Sevan

[Vrej1915]

Re: Sevan

Վաչե Գաբրիելյանը՝ Սևանի իշխանի պաշարների վերականգնման և ձկնաբուծության զարգացման հիմնադրամի հոգաբարձուների խորհրդի նախագահ

Vache Gabrielyan – Chairman of Board of Trustees at Sevan Trout Reserve Recovery and Fish Breeding Foundation
Հունվար 23, 2015

ԷկոԼուր

ՀՀ կառավարության որոշմամբ Միջազգային տնտեսական ինտեգրման և բարեփոխումների նախարար Վաչե Գաբրիելյանը նշանակվել է Սևանի իշխանի պաշարների վերականգնման և ձկնաբուծության զարգացման հիմնադրամի հոգաբարձուների խորհրդի նախագահ: Որոշումը ընդունվել է հունվարի 22-ին տեղի ունեցած կառավարության հերթական նիստի ժամանակ:

[Vrej1915]

Re: Sevan

2002-2013 թվականներին Սևանա լճի մակարդակի բարձրացման դինամիկայի գնահատում

http://www.ecolur.org/hy/news/sevan/lake-sevan-level-increase-dynamics-evaluation-in-20022013/7006/

Փետրվար 09, 2015

Սերգեյ Հաջինյան, ինժեներ-մեխանիկ

2002-ից սկսվեց Սևանա լճի «ոսկի դարաշրջանը», նրա փրկության սկիզբը: Ջրի «մեծ ծարավից» տասնամյակներ «թոշնած», լրջորեն խաթարված իր գուցե և անբուժելի էկոհամակարգով արդեն իսկ մահվան եզրին հասած, երկար տարիներ փրկության սպասած Սևանա լճին ձեռք մեկնեց ոչ թե մեր երկրի «փրկիչներից» որևէ մեկը, այլ նա` նորին մեծություն բնությունը` պարգևելով նրան բնակլիմայական հիրավի աներևակայելի բարենպաստ պայմաններ` հորդառատ ու երկարատև մթնոլորտային տեղումներով` կապված մոլորակի համընդհանուր տաքացման հետ։ Կտրուկ ավելացան մթնոլորտային տեղումները լճի ավազանում, և բնության այդ վեհ «առատաձեռնությունը» շարունակվում է մինչ օրս, և հուսանք, որ կշարունակվի հետագայում ևս:

Եվ ահա կատարվեց մեր ողջ ժողովրդի երկար տարիներ երազած բաղձալի հրաշքը: Ընդամենը 6 տարում (2002-2007 թթ.) լճի մակարդակը բարձրացավ մոտ 2,5 մետրով:

Սակայն, ցավոք, մեր հանրությանն արդեն լավ հայտնի պատճառներով օլիգարխ-իշխանավորների կողմից 2008-ից (վերը նշված 12 տարիների երկրորդ կեսից) տարբեր պատրվակներով և պատճառաբանություններով սկսվեց Սևանա լճի մակարդակի հետագա բարձրացումը կասեցնող ապաշնորհ, երկրի ազգային անվտանգությանը խիստ սպառնացող, չափազանց վտանգավոր և կործանարար գործընթացը, ինչն իր բազմաբնույթ բացասական հետևանքներով այսօր էլ շարունակվում է էլ ավելի մեծ չափերով, էլ ավելի բացահայտ, նպատակադրված և «հետևողական»: Այսպես, եթե այդ 12 տարիների առաջին 6 տարում լճի մակարդակը բարձրացավ վերը նշված 2,5 մ-ով, ապա երկրորդ 6 տարում (2008-2013 թթ.) այն բարձրացավ 2,1 անգամ պակաս` ընդամենը 1,17 մ-ով, չնայած այն բանին, որ այդ երկու ժամանակահատվածում լճի ավազանում մթնոլորտային տեղումների ծավալները քիչ են տարբերվել միմյանցից (մոտ 12 %-ով: Կասեցման փաստն ավելի ակնառու է վերջին 2 տարում` 2012-2013 թթ., երբ լճի մակարդակը բարձրացավ ընդամենը 3 սմ-ով, 30 անգամ պակաս, քան առաջին 2 տարում` 2002-2003 թթ.: Եվ զարմանալի չէ, որ 2012-ը ավարտվեց լճի մակարդակի բացասական հաշվեկշռով:

Հենց այս ամենը դրդեց ծանոթանալու և հաշվարկելու (զուտ պաշտոնական տվյալների հիման վրա) լճի մակարդակի փոփոխությունների 12 տարիների դինամիկան` հայտնաբերելու համար, թե ինչ է կատարվել Սևանա լճի հետ տարիներ առաջ, ինչ է կատարվում այսօր, և ինչ է սպասում նրան վաղը: Հաշվարկը պարզեցնելու նպատակով` լճի հայելու մակերեսից ջրի գոլորշացման առանցքային հարցին կանդրադառնանք առանձին:

1. Պարզվում է, որ այդ 12 տարիների առաջին 6 տարում (2002-2007 թթ.).

ա) Սևանա լիճ մուտք գործած ջրի ընդհանուր ծավալը, ըստ այդ ծավալին համապատասխան լճի մակարդակի բարձրացման ընդհանուր աճի (լճի 1 սմ մակարդակին համապատասխանում է մոտ 12,5 մլն խմ ջուր), կազմել է (գծ.1) 73+72+73+66+54+78=416 սմ(x12,5)=5,20 մլրդ խմ ջուր, որի 1,411 մլրդ խմ-ը լիճ է տեղափոխվել «Արփա-Սևան» թունելով:


բ) Ջրի անկման (ելքի և գոլորշացման) ընդհանուր ծավալը լճից, իր առավելագույն մակարդակին հասնելուց հետո (ինչպես երևում է գծ.1-ում) այդ տարիների վերջին կազմել է 29+24+32+25+36+22=168 սմ (x12,5)=2,10 մլրդ խմ:

գ) Լճում կուտակված ջրի ընդհանուր ծավալը կազմել է 3,10 (5,20-2,10) մլրդ խմ:

2. Երկրորդ 6 տարում (2008-2013 թթ.).

ա) Լիճ մուտք գործած ջրի ընդհանուր ծավալը կազմել է 49+56+81+60+35+49=330(x12,5)=4,125 մլրդ խմ, որի 0,892 մլրդ խմ-ը լիճ է տեղափոխվել «Արփա-Սևան» թունելով:

բ) Ջրի անկման ընդհանուր ծավալը լճից կազմել է` 43+18+34+37+38+43=213սմ(x12,5)=2,66 մլրդ խմ, որը 0,56 (2,66-2,10) մլրդ խմ-ով ավելի է, քան առաջին 6 տարում:

գ) Լճում կուտակված ջրի ընդհանուր ծավալը կազմել է 1,465 (4,125-2,66) մլրդ խմ, այսինքն` մոտ 2,1 (3,10:1,465) անգամ պակաս, քան առաջին 6 տարում:

Այսպիսով` 12 տարում.

- Նախնական հաշվարկով Սևանա լիճ է մուտք գործել ընդհանուր առմամբ 9,325 (5,20+4,125) մլրդ խմ ջուր (746 սմ ջրի մակարդակ), որից 2,303 մլրդ խմ-ը` «Արփա-Սևան» թունելով:

- Ոռոգման և այլ նպատակներով լճից բաց է թողվել ընդամենը 2,067 մլրդ խմ ջուր (Հայպետհիդրոմետ ծառայության տվյալներով):

- Լճում փաստացի կուտակվել է 4,565 (3,10+1,465) մլրդ խմ ջուր (365 սմ ջրի մակարդակ), որը ընդամենը 2 անգամ է ավել «Արփա-Սևան» թունելով լիճ մուտք գործած ջրի ծավալից:

- Առաջին 6 տարում լճի մակարդակի միջին տարեկան բարձրացման առավելագույն չափը կազմել է 69 սմ, իսկ երկրորդում` 55 սմ:

- Երկրորդ 6 տարում` առաջինի համեմատ 1,075 (5,20-4,125) մլրդ խմ պակաս ջուր է մուտք գործել լիճ, որից 0,519 (1,411-0,892) մլրդ խմ-ը` 2011-13 թթ. «Արփա-Սևան» թունելով:

Իհարկե, շատ կասկածելի է, որ Սևանա լճի ջրերը «խնայողաբար» օգտագործող իշխանական կառույցները այդ 12 տարում լճից բաց են թողել իրապես զարմանալի փոքր քանակի` ընդամենը 2,067 մլրդ խմ ջուր, որը համարժեք է ընդամենը` մեկ տարում «Սևան-Հրազդան» ջրանցքով ջրի առավելագույն թողունակության (65-70 խմ/վրկ) քանակին:

Ստացվում է, որ այս 12 տարում լճից տարեկան միջին հաշվով բաց է թողվել մոտ 172 մլն խմ ջուր, այսինքն` ճիշտ այնքան, որքան թույլատրված է եղել օրենսդրորեն: Սա նշանակում է, որ, փաստորեն, լրիվ բացառվում են այդ տարիներին շարունակ թույլատրված չափից շատ ավելի մեծ ծավալների ջրի ապօրինի բացթողումների բացահայտ և անհերքելի փաստերը:

Գուցե դրանով է բացատրվում, որ ոռոգման սեզոնին լճից ջրի բացթողմանը հատկացված ժամանակահատվածը (138 օր) պաշտոնական գրանցումներում որոշ չափով «սեղմված» է (մոտ 20 %-ով) և չի համապատասխանում իրողությանը: Իրականում այդ ժամանակը շատ կարճ ընդհատումներով լիարժեք օգտագործվել է, չհաշված հաճախակի, ժամկետից շուտ ջրի բացթողումների օրերն ու ամիսները (12 տարում` 116 օր, կամ մոտ 4 ամիս), ինչպես նաև այն ամիսները, երբ պահանջվել են ջրի լրացուցիչ բացթողումներ` ատոմակայանի աշխատանքի դադարեցման ժամանակ (եթե այն չի համընկել ոռոգման սեզոնին) «Սևան-Հրազդան» ՀԷԿ-երն աշխատեցնելու նպատակով:

Կասկած է հարուցում նաև, որ 12 տարում ոռոգման սեզոններին լճից բաց թողված ջրի միջին օրական ծավալը կազմել է ընդամենը 1,4 մլն խմ, ինչը գրեթե հավասար է ջրանցքով ջրի առավելագույն թողունակության քառորդ մասին միայն: Այնինչ այդ տարիներին, որպես կանոն, ջրանցքով շարունակ հոսել է նրա առավելագույն թողունակության առնվազն կես կամ կեսից ավելի ծավալով ջուր, իսկ երբեմն էլ` լրիվ թողունակությամբ: Չէ՞ որ այս ամենին մշտապես տեղյակ և ականատես է եղել մեր հանրությունը և տարիներ շարունակ ահազանգել ու բողոքել է լճից թույլատրված չափից ավելի ջրի բացթողումների առիթներով:

Այժմ անդրադառնանք Սևանա լճի հայելու մակերեսից ջրի տարեկան գոլորշացման ծավալների հնարավոր աճին` կապված լճի մակարդակի բարձրացման գործոնի հետ:

Տարրական հաշվարկը հաստատում է, որ, իրոք, Սևանա լճի ավազանում մթնոլորտային տեղումների անգամ կտրուկ ավելացումից գրեթե չի աճում ջրի գոլորշացման ծավալը, կախված լճի հայելու մակերեսի մեծացումից` այն շատ չնչին լինելու պատճառով (լճի մակարդակի 50 սմ բարձրացումը բերում է Սևանի հայելու ներկայիս մոտ 1270 քկմ մակերեսի ավելացում ընդամենը 5 քկմ-ով կամ մոտ 0,4 %-ով): Այսպես, 0,4 %-ով լճի հայելու մակերեսի մեծացումը բերում է ջրի գոլորշացման լրացուցիչ, սակայն շատ չնչին ծավալի աճին` մոտ 5 մլն խմ-ի չափով կամ ընդամենը 0,4 սմ ջրի մակարդակ, ինչը թույլ է տալիս մեզ հաշվարկներում անտեսել և հաշվի չառնել ջրի գոլորշացման ծավալների չնչին աճը` կախված լճի մակերեսի մեծացումից:

Ինչ վերաբերում է լճի հայելու մակերեսից ջրի գոլորշացման պրոցեսին, ապա այն մնում է շատ բարդ և դժվարըմբռնելի երևույթ, քանզի այն գոլորշացման իր շատ մեծ ծավալներով (մոտ 1,1 մլրդ խմ) հանդերձ, այնուամենայնիվ, իրականում ոչ մեծ ազդեցություն է ունենում լճի մակարդակի տարեկան անկման չափի վրա տարվա վերջին: Դա բացատրվում է ողջ տարվա ընթացքում լիճ մուտք գործող ջրի անընդմեջ շարունակականությամբ, որը զգալիորեն հավասարակշռում է գոլորշացող ջրի մեծ ծավալների կորուստը լճից, դրանով իսկ բավականաչափ կրճատելով լճի մակարդակի անհամեմատ ավելի մեծ տարեկան անկման չափը ջրի գոլորշացումից։ Հաշվարկի համաձայն` 2003, 2005, 2007, 2009 և 2012 թվականների տարվա վերջին լճի մակարդակի անկման միջին տարեկան չափը ջրի գոլորշացումից (առանց այդ նույն տարիներին լճից բաց թողված ջրի ողջ ծավալին համապատասխան նրա մակարդակի անկման չափի) կազմել է մոտ 12 սմ (12 տարում` 144 սմ կամ 1,8 մլրդ խմ ջուր):

Իհարկե, լճի մակարդակի միջին տարեկան անկման իրական չափը ջրի գոլորշացումից ավելի է, քան վերը նշված 12 սմ-ը, քանզի լճի մակարդակի անկումը մասնակիորեն զսպվել է «Արփա-Սևան» թունելով, մինչև տարվա վերջ շարունակվող ջրհոսքի «օգնությամբ»` կրճատելով լճի մակարդակի տարեկան անկման չափը 6-7 սմ-ով:

Այժմ փորձենք բացահայտել ջրի այն քանակը, որը, մուտք գործելով լիճ, այնուամենայնիվ, ամբողջությամբ չի ապահովում իր ծավալին համապատասխան չափի աճ` լճի մակարդակին:

Անհերքելի փաստ է, որ լիճը գրեթե երբեք իր բնական, բացարձակ առավելագույն մակարդակին չի հասնում, քանզի առնվազն հունիսի 15-ին ոռոգման նպատակով սկսված ջրառն ինքնին զսպում, մասնակիորեն կասեցնում է ջրի մակարդակի հետագա բնականոն բարձրացումը: Չլինի այդ «ինքնազսպումը», ջրի առավելագույն մակարդակը կլինի առնվազն 5-6 սմ-ով բարձր գրանցվածից: Գործոն, որը բնորոշ է բոլոր տարիներին` ոռոգման սեզոնի ջրառի դեպքում:

Դա նշանակում է, որ այդ 12 տարում լճի մակարդակի բարձրացման վերը նշված 746 սմ ընդհանուր չափը կավելանա 66 (5,5x12) սմ-ով, լիճ մուտք գործած ջրի ընդհանուր ծավալը հասցնելով 10,150 մլրդ խմ-ի 9,325 մլրդ խմ-ի փոխարեն:

Եթե հաշվի առնենք նաև այն հանգամանքը, երբ ջրառը հաճախակի սկսվել է ժամկետից 2-8 օր, իսկ երբեմն էլ ամիսուկես կամ ավելի շուտ (ընդհանուր առմամբ` 116 օր), ապա լճի մակարդակի բնականոն բարձրացումը «լրացուցիչ» զսպող չափը 12 տարում կկազմի առնվազն 24 սմ: Եվ եթե հաշվի առնենք նաև այս «լրացուցիչ» զսպման չափը, ապա կարող ենք հաստատել, որ 12 տարում լիճ է մուտք գործել ընդհանուր առմամբ 10,450 մլրդ խմ ջուր:

Այժմ այս ամենը փորձենք վերլուծել լճի մակարդակի բարձրացման 2010-ի օրինակով, երբ ջրի առավելագույն մակարդակը տարվա սկզբի համեմատ բարձրացավ 81 սմ-ով, հասնելով 1900,04 մ-ի, իհարկե, ոչ առանց Արփա-Սևանի օգնության: Ստորև (գծ. 2) բերված է 2010-ին լիճ մուտք գործած և բաց թողված ջրի կամ նրա մակարդակի աճի և հետագայում անկման դիագրամը:


Նույն այդ դիագրամի վրա զուգահեռաբար փորձել ենք պատկերել այն ենթադրյալ, սակայն իրականությանը շատ մոտ` ջրի մակարդակի փոփոխության կորը, եթե այդ տարում ջրառը սկսվեր ոչ թե հունիսի 15-ից, այլ ապրիլի 23-ից (ինչպես դա եղավ 2008 և 2014-ին), 53 օր ժամկետից շուտ, և բնականաբար կստանանք բոլորովին այլ պատկեր։

Անշուշտ, նրանք, ովքեր արդեն իսկ տեղյակ են «Սևան-Հրազդան» ջրանցքով բաց թողված ջրի մեծ ծավալների ակնհայտ փաստին, կարող են կռահել, որ ջրի` 53 օր շուտ բացթողմամբ լճի իրականում բարձրանալիք մակարդակի առավելագույն չափը 1900,04 մ-ից կիջներ 1899,92 մ-ի (մակարդակի տարեկան աճը` 81 սմ-ից իջնելով 69 սմ-ի), ջրի մակարդակին համապատասխան իր 12 սմ-ով և 150 մլն խմ ծավալով, որը չի արձանագրվում որևէ մեկի կողմից, կամ որևէ տեղ և, բնականաբար, այդ «խոհանոցին» անծանոթ մարդը այդպես էլ անտեղյակ կմնա, որ «անհետացել» է կամ, թերևս, ընդհանրապես «չի եղել» 150 մլն խմ ջուրը, իր ծավալներին համապատասխան` արտադրած էլէներգիայով, ոռոգած տարածքներով և այլն: Նա չի էլ կարող կռահել, որ բաց է թողվել, սակայն ոչ մի տեղ չի գրանցվել 34 սմ ջրի մակարդակի անկմանը համարժեք 425 մլն խմ ջուր: Նրան հայտնի կլինի միայն պաշտոնական տեղեկատվությամբ ներկայացված 22 սմ-ը, իրեն համարժեք 275 մլն խմ-ով (ըստ դիագրամի), որը մոտ 1,6 անգամ պակաս է, քան իրականում բաց թողվածը:

Այնպես որ ժամկետից շուտ ջրի բացթողման գուցե և հիմնական նպատակներից է նաև «օգտագործել» բաց թողվող ջրի իրականում, փաստորեն, «աչքից լրիվ թաքնված» լինելու և դրանով իսկ պայմանավորված, հետագայում այն անվերապահորեն չբացահայտվելու հանգամանքը, որպես լճից բաց թողված ջրի մեծ ծավալների իրական չափերը «փոքր թվերի» հետևում թաքցնելու և կոծկելու միջոց:

Վերջում արձանագրենք Սևանա լճում 12 տարում (2002-2013 թթ.) տեղի ունեցած ջրի ծավալների փոփոխման հաշվարկի ամփոփ արդյունքները 01.01.2014-ի դրությամբ.

- լիճ է մուտք գործել մոտ - 10,450 մլրդ խմ ջուր (836 սմ)

- լճից բաց է թողվել - 2,067 մլրդ խմ ջուր (165 սմ)

- լճում կուտակվել է - մոտ 4,565 մլրդ խմ ջուր (365 սմ)

- լճի մակարդակի անկումը գոլորշացումից - մոտ 144 սմ կամ1,8 մլրդ խմ ջուր:

Մնում է պարզել այդ տարիներին լճում տեսականորեն (հաշվարկով) կուտակված, սակայն իրականում գոյություն չունեցող մոտ 2,018 մլրդ խմ (161 սմ) ջրի հսկայական ծավալների «անբացատրելի» կորստի պատճառները, որն իր ծավալով գրեթե հավասար է այդ նույն 12 տարում լճից ոռոգման և այլ նպատակներով բաց թողված ջրի ողջ քանակին (2,067 մլրդ խմ):

Եթե այդ կորստին ավելացնենք նաև այն, որ 2014-ին լճի մակարդակը կարող էր բարձրանալ ևս 36 սմ-ով (2002-2011 թթ. լճի մակարդակի միջին տարեկան աճը), որը, ցավոք, նույնպես, ինչպես 2012-ին, ավարտվեց բացասական հաշվեկշռով, ապա լճի մակարդակն այսօր մոտ 2 մետրով բարձր կլիներ ներկայիս մակարդակից, իսկ ջրի պաշարները Սևանա լճում` մոտ 2,5 մլրդ խմ-ով ավելի:

Վերջում նշենք, որ 2012-2014 թթ. լճի մակարդակի աճը բացասական հաշվեկշռով ավարտվեց, և դա այն դեպքում, երբ առաջին երեք տարում (2002-2004 թթ.) այն բարձրացել է 133 սմ-ով։

Գուցե և, այսպիսի մեծ ծավալների ջրի «չբացահայտված» կամ «չհաշվառված» կորստի փաստը կօգնի իշխանություններին այսուհետ փոքր-ինչ քաղաքակիրթ, սրտացավ և առանձնահատուկ մեծ ուշադրությամբ և խնամքով վերաբերվելու մեզ և մեր սերունդներին պատկանող անգնահատելի մեծ հարստությանը, ինչպիսին է Սևանա լիճը:

Ս. ՀԱՋԻՆՅԱՆ

Հ. Գ. Ծանոթանանք Հայպետհիդրոմետի, Սևանա լճի խնդիրների հետ կապված մասնագիտացված գիտահետազոտական ինստիտուտների և այլ ծառայությունների կողմից (ոչ առանց ՀՀ նախագահին կից Սևանա լճի հիմնահարցերով հատուկ հանձնաժողովի անմիջական մասնակցության) համատեղ ծրագրված` Սևանա լճի մակարդակի 01.01.2009-ից բարձրացման հեռանկարային ժամանակացույցին. «Սևանա լիճ մուտք գործող ջրի ծավալը 23 տարիների (մինչև 2031-ը) ընթացքում կկազմի 10,043 մլրդ խմ, ոռոգման նպատակով բաց կթողվի 3,803 մլրդ խմ և մակարդակի նիշը կհասնի 1903,5 մ, որ կկուտակի 6,240 մլրդ խմ լրացուցիչ ջուր»:

Սա նշանակում է, որ լճի մակարդակի միջին տարեկան բարձրացումը սահմանափակվում է 20 սմ-ով, երբ 2002-ից սկսած այն «ի վիճակի» է տարեկան բարձրանալու 35-40 սմ-ով և ավելի:

[Vrej1915]

Re: Sevan

Lake Sevan Level Increase Dynamics Evaluation In 2002-2013
February 09, 2015

http://www.ecolur.org/en/news/sevan/lake-sevan-level-increase-dynamics-evaluation-in-20022013/7006/

Engineer Mechanic Sergey Hajinyan

Since 2008 the process of increasing Lake Sevan level has been suspended based on different reasons and substantiations.

- Under estimates, a total of 9,325 (5.20 + 4.125) billion cum water flew into Lake Sevan (746 cm of water level), out of which 2.303 billion cum through “Arpa-Sevan” tunnel.

- A total of 2.067 billion cum water was let out of lake for irrigation and other purposes (under data by Haypethydromet Service).

- Factually, 4.565 (3.10+1.465) billion cum water was collected in the lake (365 cm of water level), which is twice as much as the water volume flown into Lake Sevan through “Arpa-Sevan” tunnel.

- In the first six years, the average level increase of the lake water was maximum 69 cm, in the second six years - 55 cm.

- In the second six years as compared with the first six years, 1.075 (5.20-4.125) billion cum less water flew into the lake, out of which 0.519 (1.411-0.892) billion cum through “Arpa-Sevan” tunnel in 20011-13.

[Vrej1915]

Re: Sevan

Ջրամբարները կարող են կիսատ լցվել, սակայն ոչ թե եղանակի, այլ՝ ՀԷԿ–երի պատճառով. մասնագետներ
01.02.15

http://www.tert.am/am/news/2015/02/01/Water-supply-problems/1576028

Տարածքային կառավարման և արտակարգ իրավիճակների Հիդրոմետ ծառայության օդերևութաբանության կենտրոնի կանխատեսումներից, որ փետրվարը նույնպես տաք կլինի՝ ոլորտի ներկայացուցիչները վաղօրոք եզրակացություններ անել չեն շտապում, թե տարին սակավաջուր կլինի, ինչը վնաս կհասցնի ոչ միայն գյուղատնտեսությանը, այլ նաև բնապահպանական լուրջ խնդիրներ կառաջանան։ Tert.am-ի հետ զրույցում նրանք, թեև տեղումների պակասը մտահոգիչ են համարում, սակայն ջրամբարները լցվելու հարցը միայն դրանով չեն պայմանավորում, այլ նախևառաջ ՀԷԿ-երով, որոնց պատճառով էլ ըստ նրանց, ոռոգման ջուր կուտակել չի հաջողվում։

Նշենք, որ Հիդրոմետ ծառայության օդերևութաբանության կենտրոնի պետի տեղակալ Գագիկ Սուրենյանը մի քանի օր առաջ հրավիրված ասուլիսին նշել էր, որ այս տարվա ձմեռը 1966 թ-ից հետո համարվում է երկրորդ ամենատաք ձմեռը։ Ըստ նրա՝ ձյան ծածկի ամենահաստ շերտը Աշոցքում է` 52 սմ, այն դեպքում, երբ սովորաբար տարվա այս ժամանակահատվածում հանրապետության լեռնային շրջաններում ձյան ծածկը հասնում էր 90 սմ-ի, սակայն այս տարի այն շատ քիչ էր` մինչև 30 սմ։ Նա նաև տեղեկացրել էր, որ փետրվարը նույնպես կլինի տաք ամիս։

Tert.am-ի հետ զրույցում «Բարգավաճ Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր, գյուղատնտեսական և բնապահպանական հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Վահագն Մախսուդյանը նկատեց, թե դեռ շուտ է խոսել, տարին սակավաջուր կարող է լինել, թե ոչ։ «Դրա մասին կարելի է խոսել արդեն փետրվարի վերջին։ Ընդհանրապես կյանքի փորձը ցույց է տվել, որ փետրվարի և մարտի առաջին տասնօրյակին տեղումներն են ջրամբարներում ջրի կուտակման հարցը լուծել։ Ես Հիդրոմետի հայտարարությունը չեմ լսել, բայց պետք է սպասել, քանի որ այդ տեղումներով կորոշի, որ ջրառա՞տ կլինի, թե՝ ջրասակավ»,-ասաց նա։

Հարցին, թե հնարավոր խնդիրը միայն տեղումների քիչ քանակո՞վ է պայմանավորված, պատգամավորը հակադարձեց՝ խնդիրները բազմաթիվ են, սակայն դրանց մասին խոսել նախընտրեց ուրիշ անգամ։

«Հայաստանի ագրարագյուղացիական միավորում» ՀԿ նախագահ Հրաչ Բերբերյանը համակարծիք է, որ վիճակը մտահոգիչ է՝ տեղումները քիչ են եղել, բայց անհանգստանալ, ըստ նրա, վաղ է։

«Անհանգստանալու դեռ որևէ բան չունենք, կարծում եմ դեռ եղանակները կկոմպենսացվեն։ Այո՛, եղանակային վիճակը մտահոգում է, բայց Հիդրոմետի ասածը միշտ բարենպաստ է լինում գյուղատնտեսության համար հետագայում, այնպես որ շատ շնորհակալ եմ, որ իրենք նման կանխատեսում են արել, կարծում եմ, որ հակառակը կլինի»,- հեգնեց Բերբերյանը՝ օրինակ բերելով անցած տարվա փորձը։

«Նույն Հիդրոմետն անցյալ տարի էլ էր սակավաջրություն կանխատեսել, սակայն արդյունքում մարտի 30-ին 40 սմ ձյուն է գալիս, և ծիրաներինը ցրտահարվում են»,-ասաց նա։

Հրաչ Բերբերյանի խոսքով՝ լեռնային գոտում ձյան ծածկ կա. «Իհարկե դա այն պահանջը չէ, որ պետք է լինի, բայց կարծում եմ՝ փետրվար ամսին իրավիճակը պետք է որ ուղղվի, անձրևներ կգան, իրավիճակը կշտկվի, նման իրավիճակն առաջին անգամ չէ»։


Նա ամեն դեպքում հայտարարեց՝ Կառավարությունը պետք է խնդրին ուշադրություն դարձնի, բայց ոչ թե սակավաջրությունը որպես պատճառ ներկայացնելով, «այլ ամեն գետի ու առվի վրա դրված ՀԷԿ-ի խնդիրը լուծելով», որոնց պատճառով էլ ջրամբարները կիսով չափ են լցվում։

«Դրա դեմ պետք է պայքարենք, ով ապօրինի այդ ՀԷԿ-երը թույլատրել է, պետք է պատասխան տա։ Արդեն քանի տարի է սակավաջրություն են կանխատեսում ու ջրամբարներում կիսատ լցված ջուրը եղանակով բացատրում, ինչն արդեն ծիծաղելի է, դրանք ՀԷԿ-երի հետևանք են։ Ինչքան ՀԷԿ-երը շատանան, այդքան ջրամբարների ջուրը կպակասի»,-ասաց նա և հավելեց, թե ջրերը ՀԷԿ-երի պատճառով այլ ուղղությամբ են գնում և ջրամբար չեն հասնում։

«Կառավարությունը պետք է արագ գործի անցնի, ՀԷԿ-երը փակվի, գյուղատնտեսության հաշվին փող չեն աշխատում»,- ավելացրեց նա։

Բնապահպան Ինգա Զառաֆյանն էլ պնդում է՝ վաղ է սակավաջրության մասին խոսելը, քանի որ ըստ նրա, նույն Հիդրոմետն ընդհանուր կանխատեսում անում է, բայց կոնկրետ երկար ժամանակի համար կանխատեսել հնարավոր չէ։ «Օրինակ՝ անցյալ տարի հարցրել ենք, ասել են, որ երկար ժամանակի համար չենք անում»,- ասաց նա։

«Իհարկե անհանգստացնող ազդակներ կան, բայց փետրվար-մարտին կերևա իրավիճակը։ Խնդիրը մեզ մոտ հիմնականում կորուստներն են, կորուստներն այնքան շատ են՝ մինչև 70-80 տոկոս են հասնում ոռոգման համակարգում, որ եթե հետն էլ չորային տարի լինի, մենք հերթական անգամ պատրաստ չենք լինի ջուր ապահովելու»,-ասաց նա և նկատեց, թե պետք է նախ մտածել այդ կորուստները նվազագույնի հասցնելու խնդրի մասին։

Համահայկական բնապահպանական ճակատի անդամ Սիլվա Ադամյանը ևս համաձայն է, որ պետք է այսօրվանից խնդիրների վրա ուշադրություն դարձնել, որ կարողանանք փետրվար–մարտին սպասվող ջուրը կուտակել ջրամբարներում։ Ըստ նրա՝ չի կարելի հարցը պայմանավորել քիչ տեղումներով, հատկապես, որ շրջաններում բավական տեղումներ եղել են։

«Պետք չէ Երևանի մակարդակով դատել։ Ձնածածկույթ կա լեռնային շրջաններում և կարծում եմ՝ ջրամբարները կլցվեն, եթե այլ խոչընդոտներ չլինեն։ Տեղումները պետք չէ բերել պատճառ, թե երաշտ է ու գյուղատնտեսական խնդիրները դրանով կապել»,-ասաց նա և հավելեց, թե նման դեպքերում մեզ համար արդեն հասկանալի է դառնում, ջրամբարների չլցվելու դեպքում կրկին անգամ որտեղից է Կառավարությունը գյուղացուն ջուր հասցնելու համար միջոց գտնելու։

«Բոլորիս համար հասկանալի է, որ դա լինելու է Սևանը, որ կրկին կբարձրանա Սևանա լճից ջրբացթողումների խնդիրը։ Մենք մեր աչքի առաջ ունենք, որ այս տարի այդ խնդիրը կփորձեն ավելի լուրջ դնել, պատճառաբանելով, թե ձմեռն ավելի քիչ տեղումներով է եղել, գյուղատնտեսական խնդիրներ կծագեն, ջրի խնդիր կունենա գյուղացին, բայց պետք է հուշենք, որ ջրամբարների պակաս լցվելու պատճառը միայն սակավաջրությունը չէ։ Իհարկե, այս տարի, համամիտ ենք, եղել են ձմեռային ֆոնի վրա փոփոխություններ, բայց հո նախորդ տարիներին ունեցել ենք տեղումներ, այստեղ այլ խնդիրներ կան»,- ասաց նա և կրկին անգամ մատնանշեց փոքր ՀԷԿ-երի գործոնը։

«ՀԷԿ-երի այսպիսի քանակությունը երբևիցե թույլ չի տա, որպեսզի ջրամբարներն ամբողջությամբ լցվեն, խնդիրն անընդհատ շոշափվում է՝ ասում ենք, բարձրաձայնում ենք, բայց արդյունքն ի՞նչ՝ անընդհատ տալիս են նոր ՀԷԿ-երի կառուցման համար թույլտվություններ ։ Չնայած մենք ունենք ջրային լավ ռեսուրսներ, որոնք սակայն արդեն իսկ սկսում են սպառվել անխնա օգտագործման արդյունքում»,- ասաց նա։

«Մենք կորցել ենք ջրային ռեսուսրները, ինչի՞ համար, էլեկտրաէներգիա արտադրելու, իսկ ի՞նչ է տալիս այդ էներգիան ժողովրդին, երբ դրա փոխարեն կորցնում ենք գյուղատնտեսություն, ոչինչ, էլեկտրաէներգիայի սակագինը ինչպես բարձր կար, նույնն էլ մնում է։ Անհատ մարդիկ են շահում, որոնք ուղղակի ՀԷԿ-երը օգտգործում են, էներգիան վաճառում են և դնում գրպանը»,- ասաց նա և շեշտեց, որ այսօրվանից պետք է խնդրին ուշադրություն դարձնել։

«Բազմաթիվ անգամ ենք այս հարցը բարձրացրել, խորհրդարանական լսումեր են անցկացվել, Սևանի հարցով, խնդիրը դրվել է, որ կառուցեք ջրամբարներ և թողեք ջրամբարները լցվեն, օգտագործեք ջրամբարների ջուրը, սա ես չեմ ասում, մասնագետներն են ասում, բայց արդյունքն ի՞նչ՝ եղած ջրամբարները չեն կարողանում նորմալ օգտագործեն, ինչի՞ մասին է խոսքը, ջրամբարներ էլ կան, որ ջուրը լցվում է, ու չգիտես էլ ուր է գնում, մենք ի վիճակի չենք ամեն ջրամբար մոնիտորինգ անել առանձին։ Անցյալ տարի մեզ ճղում էինք, ասում էինք ջրային կոմիտեի նախագահին, որ բավականին ջրառատ տարի է եղել, բա ո՞ւր է գնացել այդ ջուրը, անհասկանալի բացատրություններ էին տալիս, որոնք բոլորովին մեզ չեն գոհացնում։ Իրավիճակն էլ չի շտկվում, չի լավանում, քանի գնում, այնքան վատթարանում է»,- եզրափակեց նա։

[Vrej1915]

Re: Sevan

http://hetq.am/arm/news/58147/hayastann-sksum-e-ambarel-depi-adrbejan-hosox-jrery.html

[Vrej1915]

Re: Sevan

The total volume of reservoir water in Armenia—1.4 billion cubic meters—is a doubtful figure when considering the usage of Akhuryan, which is the country’s largest reservoir. Built in 1973 by the USSR with Turkey’s consent, both Armenia and Turkey share Akhuryan’s water supply equally. In other words, each country uses 262.5 million cubic meters. About 10 large reservoirs in Armenia with a volume of at least 10 million cubic meters each are nonoperational for various reasons.


Akhuryan Reservoir

Tavush’s Djoghaz reservoir, located adjacent to the village of Berkaber, was used in the past to irrigate land in the vicinities of Ijevan and Noyemberyan and also Azerbaijan. But now the reservoir is under protection due to enemy conflict. A pumping station is used to extract the water due to its elevation. According to the National Water Council’s Hydraulic Engineer Hamlet Harutyunyan, the installation of a hydraulic machine would increase total water output by 10 percent, which is necessary since many villages around Ijevan are in poor shape. About 4800 hectares of land in the region are in need of irrigation water.



Berkaber Alongside Djoghaz Reservoir, with Azerbaijan’s Mezem Community in the Distance

Some of the water flowing into Djoghaz needs to be conserved. The reservoir in Karmir village, located 18 km away from Voskepar, was designed to hold water from Djoghaz along the Voskepar River. According to Harutyunyan the water channels are in place and the area for the reservoir, which would hold 8.5 million cubic meters of water, has been cleared. Only 6 meters of the 54 meter-long dam that was originally designed has been constructed, which Harutyunyan is convinced will fall apart.

“After the earthquake new seismic codes and measures have been implemented, and the cost for a 6 meter dam is peanuts by comparison,” Harutyunyan explained. “I’ve said many times that all we need is only 10 million cubic meters of water here, which would allow us to water all the land in Noyemberyan.”

Harutyunyan believes that it would also be possible to build a dam along the Kirants (Karahan) River, which also flows into Djoghaz, although the area’s ecology has to be considered since it is forested. But he’s convinced there’s no other option. For instance, the Aygedzor Reservoir, more famously known as Tzili-Dzov, was built in the forest.

Paghjur Reservoir, which would be used to irrigate the lands around Ijevan, is designed to hold 14 million cubic meters of water. Although the area has been cleared construction has yet to go underway.

“That reservoir, once built, would allow for gravity-fed irrigation for Ijevan,” Harutyunyan said. “Right now, those lands are mechanically irrigated, so the cost of 1 cubic meter of water can run 100 dram, while the same amount of gravity-fed irrigation would cost 7 or 10 dram, maximum. That’s a huge difference.”

Some of Armenia’s reservoirs, especially Halavar Reservoir in Aragatsotn, which can hold 5.5 million cubic meters, are not in use. Due to unfavorable geological conditions, a huge amount of water is wasted, and as a result Harutyunyan decided to let the water flow from the Kasagh River to Aparan Reservoir. Gevork Gevorkyan, an engineer working for the government’s Rural Areas Economic Development Programme, stated in an article published by Armef News that the 26 million cubic meters of water from the Herher Reservoir flows away to Nakhichevan via the Arpi River because the pumping station is not operational. According to him, an investment of $25-30 million in a new 29-kilometer water line would provide gravity-fed irrigation for 2700 hectares of land in the Yeghegnadzor area.

Experts Say Armenia’s Irrigation Network Is Deplorable

Technical sciences and water expert Knarik Hovhannisyan believes that Armenia’s water main network is in deplorable condition, stressing that the water loss is great.

“During the Soviet era Armenia’s water works was functional, drinking water cost next to nothing and we were able to irrigate twice as much surface area,” Hovhannisyan said.

According to Gevorkyan 25-30 years ago Armenia used 4 billion cubic meters of water, but today about half that quantity is utilized.

“Today due to lack of irrigation we have soil that is highly salinized and the Ararat valley is looking more like a desert, with the topsoil exposed,” Hovhannisyan said. “That’s not only due to the reservoirs, it’s also due to neglect of the irrigation network, which results in all that water loss.”

The reservoirs also have problems. Water is escaping from basins formed from cracks and holes. Hovhannisyan and Harutyunyan are pointing first and foremost to Aparan Reservoir. Vardakar (Horom) and Karnut Reservoirs also have similar issues. Hovhannisyan believes that the cement necessary to fix the cavities should be sold.


Aparan Reservoir

Work has been underway to do such repairs using concrete and stones for the stoppage to prevent losses in profit. Funds are set aside in the budget for repair work. The reservoirs and other water networks are the property of the government and fall under the control of the State Committee of Water Economy of the Ministry of Agriculture. Nevertheless, they are allocated to profiteers without compensation. Companies such as Sevan-Hrazdanyan-Jrar and Akhuryan-Arax-Jrar fall within the committee’s jurisdiction.

“Ask any water company how many hectares of land they irrigate, how much capital repair work they performed and they’ll all tell you [they don’t have enough funds], which only means the profiteer doesn’t comprehend the work that needs to be done,” Gevorkyan told Armef news. “They think that opening the valve not only means that water will flow, but also that money will come in. You can’t develop the rural economy this way. As a result of that, we’re using between 1-1.5 billion less cubic meters of water.”

Sevan’s Fixed Water Supply Limit Changed Four Times

Lake Sevan provides much of the water for irrigation in Armenia, especially the Ararat valley. It’s impossible to imagine irrigation in the country without Sevan’s resources.

The maximum amount of water that can be drained from Lake Sevan is defined by law, called the “Law on Lake Sevan’s Ecosystem Restoration, Conservation, Reproduction, and Annual Terms of Use and Authorization of Extensive Programs.” The law was passed in 2001 and went into effect on January 1, 2002. By law, the water drainage limit from Lake Sevan is capped at 170 million cubic meters. The law also states that the Armenian National Assembly can pass a measure to change the limit whenever deemed absolutely necessary.


Lake Sevan

Since 2002 the water drainage limit has changed four times. In June 2008 the limit was increased to 240 million cubic meters. That August after thorough deliberations were made, the National Assembly increased the limit further to 360 million cubic meters by year’s end. Then in 2012, due to another water shortage, the limit was increased to 320 million cubic meters. The latest change to the limit was made last June, then set at 270 million cubic meters, 30 million more than had been originally proposed. Director of Sevan-Hrazdanyan-Jrar Director Samvel Hovhannisyan told Radio Liberty/Radio Free Europe that the company pushed for the increase as it was made evident during the third reading of the bill that the water limit proposed wasn’t enough for irrigation.

But that wasn’t the main reason. Along with Sevan, there was a water shortage in the Hrazdan rivers and Aparan and Azat reservoirs, and as a consequence of fallen underground water levels many wells and springs are no longer free flowing. The shortage in water caused problems in canals and pumping stations. There was also a problem at the Sevan-Hrazdan Hydro Power Plant. Environmental activists were sounding the alarm that 80 percent of the water from Sevan never made it to village residents due to a worn-out irrigation system, while Samvel Hovhannisyan claimed it was only 30-40 percent (out of 270 million cubic meters), in other words 81-108 million cubic meters of water.

Why Does Armenia Put so Much Hope on Sevan Given its Reservoirs?

Knarik Hovhannisyan doesn’t share the opinion that there was a dry spell last summer.

“I wouldn’t say Armenia was suffering from a drought,” she said. “It may have been a little dry, but it wasn’t drought, and that was no reason to empty Sevan.”

She believes that the reservoir waters would have been enough, despite that the levels were low this year. And that was due to mismanagement, not bad weather. The real issue lay with the rivers that flow out of the reservoirs from which water is appropriated to village residents. Business for the water plants is very profitable since return on investment is quick.

Yuri Javadyan said that building a plant on a river exiting a reservoir on a spot where an irrigation line is located is permissible. However, it’s not yet possible to determine how long that standard will be implemented.

“Water from Sevan has supposedly reached the planting fields, but I’ve spoken to many village residents who have told me that they use artisan wells for irrigation,” Hovhannisyan said. “I’m convinced that this year’s exchange premium was the reason.”

Hovhannisyan believes there are many reasons for needing to increase Sevan’s water supply limit. First, the lake’s water level rose at a higher rate than the relevant authorities had originally predicted. The authorities were concerned that their coastal homes would be submerged under water as a result. Second, roads and telecommunications lines caught under water would result in high expenses, while this year only 140 million cubic meters of drinking water passed through the Vorotan-Arpa-Sevan tunnel from the Arpa River into the lake instead of the expected 400 million.

“The biggest reason is so that parliamentarians and oligarchs can line their pockets with the pure profit made from draining the water,” she said.

Reservoir Water Levels Dip Below Dead Storage Line

Not only were reservoir levels lower this year, customers began to consume water from reservoir dead storage.

As a rule, reservoir water is divided into two parts: active or live storage, which is safe to use, and dead or inactive storage, which is not intended for use. Water in dead storage, found in the bottom portion of the reservoir, is designated unsuitable for use since sediment, stones and sand that travels with inflowing water settles there.

According to Hovhannisyan, this year the water levels in many reservoirs dipped past the dead storage mark, which troubles her. She claims that happened as a result of running water off for irrigation. This past year the water volume of the Aparan Reservoir—which holds 91 million cubic meters of water (81 in active storage, 10 in dead storage) — fell down to between 5-7 million cubic meters.

Nevertheless Hamlet Harutyunyan doesn’t see the tragedy here. He stresses that the reservoirs are designed to ensure 75 percent stability. In other words, if a reservoir is intended to be in use for 100 years, 25 of those years will likely see problems related to water replenishment. He doesn’t agree with Hovhannisyan’s assessment that this year Armenia’s reservoirs were only filled to 30 percent capacity. “Monitored levels have shown that it hasn’t been that low. Akhuryan Reservoir was down, containing 220 million cubic meters of water rather than 525 million.”

“We use water from dead storage since the water hasn’t run out,” he explained. “We have special equipment that’s used at Aparan and Azat to handle that water for irrigation purposes. There’s nothing dangerous in using it, and we use as much as possible. For instance, we use water from Aparan so that we don’t drain Lake Sevan. That water is used primarily in autumn sowing and when burying grape vines, which need watering so that the vines will bud.”

Fish Are Unlawfully Kept in Reservoirs

Harutyunyan stresses that fish cannot be raised in reservoirs for obvious reasons, since the water is used for irrigation purposes or producing electricity, and especially because the fish would die out in cases where the water levels dip below the dead storage mark. Furthermore, in order to catch the fish people would have to go to the water surface, which would be unacceptable.


Geghi Reservoir

Nevertheless, Maksim Hakobyan, General Manager of the Zangezur Copper Molybdenum Combine (ZCMC), told us in April of this year that 300,000 fish had been deposited into the Geghi Reservoir, which all perished in 2009 due to an accident. He said that he had future plans for fish farming there, which is an example of how the reservoir profit regulations are broken.

According to Harutyunyan the Armhydroenergyproject Institute had designed Geghi Reservoir for use in energy production, but now the water is used to irrigate lands in and around Kapan. But it’s not a coincidence that local residents call it the ZCMC reservoir. The company gets its electricity from water that runs off from there. Ler-Eks LLC combine operates the Hankasar mine in the same canyon, far up from the reservoir. ZCMC holds 100 percent of the shares in the company. Until recently discharges from Ler-Eks were flowing directly into Geghi Reservoir, the water from which was used for irrigation. To prevent the outflow ZCMC installed a pipeline in the canyon to carry water from Ler-Eks to ZCMC’s tailing, and from there on to the Artzvanik tailing. The owner of this enterprise also operates the Geghi Water Plant, utilizing the water running down from the Geghi Reservoir.

To be continued

[Vrej1915]

Re: Sevan

Pools of Wealth: Armenia’s Reservoirs
Vahe Sarukhanyan

December 17, 2014
Armenia is known for its sources of pleasant-tasting water, which include Lake Sevan, more than 100 small lakes, around 9480 rivers, at least 80 reservoirs and underground springs.

However, the country is the only one in the region where surface waters flow out, due to the high inclination (the waters from the Arax and Akhuri rivers and tributaries flowing into Armenia don’t remain in the country). Water deposits from the Arax and Kuri rivers lie in unfriendly territories to the east and west.

According to the Armenian Ministry of Nature Protection, on average 19.7 billion cubic meters of water enter the country per year (from precipitation, bordering and underground waters and other sources). Out of the 19.7 billion cubic meters of water that also flow out of the country, at least 6 billion leaves Armenia via rivers that originate from some of the local sources and underground springs. Waters that flow into the country does not remain. The remaining water from underground sources is extracted solely for human consumption.

Table 1:



Armenia’s supply of underground waters amounts to a bit more than 4 billion cubic meters. Most of the surface water originates from Lake Sevan, which has a volume of around 33 billion cubic meters.

Damns Best Control Flowing Water

According to the table above, apart from bordering waters and water flowing out of the country, Armenia can utilize 7.3 billion cubic meters of water annually (from rivers and underground sources). However, some experts such as engineer Gevork Gevorkyan and Director of Hayjrnakhagits Institute CJSC Yuri Javadyan state that Armenia can only take advantage of between 2 and 2.3 billion cubic meters of water per year. The rest flows away.

Since the Soviet era Armenia has implemented reservoirs as the most advantageous method for properly utilizing Lake Sevan and other bodies of water. That volume currently amounts to around 1.4 billion cubic meters.

But reservoir construction actually started more recently. According to the Soviet Encyclopedia dams have been built in Armenia since the 4th millennium BC. There are three dams around Ejmiadzin that measure 2-3 meters high and 150-300 meters in length. The remains of a dam built near Abovyan on the Kizil-Chai tributary of the Goght River between 336-343 AD have been discovered, measuring 9 meters in height and 560 meters long. What’s interesting is that this dam is still in use. It is located to the east of Geghard monastery along Lake Vishap or Lake Vank, also known as Geghard Reservoir.


Geghard Reservoir (Lake Vishap)

Experts differ on the number of reservoirs that are found in Armenia, with estimates ranging from 72 to 87. At least 80 were found while the country was being mapped out (constructed and unfinished reservoirs will be reviewed in a separate article). Six of them—Spandaryan, Tolors, Angeghakot, Shamb, Akhpara and Argel— are used for generating energy. The first four are in use at Vorotan Falls, while the Akhpara and Argel operate on the Sevan-Hrazdan cascade. Others are used for irrigation purposes.

Table 2:

Armenia’s Top Ten Largest Reservoirs

[Vrej1915]

Re: Sevan

Ձկնաբույծ. Լճերի ձկների ծավալով Հայաստանը կարող է համեմատվել Ֆրանսիայի հետ
10.01.2015



Հայաստանում մեկ լիտր ջրից տարեկան կարելի է ստանալ մինչեւ 700 կգ ձուկ: Այս մասին NEWS.am-ի թղթակցի հետ զրույցում նշել է «Հայ ձկնաբույծների միության» նախագահ, գործարար Արմեն Բունիաթյանը: Նրա խոսքով՝ աշնանը իրենց միությունը նամակ է հղել բնապահպանության եւ գյուղատնտեսության նախարարներին, ինչպես նաեւ երկրի վարչապետին ու նախագահին, խնդրելով օգնել ձկնաբույծներին համապատասխան սարքավորումներ գնելու հարցում, որը հագեցնում է ջուրը թթվածնով եւ բազմակի օգտագործման հնարավորություն տալիս:

«Մեր հաշվարկներով, ձկների բազմացման համար օգտագործվող ջրի քանակը կարելի է նվազեցնել երեք անգամ, եւ 3 անգամ ավելի շատ ձուկ ստանալ»,-ընդգծել է Բունիաթյանը:

Նրա խոսքոբ՝ Հայաստանի ձկնային ընկերությունները մեկ վայրկյանում 63 հազար լիտր ջուր են օգտագործում, բայց այդ թիվը կարելի է նվազեցնել հասցնելով 21 հազարի: Մյուս կողմից, 3-4 տարվա ընթացքում ձկան արտադրությունը կարելի է ներկա 10 հազար տոննայից հասցնել 30 հազար տոննայի: «Դա նշանակում է, որ մենք կթողարկենք այնքան լճերի ձուկ, որքան Ֆրանսիան ու Դանիան»,-ասել է ձկնաբույծը:

Նրա խոսքով՝ այդ սարքավորումների ծախսերը շատ մեծ չեն լինի՝ հազար քմ-ի համար մոտ 2-3 հազար դոլար: «Դա այնքան էլ մեծ գումար չի, հաշվի առվելով, թե փոխարենը ինչ արդյունավետություն կարելի է ստանալ: Եթե պետությունը մեզ աջակցի, 3-4 տարվա ընթացքում կենք կարող ենք հասնել նշված նպտակին»,-ամփոփել է Բունիաթյանը:

Լուրեր Հայաստանից - NEWS.am

[Vrej1915]

Re: Sevan

[Vrej1915]

Re: Sevan

Yet 2 years back.....