստում քննարկված հարցերի շրջանակը չի սահմանափակվել հրապարակայնացվածով: Կարելի է ենթադրել, որ եթե ոչ Սիրիայի դեմ ռազմական գործողություններ ծավալելու մարտավարական խնդիրները, ապա նախապատերազմական պատրաստություններն ու հատուկ գործողությունների շուրջ քննարկումներն ու որոշումների կայացումը (այդ թվում քուրդ զինյալների դեմ), նիստի օրակարգի անբաժանելի մասն են կազմել:
Պատերազմի մեծ հավանականության մասին է խոսում նաեւ այն, որ այս օրերին լրատվամիջոցներում արդեն իսկ տեղ են գտել Թուրքիայում անցկացվող զորակոչի եւ սիրիական սահմանին թուրքական զինուժի կուտակման մասին լուրերը: Սա ուղղակի հետեւանքն է նաեւ թուրք-սիրիական անհաջող բանակցությունների, որի ժամանակ կողմերը չխորշեցին կիրառել նաեւ պատերազմի հռետորաբանությունը: Օգոստոսի 10-ին Թուրքիայի ԱԳ նախարար Դավութօղլուն ժամանեց Դամասկոս եւ Սիրիայի նախագահ Ասադին հանձնեց նախագահ Գյուլի «ուղերձը»: «Ես չեմ ցանկանում, որ մի օր հետ նայես ու տեսնես, որ շատ ուշ է»,- գրված էր Գյուլի նամակում, որին հետեւեց Ասադի պատասխանը` «Եթե պատերազմ եք ցանկանում, ապա կստանաք այն, ընդ որում՝ ողջ տարածաշրջանում»:
Հարկ է նկատել, որ Սիրիայի դեմ ռազմական գործողությունները, անկախ նրանից` կկիրառվի լիբիական սցենարը (ընդդիմության զինված պայքար երկրի ներսում` արտաքին ուժերի օդային հարվածների աջակցությամբ), թե` այլ, թուրքական բանակին լիարժեք հաղթանակ առայժմ չեն խոստանում: Եւ խնդիրը բոլորովին էլ թուրքական բանակի մարտական առաջադրանք կատարելու անընդունակության, կամ սիրիական ռազմուժի համարժեք պատասխան տալու կարողության մեջ չէ: Խնդիրը նաեւ այն չէ, որ Թուրքիայի արեւմտյան դաշնակիցները պատրաստ չեն պատերազմին կամ էլ` Սիրիայի վստահելի դաշնակից Իրանը մեծ սպառնալիք է Թուրքիայի եւ Արեւմուտքի համար: «Խաղատախտակին» դրված է շատ մեծ գին, եւ թե՛ Արեւմուտքը, թե՛ Թուրքիան շահագրգիռ են ամեն գնով հասնել Սիրիայի վարչախմբի տապալմանը: Իսկ Իրանն առավել եւս շահագրգիռ կողմ է «սիրիական» պատերազմում, քանզի չեզոքություն պահպանելու դեպքում կկորցնի Մերձավոր Արեւելքում ունեցած իր բոլոր դիրքերն ու դաշնակիցներին` պաղեստինյան «Համաս»-ին, լիբանանյան «Հզբոլահ»-ին ու հատկապես սիրիական «Բաաս»-ին: Ավելին, կարճ ժամանակ անց ստիպված կլինի միայնակ պայքարել արտաքին ներխուժման դեմ:
Խնդիրն այն է, որ կարեւոր մի ռազմաքաղաքական գործոն տարածաշրջանում կարող է կործանել տարածաշրջանային հավասարակշռության փոփոխության կողմնակից ուժերի բոլոր նախագծերը, իսկ Իրանին ու Սիրիային` հնարավորություն տալ դուրս գալ միջազգային մեկուսացումից: Ուստի ներկա պահին Թուրքիայի եւ Իրանի կողմից լայն պայքար է գնում այդ գործոնը չեզոքացնելու կամ նրա հնարավորությունները սեփական շահերին ծառայեցնելու ուղղությամբ: Խոսքը քրդերի մասին է: Բազմամիլիոնանոց մի ժողովուրդ, որի սփռման տիրույթներն են տարածաշրջանային պատերազմի մեջ ներքաշվող բոլոր չորս պետությունների`Սիրիայի, Թուրքիայի, Իրանի ու Իրաքի միմյանց սահմանակից տարածքները, եւ որի առջեւ սեփական պետություն կառուցելու խնդիր է դրված արդեն մի քանի տասնամյակ:
Օգոստոսի սկզբին թուրքական թերթերում տեղեկատվություն սպրդեց, որ Թուրքիայի Ազգային հետախուզական կազմակերպության (MIT) ղեկավար Հաքան Ֆիդանը «քրդական հարցով» անձամբ բանակցություններ է սկսել քուրդ առաջնորդ, PKK-ի ղեկավար Աբդուլլահ Օջալանի հետ, որն իր ցմահ ազատազրկումն է կրում Մարմարա ծովի Իմրալը կղզում։ Արդյունքը չուշացավ: Երկու օր անց Քուվեյթի Al-Watan օրաթերթը հաղորդեց, որ Օջալանը, անդրադառնալով Իրանի պահակազորի և քրդական PJAK խմբակցության միջեւ տեղի ունեցող զինված ընդհարումներին, հայտարարել է, որ «Իրանը վտանգավոր խաղ է սկսել, և Թուրքիայի իշխանությունները դա ճիշտ չեն ըմբռնում: Իրանը չի դադարեցրել PJAK-ի դեմ զինված գործողությունները և անգամ Թուրքիային է ճնշում, որովհետեւ ձգտում է տարածաշրջանում ռազմական գերակայություն ձեռք բերել: Եթե Իրանը փորձի սպառնալ PKK-ին, մենք մեր զինված գործողությունները Թուրքիայում կդադարեցնենք ու կտեղափոխենք այն Իրանի տարածք»։
Իսկ օրեր առաջ Իրանի խորհրդարանի ազգային անվտանգության և արտաքին քաղաքականության հանձնաժողովի նախագահ Բորուջերդին հայտարարեց, որ իրանական հատուկ ծառայությունները Իրաքի սահմանին ձերբակալել են PKK-ի երկրորդ դեմքին՝ Մուրադ Քարայըլանին, ով 1999 թվականին Օջալանի ձերբակալումից հետո դարձել է այդ կուսակցության փաստացի ղեկավարը։ Հիշյալ հայտարարությունից ժամեր անց, Քարայըլանը, հայտնվելով քրդական Roj TV-ի հեռուստաեթերում, հերքեց իր ձերբակալության մասին շրջանառվող լուրերը: Դրան հետեւեց նաեւ Բորուջերդինի Քարայըլանի ձերբակալության մասին իր նախորդ հայտարարության հերքումը: Հավանաբար երկրի պետական շահերն էին պահանջում, որ նա, մեղքը բարդելով թուրքական ԶԼՄ-ների վրա (որոնց սխալ տեղեկությանն էր իբրեւ թե հետեւել ինքը), հայտնվի անհարմար իրավիճակում: Սակայն Քարայըլանի խորհրդավոր բացակայության փաստը վերջին օրերին կրկին տեղ գտավ թուրքական մամուլում: Milliyet օրաթերթը, ուշադրություն դարձրեց այն փաստին, որ նա, խիստ կասկածելի հանգամանքներում, օգոստոսի 15-ին բացակա է եղել Իրաքի Ղանդիլի շրջանում PKK-ի 27-րդ տարեդարձի տոնախմբությանը:
Նշված փաստերը վկայում են, որ քրդական գործոնը ներկայումս դարձել է Թուրքիայի եւ Իրանի շահերի գերին: Երկու կողմերի հատուկ ծառայությունները ջանքեր են գործադրում, որպեսզի ձեռք բերեն քրդական ամենահզոր կազմակերպություններից մեկի` PKK-ի աջակցությունը նոր սիրիական պատերազմում: Եւ հանուն այդ նպատակի չեն խորշում կիրառել բոլոր հնարավոր միջոցները, այդ թվում` քուրդ պարագլուխներին ձերբակալելն (հանդիպելն) ու նրանց հետ բանակցություններ վարելը:
Սա հիմք է տալիս ենթադրել, որ Թուրքիայի եւ Իրանի հատուկ ծառայությունները ներկայումս բանակցությունների մեջ են նաեւ տարածաշրջանում ներկայանալի մյուս քրդական կուսակցությունների հետ: Թուրքական եւ իրանական զինուժերի վերջին ռազմական գործողությունները կարող են բացատրվել հենց այս լույսի ներքո: Այն է`քրդական ուժերին հարկադրել նստել իրենց հետ բանակցությունների սեղանի շուրջ կամ ցուցադրված սպառնալիքի ուժով թույլ չտալ նրանց անցնել հակառակ ճամբար եւ կամ ստիպել հետ վերցնել մյուս կողմին տրված աջակցության համաձայնությունն ու պահպանել չեզոքություն:
Վերջին օրերին թուրքական բանակի պատժիչ գործողությունները, երբ ճանապարհներին PKK-ի զինյալների տեղադրած ականների պայթյունից մեկ տասնյակից ավելի թուրք զինծառայողների սպանությանն ի պատասխան թուրքական բանակը սկսեց ռազմական օպերացիաներ իրականացնել իր երկրի տարածքում, ինչպես նաեւ ռմբահարել Իրաքում գտնվող Ինքնավար Քրդստանի տարածքը, վկայում են, որ PKK-ի, ինչպես նաեւ քրդական ռազմաքաղաքական այլ ուժերի նախապատվությունը ներկայումս Իրանի կողմն է: Կարելի է ենթադրել, որ եթե առաջիկայում թուրքական ռազմուժի հետապնդած նպատակները իրագործվեն , ապա դրանք կդառնան «սիրիական» պատերազմի նախակարապետը` բոլորովին ապակայունացնելով ողջ տարածաշրջանը:

Սարո Սարոյան, ՌԱՀՀԿ փորձագետ

http://www.lragir.am/armsrc/comments51967.html

[Artsakh]

Re: Prospects of a Kurdish state and what it means for Armenia

Turkish jets bomb PKK bases in Iraq

Thursday, August 18, 2011

Turkish jets launched air raids on suspected bases belonging to the outlawed Kurdistan Workers' Party, or PKK, in northern Iraq on Wednesday, Turkish media reported.

The raids came hours after eight soldiers and a village guard were killed in an ambush by PKK members.

Some 15 warplanes took off from a Turkish base to strike at bases which the PKK use as a springboard to attack targets inside Turkey, according to a report on the NTV news channel.

CNNTürk television said Turkish F-16s were involved in the raids.

Pro-PKK Firat news agency said the Turkish jets were also targeting Qandil, a mountain on the Iraqi-Iranian border, where the PKK leaders are believed to be hiding.

The Turkish reports were based on unidentified sources and there was no immediate official confirmation of the strikes.

If confirmed, the raids would be Turkey's first cross border offensive since last summer, when Turkish warplanes carried out a series of retaliatory air raids on suspected PKK hideouts across the border.

Turkish officials warned of a major offensive against the PKK following the ambush on a military convoy near the border with Iraq, that killed eight soldiers and a village guard working with them.

Prime Minister Recep Tayyip Erdoğan said armored personnel carriers in the convoy came under rocket fire after being attacked with roadside bombs.

Defense Minister İsmet Yılmaz vowed tough response immediately after the attack, as the military launched an air and ground offensive in the largely Kurdish Hakkari province where the attack happened, Turkey's state television reported.

"The retaliation they will find will be manifold stronger," Yılmaz said.

Earlier this week, Erdoğan said Turkey is at the end of its tether and hinted toward a strong offensive after the end of the holy month of Ramadan. But Wednesday's attack appears to have forced Turkey to bring plans forward.

Asked earlier Wednesday about the possibility of a cross-border offensive, Erdoğan replied: "These things are not talked about, they are done."

PKK is recognized as a terrorist organization by Turkey, the United States and the European Union.

http://www.hurriyetdailynews.com/n.php?n=the-associated-press-2011-08-18